Józef Krzymiński

Józef Krzymiński

Data i miejsce urodzenia	1 marca 1858 Kaleje, Królestwo Prus
Data i miejsce śmierci	20 października 1940 obóz Błonie pod Inowrocławiem, III Rzesza
prezydent Inowrocławia
Okres	od 15 kwietnia 1919
poseł do Reichstagu w Berlinie
Okres	od 16 maja 1894 do 1906
Odznaczenia

Józef Krzymiński (ur. 1 marca 1858 w Kalejach, zm. 20 października 1940 w obozie Błonie pod Inowrocławiem) – polski lekarz, działacz społeczny i polityczny. Pierwszy prezydent Inowrocławia po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, członek sejmiku wojewódzkiego w Poznaniu w 1927 roku.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Pochodził z rodziny ziemiańskiej. Studiował medycynę w Gryfii (Greifswald), a od 1882 w Berlinie; w lipcu 1885 uzyskał dyplom doktora medycyny. Przez kilka miesięcy prowadził w Berlinie prywatną praktykę, następnie (pod koniec 1885) przeniósł się do Inowrocławia, gdzie działał przez resztę życia.

W 1889 zaangażował się w działalność Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" w Inowrocławiu. Opracował na potrzeby "Sokoła" Regulamin gimnastyczny (1891), oparty na podstawach medycznych. W latach 1891-1901 był prezesem inowrocławskiego gniazda sokolego (w 1902 nadano mu tytuł honorowego prezesa), w 1893 współzakładał Związek Sokołów Wielkopolskich; do 1895 pełnił jako pierwszy funkcję prezesa Związku. Zakładał także organizacje "Sokoła" w Strzelnie i Toruniu. Aktywna działalność w "Sokole" spotkała się z kilkakrotnymi karami ze strony władz pruskich.

Działalność polityczna

Należał także do czołowych działaczy Towarzystwa Przemysłowców, wchodził w skład Rady Nadzorczej Banku Ludowego w Inowrocławiu. Od listopada 1891 do końca 1905 sprawował mandat radnego miejskiego Inowrocławia i był jednym z nielicznych Polaków w ówczesnym magistracie. Wsławił się patriotycznym wystąpieniem w obronie nazwy miasta w czasie debaty nad przemianowaniem Inowrocławia na Hohensalza 4 września 1904. W 1893 był jednym z założycieli drukarni i wydawnictwa "Dziennika Kujawskiego".

Od 16 maja 1894 przez trzy kadencje zasiadał w parlamencie Rzeszy, wybierany z okręgu inowrocławsko-mogilnicko-strzeleńskiego najpierw po przedterminowym złożeniu mandatu przez Józefa Kościelskiego, potem ponownie w 1898 i 1903. W 1895 ogłosił List otwarty do moich wyborców, w którym przedstawił społeczeństwu ówczesne stanowisko Koła Polskiego w parlamencie Rzeszy. Wystąpienie Krzymińskiego stanowiło wyłom z dotychczas ściśle przestrzeganej tajności obrad Koła. Nie rozwijał zbyt aktywnej działalności w parlamencie; uchodził za zwolennika tzw. mieszczańskiego ruchu ludowego Romana Szymańskiego. W 1906 w trakcie kolejnej kampanii wyborczej aktywna agitacja przeciwników Krzymińskiego doprowadziła do rezygnacji z jego kandydatury na posła.

10 listopada 1918 został członkiem Rady Robotniczo-Żołnierskiej w powiecie inowrocławskim, a 24 listopada 1918 - przewodniczącym Powiatowej Rady Ludowej w Inowrocławiu (podległej Naczelnej Radzie Ludowej w Poznaniu). 2 stycznia 1919 przewodniczył polskiej delegacji, żądającej opuszczenia Inowrocławia przez niemiecki garnizon wojskowy; pozostawił wspomnienia z tego okresu Z zapisków prezesa Powiatowej Rady Ludowej (opublikowane w 1929 w "Dzienniku Kujawskim"). 15 kwietnia 1919 został pierwszym polskim prezydentem Inowrocławia, organizował od podstaw polską administrację. Po 1920 był przewodniczącym rady nadzorczej Banku Związku Spółek Zarobkowych w Poznaniu.

2 maja 1923 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

1928-1940

Przeszedł na emeryturę 18 lutego 1928. Niezależnie od działalności publicznej praktykował jako lekarz. W 1927 został prezesem Związku Lekarzy; działał na rzecz unowocześnienia i rozszerzenia zakładów kuracyjnych (szczególnie solanek).

We wrześniu 1939 organizował straż obywatelską Inowrocławia. W marcu 1940 został aresztowany przez hitlerowców; więziony początkowo w obozie koncentracyjnym w Szczeglinie (powiat Mogilno), następnie w Błoniach pod Inowrocławiem. W obozie zmarł.

Życie prywatne

Z małżeństwa z Anną z Kępińskich miał syna Józefa, który także został lekarzem.

Bibliografia

• Anna Ryfowa, Józef Krzymiński, w: Polski Słownik Biograficzny, tom XV, 1970
• Witold Jakóbczyk, Przetrwać nad Wartą 1815-1914, 55. część cyklu "Dzieje narodu i państwa polskiego", Warszawa 1989