Jęczmień
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klasa | |
| Klad | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
jęczmień |
| Nazwa systematyczna | |
| {{{nazwa łacińska}}} L. Sp. Pl. 84. 1753 | |
Jęczmień (Hordeum L.) – rodzaj zbóż z rodziny wiechlinowatych. Obejmuje ok. 40 gatunków[2] traw jednorocznych i trwałych. Pochodzi ze stref umiarkowanych półkuli północnej. Gatunkiem typowym jest Hordeum vulgare L.[3].
Morfologia
- Owoce
- Ziarniaki, które zawierają duże ilości skrobi. Mają kształt wydłużony, okryty plewkami, pomarszczony. Plewka ma barwę słomkową.
Systematyka
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)
Rodzaj należący do rodziny wiechlinowatych (Poaceae), rzędu wiechlinowców (Poales)[1]. W obrębie rodziny należy do podrodziny wiechlinowych (Pooideae), plemienia Triticeae[4].
- Pozycja w systemie Reveala (1994–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa komelinowe (Commelinidae Takht.), nadrząd Juncanae Takht., rząd wiechlinowce (Poales Small), rodzina wiechlinowate (Poaceae (R. Br.) Barnh.), podrodzina jęczmieniowe (Hordeoideae Burmeist.), plemię jęczmieniowe (Hordeeae Kunth ex Spenn.), podplemię Hordeinae (Hordeinae Dumort.), rodzaj jęczmień (Hordeum L.)[5].
- Gatunki flory Polski[6]
- jęczmień dwurzędowy (płaskur) (Hordeum distichon L.) – uprawiany
- jęczmień grzywiasty (Hordeum jubatum L.) – antropofit zadomowiony
- jęczmień nadmorski (Hordeum marinum Huds.) – efemerofit
- jęczmień płonny, j. płony (Hordeum murinum L.) – antropofit zadomowiony
- jęczmień zwyczajny, j. wielorzędowy (Hordeum vulgare L.) – uprawiany
- jęczmień żytni (Hordeum secalinum Schreb.) – efemerofit
- jęczmień bulwiasty (Hordeum bulbosum L.) – efemerofit
Nazwy naukowe według The Plant List[7]
- Pozostałe gatunki[7]
- Hordeum aegiceras Nees ex Royle, syn. H. trifurcatum – jęczmień trójwidlasty
- Hordeum arizonicum Covas
- Hordeum bogdanii Wilensky
- Hordeum brachyantherum Nevski
- Hordeum brachyatherum Phil.
- Hordeum brevisubulatum (Trin.) Link
- Hordeum californicum Covas & Stebbins
- Hordeum capense Thunb.
- Hordeum chilense Roem. & Schult.
- Hordeum comosum J.Presl
- Hordeum cordobense Bothmer, N.Jacobsen & Nicora
- Hordeum depressum (Scribn. & J.G.Sm.) Rydb.
- Hordeum erectifolium Bothmer, N.Jacobsen & R.B.Jørg.
- Hordeum euclaston Steud.
- Hordeum flexuosum Steud.
- Hordeum fuegianum Bothmer, N.Jacobsen & R.B.Jørg.
- Hordeum guatemalense Bothmer, N.Jacobsen & R.B.Jørg.
- Hordeum halophilum Griseb.
- Hordeum lagunculiforme Bacht.
- Hordeum lechleri (Steud.) Schenck
- Hordeum montanense Scribn. ex Beal
- Hordeum muticum J.Presl
- Hordeum parodii Covas
- Hordeum patagonicum (Hauman) Covas
- Hordeum procerum Nevski
- Hordeum pubiflorum Hook.f.
- Hordeum pusillum Nutt.
- Hordeum roshevitzii Bowden
- Hordeum spontaneum K. Koch – jęczmień dziki
- Hordeum stenostachys Godr.
- Hordeum tetraploidum Covas
Mieszańce międzygatunkowe:
- Hordeum × blomii Thell.
- Hordeum × intermedium (Körn.) Carleton
- Hordeum × lagunculciforme (Bachteev) Nikif.
- Hordeum × pavisii Préaub.
Zastosowanie
Do rodzaju tego należą jedne z najstarszych i najważniejszych zbóż (obecnie piąte co do wielkości uprawy na świecie). Uprawiany jest jęczmień zwyczajny, przy czym największym jego producentem jest Rosja. Najstarsze znane dowody na uprawę jęczmienia pochodzą z Bliskiego Wschodu i są datowane na VII tysiąclecie p.n.e. Jęczmień zwyczajny znajduje zastosowanie jako podstawowy surowiec do produkcji słodu jęczmiennego w browarnictwie oraz do produkcji kasz. Jęczmień jest także rośliną pastewną. Krótki okres wegetacji rośliny wynoszący 90 dni umożliwia uprawianie jej na terenach o chłodniejszym klimacie, a specjalnie wyhodowana odmiana o okresie wegetacji wynoszącym 55 dni, także na obszarach dalekiej północy. Ponadto, jęczmień wykorzystywany jest przy produkcji szkockiej i irlandzkiej whisky.
Niektóre gatunki jęczmienia są roślinami ozdobnymi (jęczmień grzywiasty) lub chwastami (jęczmień płonny).
Przypisy
- ↑ a b P.F. Stevens: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2010-01-30]. (ang.).
- ↑ Hordeum. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-04-30].
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
- ↑ Poaceae (grass family). [w:] Taxonomy Browser [on-line]. The National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2011-01-30]. (ang.).
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Hordeum. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-05]. (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b Hordeum. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-01-30]. (ang.).