Kaniuk australijski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kaniuk australijski
Elanus axillaris[1]
(Latham, 1801)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

szponiaste

Rodzina

jastrzębiowate

Podrodzina

kaniuki

Rodzaj

Elanus

Gatunek

kaniuk australijski

Synonimy
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Kaniuk australijski[9] (Elanus axillaris) – gatunek ptaka z podrodziny kaniuków (Elaninae) w rodzinie jastrzębiowatych (Accipitridae), występujący na terenie całej Australii. Mały ptak drapieżny żywiący się głównie małymi gryzoniami. Gatunek powszechny i niezagrożony wyginięciem.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Australia[10][11][12][3]; występuje głównie w południowo-wschodniej części kontynentu, w północnym Cairns (Queensland), w zachodniej części Półwyspu Eyrego (Australia Południowa), a także w południowym i północno-zachodnim nadmorskim pasie zachodniej Australii oraz w Darwin i na Wyspie Melville’a (Terytorium Północne)[13].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Opisany po raz pierwszy przez Lathama w 1801 roku pod nazwą Falco axillaris[2]. W 1838 Gould nadał mu nazwę Elanus notatus uznając, że Latham źle zidentyfikował gatunek na podstawie ilustracji, która według Goulda przedstawiała E. scriptus. Jednak ilustracja badana przez Lathama wyraźnie nie wskazywała na E. scriptus[3]. Czasami uznawany jako odmiana E. caeruleus, z którym tworzy takson siostrzany wraz z E. leucurus. Ta grupa może obejmować również E. scriptus. Takson monotypowy[10][3].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Elanus: zob. Elanus.
  • axillaris: łac. axillaris „pod pachą”, od axilla „pacha”[14].
  • melanopterus: gr. μελανοπτερος melanopteros „czarnoskrzydły”, od μελας melas, μελανος melanos „czarny”; -πτερος -pteros „-skrzydły”, od πτερον pteron „skrzydło”[15].
  • notatus: łac. notatus „cętkowany, znaczony”, od notare „znaczyć”, od nota „znak”[16].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 33–37 cm, rozpiętość skrzydeł 82–94 cm, masa ciała 181–365 g[3]. Samica od 1 do 15% cięższa od samca[3]. Sylwetką podobny do sokoła ze stosunkowo dużą, zaokrągloną głową, spiczastymi skrzydłami (które wyraźnie wystają za koniec krótkiego ogona, kiedy ptak odpoczywa), ogon rozwidlony[3]. Kolor upierzenia z przewagą jasnoszarego, oprócz końcowej części wewnętrznej pokrywy skrzydeł i ogona, które są ciemnoszare[13]. Tęczówki koloru czerwonego (początkowo u młodych szaro-brązowe), woskówka i nogi barwy żółtej (żółto-białe do jasnożółtego u młodych)[13]. Upierzenie młodych podobne do dorosłych osobników, z tym że głowa i pierś jest koloru rdzawego, natomiast górne części ciała i skrzydła są brązowo nakrapiane[13]. Upierzenie dorosłych młode ptaki uzyskują w ciągu kilku miesięcy gniazdowania (oprócz lotek i ogona)[3].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Zasiedla głównie zielone łąki i inne słabo zalesione siedliska z okrywą roślinną o wysokości 30–150 cm[13], w tym sawanny, nadmorskie wydmy (szczególnie w południowej i zachodniej części swojego zasięgu występowania)[13], zadrzewione cieki wodne, pola, wrzosowiska[13], ogrody i miejskie trawniki[3]. Występuje do 1500 m n.p.m. Gniazduje na drzewach.

W skład pożywienia wchodzą głównie małe gryzonie (zwłaszcza myszy domowe) oraz sporadycznie małe ptaki, jaszczurki i duże owady (zwłaszcza koniki polne)[13]. Na potencjalną zdobycz czatują na drzewach lub w powietrzu. Po wypatrzeniu zdobyczy unosi głowę pod wiatr, a następnie nurkuje w stronę ziemi ze skrzydłami wysoko nad plecami. Zdobycz spożywana jest w locie lub na gałęzi. Poluje za dnia i czasami w nocy (szczególnie w księżycowe noce)[3][13].

Okres sezonu rozrodczego jest zmienny, przez większość roku ze szczytowym okresem przypadającym na jesień i wiosnę (głównie czerwiec-październik we wschodniej części zasięgu i listopad-styczeń w zachodniej)[13]. Może wyprowadzać dwa lęgi rocznie, gdy okolica obfituje w zdobycz[3]. Gniazduje w parach lub w luźnych koloniach, gdy pożywienia jest dużo[3]. Gniazdo ma 27–45 cm szerokości i 10–15 cm głębokości i jest wyłożone zielonymi liśćmi. Znajduje się 4–35 m nad ziemią w koronie żywego drzewa, rzadziej na sztucznej strukturze[13]. Samica składa 2–5 jaj (zazwyczaj 3–4), o rozmiarach 37,9–45,8 mm x 30,1–34,5 mm[3]. Inkubacja trwa około 29–34 dni[17]. przez ten czas głównie samiec troszczy się o pokarm dla samicy. Po tym okresie wylęgają się pisklęta, które przebywają w gnieździe 33–38 dni (wyjątkowo 42 lub więcej). Gniazdo opuszczają po około 1 miesiącu życia[3]. Dojrzałość płciową uzyskują prawdopodobnie około pierwszego roku życia[3]. Wiek najstarszego z zaobrączkowanych ptaków wynosił 3,5 roku. Z wszystkich jaj wykluwa się 73% młodych, a przeżywa około 54%[3].

Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (najmniejszej troski)[8]. Wielkość populacji oceniana jest na ponad 100 000 osobników[13][18]. Trend liczebności populacji uznaje się za wzrostowy[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Elanus axillaris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b John Latham: Supplementum Indicis Ornithologici, Sive Systematis Ornithologiae. Londyn: Leigh Et Sotheby, 1801, s. IX. (łac.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Debus 1994 ↓, s. 115.
  4. ↑ Louis J.P. Vieillot: Nouveau Dictionnaire d'histoire naturelle. T. 4. Paryż: Déterville, 1816, s. 453. (fr.).
  5. ↑ Nicholas A. Vigors, Thomas Horsfield. Transactions of the Linnean Society of London. „Linnean Society of London”. 15. s. 185. (ang.). 
  6. ↑ J. Gould: A synopsis of the birds of Australia, and the adjacent islands. Cz. 4. London: Published by the author, 1838, s. 1. (ang.).
  7. ↑ Elanus notatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-01-28] (ang.).
  8. ↑ a b c Elanus axillaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  9. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Elaninae Blyth, 1851 - kaniuki (wersja: 2019-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-15].
  10. ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-13]. (ang.).
  11. ↑ Australian Black-shouldered Kite (Elanus axillaris). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-17)]. (ang.).
  12. ↑ Denis Lepage: Kaniuk australijski (Elanus axillaris) (Latham, 1802). Avibase. [dostęp 2014-01-29].
  13. ↑ a b c d e f g h i j k l Ferguson-Lees i Christie 2001 ↓, s. 359.
  14. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Axillaris [dostęp 2018-04-11].
  15. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Melanopterus [dostęp 2018-04-11].
  16. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Notata [dostęp 2018-04-11].
  17. ↑ S. L. S. Debus, G.S. Olde, N. Marshall, R. Meyer, A. B. Rose. Foraging, Breeding Behaviour and Diet of a Family of Blackshouldered Kites Elanus axillaris near Tamworth, New South Wales. „Australian Field Ornithology”. 23, s. 130-143, 2006. (ang.). 
  18. ↑ Black-shouldered Kite Elanus axillaris. BirdLife International. [dostęp 2014-01-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-02)]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • S. Debus: Family Accipitridae (Hawks and Eagles). W: J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 2: New World Vultures to Guineafowl. Barcelona: Lynx Edicions, 1994. ISBN 84-87334-15-6. (ang.).
  • J. Ferguson-Lees, D.A. Christie: Raptors of the World. Londyn: Christopher Helm, 2001. ISBN 0-618-12762-3. (ang.).
  • The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kaniuk_australijski&oldid=72493694”