Karol Szałwiński

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Karol Szałwiński, ros. Карл Шалвинский[1] (ur. 27 stycznia[2] 1869 we Włocławku[3], zm. 13 sierpnia 1906 w Zarzeczewie[4]) – polski fotograf.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Był najmłodszym synem urzędnika Biura Naczelnika Powiatu we Włocławku[5] Wincentego Onufrego Szałwińskiego (1835-1883[6][7]) i Tekli Marcjanny z Puchalskich (1842-1910)[8]. Pochodził z rodziny szlacheckiej pieczętującej się herbem Szaława[9]. Jego przodkowie od strony ojca byli młynarzami. Pracowali w młynie w Raciążku[10], następnie dzierżawili młyn z osadą w Kuczku[11][12]. Na początku XIX wieku pradziadek Karola, Ignacy Szałwiński (ok. 1767-1831[13]) wydzierżawił osadę młyńską Świech we Włocławku. Jego żona Katarzyna ze Świechowiczów (1774-1828[14][15]) pochodziła z rodziny młynarzy osadzonych tu w XVI wieku, od których osada zawdzięcza swoją nazwę. W połowie wieku ich syn Jan Szałwiński (1794-1856[10][16]) wykupił młyn z ziemią na własność. W 1876 r. synowie Jana, Teofil (1836-1910[17]) i ww. Wincenty sprzedali majątek[18]. Tekla Puchalska pochodziła z rodziny rzeźników[19].

Fotograf[edytuj | edytuj kod]

Fotografie aut. K. Szałwińskiego
Autoportret (ok. 1900 r.)
Portret Tekli Marcjanny Szałwińskiej wykonany w Brześciu Litewskim
Portret mężczyzny w zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi
Krucyfiks w ołtarzu Kościoła Wszystkich Świętych we Włocławku
Widok na Katedrę i rzekę Zgłowiączkę w Parku im. H. Sienkiewicza

Był uczniem Bolesława Sztejnera[20]. W latach 1887-1890 prowadził warsztat fotograficzny w Brześciu Litewskim[21].

W 1890 roku powrócił do rodzinnego Włocławka, gdzie założył pracownię pod nazwą Zakład Fotografii Artystycznej K. Szałwiński przy obecnej ul. 3 Maja 15, dawniej nazywanej Szeroką oraz Nową. Dom należał do Tomasza Szwankowskiego (1814-1894), a po jego śmierci do jego syna Wiktoryna Szwankowskiego (1866-?)[21][22][23]. Jako pierwszy pracownię w tym miejscu otworzył w połowie XIX wieku Andrzej Eichenwald (1833-1890)[24][25]. Był to pierwszy zakład fotograficzny we Włocławku. On też zbudował na podwórzu kamienicy szklaną altanę do wykonywania zdjęć przy świetle dziennym. Najpóźniej w 1866 roku warsztat po nim przejął Wolf Majer Majorkiewicz (1828-1905[26]). W 1890 r. atelier było własnością Marii z Rodziewiczów Dowmontt (1865-1953[27]), która nabyła je dla swojego męża, fotografa Piotra Dowmontta (1863-1910). Dowmontt prowadził w tym czasie warsztat w Wiłkomierzu. Ponieważ jego przybycie do Włocławka opóźniało się, jego żona pozwoliła na zainstalowanie przy ul. 3 Maja 15 warsztatu Szałwińskiego. W 1897 r. Karol Szałwiński wykupił pracownię od Marii Dowmontt za sumę 5 tys. rubli. W umowie zawarto klauzulę, zgodnie z którą Piotr Dowmontt nie mógł otworzyć we Włocławku warsztatu pod własnym szyldem. Szałwiński interesował się przede wszystkim fotografią portretową, robił też zdjęcia na użytek pocztówek[21][28][29].

Pracownikiem i uczniem Szałwińskiego był Władysław Dowmont (1879-1960). Dowmont i Szałwiński byli spowinowaceni. Jego żona, Feliksa z Szumańskich Dowmont była córką Marianny z Puchalskich Szumańskiej (1853-1894[30]), przyrodniej siostry Tekli[31]. Był także kuzynem ww. Piotra Dowmontta. Po śmierci właściciela w 1906 roku, wykupuje pracownię na własność. Ponieważ w tym czasie Piotr Dowmontt otworzył już swój zakład przy ul. Brzeskiej 13, Władysław nadal prowadzi swoje atelier pod szyldem K. Szałwiński, jednak fotografie sygnuje inicjałami WD[21][28].

Śmierć[edytuj | edytuj kod]

Pomnik ofiar katastrofy na rzece Wiśle z 1906 roku na Cmentarzu Komunalnym we Włocławku
Grób Tekli Szałwińskiej obok mogiły, w której spoczął jej syn Karol

Karol Szałwiński zginął w katastrofie na rzece Wiśle 13 sierpnia 1906 roku. Pogrzeb pięciu ofiar katastrofy miał uroczysty charakter. Ciała zmarłych wyprowadzono z nieistniejącej już przystani na rzece Wiśle. Następnie wieluset osobowy kondukt odprowadził ciała ofiar na Cmentarz Komunalny, gdzie spoczęli w zbiorowej mogile przy głównej alei w kwaterze 36/1/12. Pochowanym wystawiono istniejący do dziś pomnik, którym opiekuje się Włocławskie Towarzystwo Wioślarskie. W 1910 roku obok ofiar katastrofy spoczęła Tekla Szałwińska, matka Karola. Przy pomniku ofiar znajduje się także zabytkowy grób Kazimierza Łada, przeniesiony tu ze starego cmentarza przy Zielonym Rynku. Ofiarom poświęcono również żelazny krzyż w miejscu katastrofy, niezachowany do dziś[4][21][32].

Spuścizna[edytuj | edytuj kod]

W 1991 r. Maria Irena Filipiak (1913-2007[30]), córka Władysława Dowmonta sprzedała część zabytkowego wyposażenia warsztatu swojego ojca, a wcześniej Karola Szałwińskiego Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku Obejmuje ono m.in. aparaty fotograficzne, negatywy, parawany, prasę do fotografii, krzesła, taborety, fotele i matrycę z napisem „K. Szałwiński”. Wyposażenie warsztatu jak i fotografie autorstwa Szałwińskiego i Dowmonta są eksponowane w Muzeum Historii Włocławka, gdzie utworzono z nich osobną ekspozycję pod tytułem Zakład fotograficzny z XIX/XX w.[21][33][34] Cztery zdjęcia Szałwińskiego (dwa portrety i dwa pejzaże) znajdują się w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie[35]. Jeden portret autorstwa Szałwińskiego znajduje się w dziale Kolekcji sztuki XX i XXI wieku zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi[36]. W zbiorach Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, obecnie Towarzystwa Opieki nad Zabytkami znajduje się zdjęcie krucyfiksu z Kościoła Wszystkich Świętych we Włocławku wykonane przez Szałwińskiego[29]. Fotografie aut. Szałwińskiego i Dowmonta można zobaczyć także w zbiorach córki M.I. Filipiak, Danuty Anny Krełowskiej (ur. 1946)[37][38], opublikowanych na łamach Biblioteki Kolekcji Prywatnych[39].

Szałwiński był jednym z artystów, którego fotografie zainspirowały historyka Andrzeja Winiarskiego do napisania wydanej w 2008 r. publikacji pt. Włocławek na starej fotografii[28].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Реферативный журнал. T. 16: Механика. Viniti, 1959, s. 240. [dostęp 2020-04-25].
  2. ↑ Na pomniku ofiar katastrofy wypisano błędną datę 17 stycznia.
  3. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 128. genealogiawarchiwach.pl, 1869. s. 12. [dostęp 2020-04-20]. (ros.).
  4. ↑ a b Kolejna rocznica tragedii na Wiśle. Włocławskie Towarzystwo Wioślarskie, 2017-08-13. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).
  5. ↑ Personalia Biura Naczelnika Powiatu Włocławskiego Sygn., [w:] Naczelnik Powiatu Włocławskiego. Miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Toruniu. Oddział we Włocławku.
  6. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 60. genealogiawarchiwach.pl, 1835. s. 75. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  7. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 156. genealogiawarchiwach.pl, 1883. s. 322. [dostęp 2020-04-20]. (ros.).
  8. ↑ Księga Ludności Stałej miasta Włocławek, tom 8, numery domów 410-479, 1903. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1903. s. 734-735. [dostęp 2020-03-01]. (ros.).
  9. ↑ Zbiór dokumentów Księgi Hipotecznej nr 266 dóbr ziemskich Lijewo, tom III. Sygn. 36, [w:] Księgi i akta hipoteczne sądów we Włocławku. Lata [1797] 1820-1946 [2004]. Spis zdawczo-odbiorczy nr 7. Miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Toruniu. Oddział we Włocławku.
  10. ↑ a b Liber Baptisatorum 1753-1786. Sygn. 5112230/2 i 5112230/3, [w:] Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Raciążek. Zespół 513/133/0. Miejsce przechowywania: Archiwum Diecezjalne we Włocławku.
  11. ↑ Akta Józefa Ignacego Rybińskiego 1777-1778. Sygn. 0150. Miejsce przechowywania: Archiwum Diecezjalne we Włocławku
  12. ↑ Jan Wysocki: Józef Ignacy Rybiński, biskup włocławski i pomorski, 1777-1806: Zarys biograficzny na tle rządów diecezją. T. 6. Cz. 5: Historica. Instytut Studiów Kościelnych, 1967, s. 298-299; 418, seria: Dissertationes Studia ecclesiastica. [dostęp 2020-04-19].
  13. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 53. genealogiawarchiwach.pl, 1831. s. 210. [dostęp 2020-04-19]. (pol.).
  14. ↑ Barbara Lendzion: Parafia Włocławek. Urodzenia za lata 1758-1776. szpejankowski.eu, 2018-03-11. s. 35. [dostęp 2020-04-19]. (pol.).
  15. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 47. genealogiawarchiwach.pl, 1828. s. 212. [dostęp 2020-04-19]. (pol.).
  16. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 102. genealogiawarchiwach.pl, 1856. s. 211. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  17. ↑ Grażyna Ode-Zwolińska: Feliksa Szałwińska. W: Włocławski Słownik Biograficzny. T. II. Włocławek: Włocławskie Towarzystwo Naukowe, 2005. ISBN 83-88115-85-5.
  18. ↑ Młyny: Młyny wodno motorowe na Świechu. HistoriaWloclawka.pl. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  19. ↑ Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej św. Krzyża w Warszawie. Zespół 0158/D-. Jednostka 1842. Katalog: Urodzenia. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1842. s. 184. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).
  20. ↑ Fotografowie – Galeria Fotografii Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości w zbiorach IS PAN. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości. [dostęp 2017-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-04)]. (pol.).
  21. ↑ a b c d e f Agnieszka Kowalewska: Pracownia fotograficzna z przełomu XIX XX w. ze zbiorów zakładu fotograficznego "K. Szałwiński". Włocławek: Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, 1991.
  22. ↑ Danuta Thiel - Melerska: Karol Szałwiński. Leksykon Fotografów. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).
  23. ↑ Księga Ludności Stałej miasta Włocławek, tom 10, numery domów 535-596, 1903. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1903. s. 734-735. [dostęp 2020-03-01]. (ros.).
  24. ↑ Niektóre źródła podają, że właścicielem pracowni był Aleksander Eicheinwald (1835-1917), brat Andrzeja.
  25. ↑ Eichenwald, Alexander. Deutsche Fotothek. [dostęp 2020-04-25]. (niem.).
  26. ↑ Krystyna Pawłowska. Muzea i parki etnograficzne, czyli tożsamość pod ręką. „Rocznik Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu”. 5, s. 48, 2014. Sierpc: Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu. ISSN 2084-2732. [dostęp 2020-04-25]. 
  27. ↑ Mariochom: Plik "Włocławek-grave of Dowmont family (3)". Wikimedia Commons, 2018-01-03. [dostęp 2020-02-19]. (pol.).
  28. ↑ a b c Andrzej Winiarski: Włocławek na starej fotografii. Włocławek: Oficyna Wydawnicza „LARS-ANTYKI”, 2008, s. 9; 15; 74. ISBN 978-83-920391-2-9.
  29. ↑ a b Włocławek R-11905. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).
  30. ↑ a b Włocławek. Cmentarze Komunalne. BAZA Spółka z o.o.. [dostęp 2020-03-30]. (pol.).
  31. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 96. genealogiawarchiwach.pl, 1853. s. 114. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  32. ↑ Włocławek. Cmentarze Komunalne. BAZA Spółka z o.o.. [dostęp 2020-03-30]. (pol.).
  33. ↑ Dział Historyczny. Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, 2015. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).
  34. ↑ Załącznik nr 2 do zapytania ofertowego nr MZKiD-AG.216.II.2/17 na realizację zadania pn.: Wykonanie projektu koncepcyjnego oraz wykonawczego aranżacji ekspozycji stałych Muzeum Historii Włocławka. Scenariusz merytoryczny i wytyczne do projektu aranżacji ekspozycji stałych Muzeum Historii Włocławka. Biuletyn Informacji Publicznej Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. s. 17-18. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).
  35. ↑ Wyszukiwanie: Karol Szałwiński. Polona. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).
  36. ↑ Kolekcja Sztuki XX i XXI wieku. Muzeum Sztuki w Łodzi. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).
  37. ↑ Krełowska Danuta. Międzynarodowe Centrum Zarządzania Informacją. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).
  38. ↑ Danuta Anna Krełowska. Fundacja ePaństwo. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).
  39. ↑ Kolekcja Danuty Krełowskiej. Biblioteka Kolekcji Prywatnych. [dostęp 2020-04-25]. (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karol_Szałwiński&oldid=66560625”