Kościół św. Wawrzyńca w Wojniczu

Kościół pw. Świętego Wawrzyńca w Wojniczu
	307 z dnia 13.10.1971 r.
	kolegiata, kościół parafialny
	; Widok ogólny
Państwo	Polska
Miejscowość	Wojnicz
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Wawrzyńca w Wojniczu
kolegiata; • nadający tytuł	od 9 sierpnia 2014; bp Andrzej Jeż
Wezwanie	św. Wawrzyńca
Wspomnienie liturgiczne	10 sierpień
Historia
Data powołania	1109
Data rozpoczęcia budowy	połowa XV wieku
Data zakończenia budowy	XVIII wiek
Aktualne przeznaczenie	diecezja tarnowska
Data zniszczenia; • przez	1914; działania wojenne
Data odbudowy	1920
Fundator	Jan z Pniowa?
Dane świątyni
Styl	gotyk; barok; neobarok
Wieża kościelna; • liczba wież	; 1
Liczba naw	3
Dzwonnica; • typ dzwonnicy	; wieża drewniana XVI w.
	Położenie na mapie Wojnicza Wojnicz, kościół św. Wawrzyńca
	Położenie na mapie Polski Wojnicz, kościół św. Wawrzyńca
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Wojnicz, kościół św. Wawrzyńca
	Położenie na mapie powiatu tarnowskiego Wojnicz, kościół św. Wawrzyńca
	Położenie na mapie gminy Wojnicz Wojnicz, kościół św. Wawrzyńca
	49°57′22″N 20°50′13″E/49,956111 20,836944
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół świętego Wawrzyńca w Wojniczu – rzymskokatolicki kościół parafialny znajdujący się w mieście Wojnicz, w województwie małopolskim. Należy do dekanatu Wojnicz diecezji tarnowskiej. Od 9 sierpnia 2014^[2] pełni funkcję kolegiaty, przy której mieści się kapituła.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Obecna świątynia w najstarszych częściach została zbudowana w stylu gotyckim około połowy XV stulecia, zapewne dzięki staraniom księdza Jana z Pniowa, archidiakona krakowskiego i proboszcza w Wojniczu. W 1465 biskup Jan Lutkowic z Brzezia podniósł wojnickie probostwo do godności prepozytury. Później świątynia w Wojniczu została podniesiona do rangi kolegiaty, co zostało potwierdzone na synodzie diecezji krakowskiej w 1621. W 1786, decyzją władz świeckich austriackich kolegiata została zniesiona, ale nigdy nie była zniesiona przez władze kościelne, a więc trwa do dzisiaj^[3]. W 1768 barokowe freski zostały dodane przez Jana Nayderfera^[4]. Budowla została spalona w 1772, następnie kościół został odbudowany i przebudowany do 1773 dzięki staraniom prepozyta, Jana Duwalla w stylu barokowym. Kościół ma w posiadaniu obrazy polskiego mistrza barokowego, Tadeusza Kuntzego^[5].

W 1914 budowla została ponownie zniszczona, w wyniku działań wojennych, do 1920 roku została odbudowana. W 1930 kościół został rozbudowany o nawy boczne oraz zakrystię od strony południowej według projektu Zdzisława Mączeńskiego. W latach 1958-1960 do świątyni od frontu została dostawiona niska wieża według projektu Antoniego Mazura, którą w latach 1997-2001 podwyższono i pokryto nowym hełmem według projektu architekta Ottona Schiera.

Kapituła i Lyceum Voynicianum[edytuj | edytuj kod]

W strukturach Kapituły byli prałaci, prepozyci, scholastycy, kustosze, dziekanie, kantorzy, archidiakonowie i kanclerze oprócz sześciu kanoników gremialnych. Mieli oni własny strój, własną pieczęć i własne domy w mieście. Jak pisze Dr. Banach, "często odgrywali znaczącą rolę w życiu diecezji krakowskiej i państwa polskiego. Wielu z nich posiadało stopnie naukowe i było profesorami uniwersyteckimi a także pełniło ważne urzędy. Wielu było oficjałami, notariuszami, sędziami i wizytatorami biskupimi. Kilku z nich było kapelanami królewskimi, referendarzami i kustoszami skarbca koronnego, a czterech kanoników było sekretarzami królewskimi"^[6].

Od ok. XVI w. Kapituła wojnicka prowadziła także szkołę, z której wielu się dostało do Akademii Krakowskiej. W 1727 roku nazywano tę szkołę Lyceum Voynicianum. Na stanowisko rektora stawały osoby z wykształceniem uniwersyteckim. Szkoła wojnicka dostarczała też moc studentów na Uniwersytet Jagielloński.

Elewacja frontowa
Dzwonnica
Widok od strony prezbiterium

Obecnie[edytuj | edytuj kod]

9 sierpnia 2014 podczas nieszporów o godz. 17.00 biskup Andrzej Jeż Podniósł Kościół parafialny św. Wawrzyńca Męczennika w Wojniczu do godności kolegiaty^[2]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2014-07-29] .
↑ ^a ^b Podniesienie kościoła parafialnego św. Wawrzyńca Męczennika w Wojniczu do godności kolegiaty. Tarnowska.tv. [dostęp 2014-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-12)]. (pol.).
↑ Wojnicz, kościół św. Wawrzyńca. Zabytkowe kościoły diecezji tarnowskiej. [dostęp 2014-07-29]. (pol.).
↑ WilhelmW. Gasiorowski WilhelmW., Cechy krakowskie: ich dzieje, ordynacye, listy, swobody, zawyczaje i t.p. : jako materya do historyi sztuk, rzemiosł, przemysłu dawnéj Polski, a mianowicie wzrostu, kwitnienia i upadku tychże w Krakowie: z aktów cechowych i innych rękopisów, Kraków: Z.J. Wywiakowskiego, Collectionbostonpubliclibrary; americana Digitizing sponsorInternet Archive ContributorBoston Public Library, 1860, s. 9 [dostęp 2019-05-11] .
↑ Spis zabytkowych świątyń w diecezji tarnowskiej
↑ R.R. Banach R.R., Rys historyczny Kapituły Kolegiackiej w Wojniczu, Parafia pw. Św. Wawrzyńca w Wojniczu [dostęp 2019-03-28] [zarchiwizowane z adresu 2019-03-28] .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Parafia pw. Św. Wawrzyńca: Dr. Ryszard Banach. "Rys historyczny Kapituły Kolegiackiej w Wojniczu". wojnicz.diecezja.tarnow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-28)].
Miasto i Gmina Wojnicz: Kościół Parafialny

[zabytek-1] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2014-07-29] .

[:0-2] Podniesienie kościoła parafialnego św. Wawrzyńca Męczennika w Wojniczu do godności kolegiaty. Tarnowska.tv. [dostęp 2014-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-12)]. (pol.).

[3] Wojnicz, kościół św. Wawrzyńca. Zabytkowe kościoły diecezji tarnowskiej. [dostęp 2014-07-29]. (pol.).

[4] WilhelmW. Gasiorowski WilhelmW., Cechy krakowskie: ich dzieje, ordynacye, listy, swobody, zawyczaje i t.p. : jako materya do historyi sztuk, rzemiosł, przemysłu dawnéj Polski, a mianowicie wzrostu, kwitnienia i upadku tychże w Krakowie: z aktów cechowych i innych rękopisów, Kraków: Z.J. Wywiakowskiego, Collectionbostonpubliclibrary; americana Digitizing sponsorInternet Archive ContributorBoston Public Library, 1860, s. 9 [dostęp 2019-05-11] .

[5] Spis zabytkowych świątyń w diecezji tarnowskiej

[6] R.R. Banach R.R., Rys historyczny Kapituły Kolegiackiej w Wojniczu, Parafia pw. Św. Wawrzyńca w Wojniczu [dostęp 2019-03-28] [zarchiwizowane z adresu 2019-03-28] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]