Kogia

Kogia
	Kogia
	J.E. Gray, 1846
	; Przedstawiciel rodzaju – kogia płaskonosa (Kogia sima)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	Whippomorpha
Infrarząd	walenie
Parvordo	zębowce
Nadrodzina	Physeteroidea
Rodzina	kogiowate
Rodzaj	kogia
	Typ nomenklatoryczny
	Physeter breviceps Blainville, 1838
Synonimy
	Euphysetes Wall, 1851; Euphycetes: J.E. Gray, 1866; Callignathus: Gill, 1871; Cogia: Wallace, 1876; Callignathula Strand, 1928; Euphisetes: Tomilin, 1957; Gallignathus: Tomilin, 1957;
	Euphysetes Wall, 1851; Euphycetes: J.E. Gray, 1866; Callignathus: Gill, 1871; Cogia: Wallace, 1876; Callignathula Strand, 1928; Euphisetes: Tomilin, 1957; Gallignathus: Tomilin, 1957;
Gatunki
	4 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	4 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kogia^[8] (Kogia) – rodzaj ssaków z rodziny kogiowatych (Kogiidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w umiarkowanych i ciepłych wodach Oceanu Atlantyckiego, Spokojnego i Indyjskiego^[9]^[10]^[11].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 200–420 cm; masa ciała 136–680 kg^[10]^[12].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1846 roku angielski zoolog John Edward Gray w rozdziale dotyczącym ssaków w publikacji będącej relacją z odkryć zoologicznych podczas wyprawy badawczej do Arktyki statków HMS „Terror” i „Erebus” w latach 1839–1843^[1]. Na gatunek typowy Gray wyznaczył (oznaczenie monotypowe) kogię krótkogłową (K. breviceps).

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Kogia (Cogia): etymologia niejasna, Gray nie wyjaśnił pochodzenia nazwy zwyczajowej^[1]; być może jest to zlatynizowana forma ang. codger ‘dziwak’. Może być również uhonorowaniem Turka podpisującego siebie jako „Cogia Effendi”, który obserwował wieloryby żyjące w Morzu Śródziemnym^[13]^[14].
Euphysetes (Euphycetes): gr. ευ eu ‘dobry’; φυσητής physetēs ‘dmuchacz, dmuchawa’, od φυσάω physao ‘dmuchać’^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Euphysetes grayii Wall, 1851 (= Physeter breviceps Blainville, 1838).
Callignathus: καλλος kallos ‘piękno’, od καλος kalos ‘piękny’; γναθος gnathos ‘żuchwa’^[16]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Physeter simus Owen, 1866.
Callignathula: rodzaj Callignathus Gill, 1871; łac. przyrostek zdrabniający -ula^[6]^[17].

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[18]^[12]^[9]^[8]:

Kogia breviceps (Blainville, 1838) – kogia krótkogłowa
Kogia sima (Owen, 1866) – kogia płaskonosa

Opisano również gatunki wymarłe:

Kogia danomurai Benites-Palomino, Vélez-Juarbe, Collareta, Ochoa, Altamirano, Carré, Laime, Urbina, Salas-Gismondi & Lautenschlager, 2021^[19]
Kogia pusillus (Pilleri, 1987)^[20]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Nieuzasadniona poprawka Euphysetes Wall, 1851.
↑ Młodszy homonim Callignathus Agassiz, 1846 (= niepoprawna późniejsza pisownia Calognathus Guérin, 1837) (Coleoptera)).
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Kogia J.E. Gray, 1846; młodszy homonim Cogia Butler, 1870 (Lepidoptera).
↑ Nowa nazwa dla Callignathus Gill, 1871.
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Euphysetes Wall, 1851.
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Callignathus Gill, 1871.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c J.E. Gray: Mammalia. W: J. Richardson & J.E. Gray: The zoology of the voyage of the H.M.S. Erebus & Terror, under the command of Captain Sir James Clark Ross, during the years 1839 to 1843. Cz. 1: Mammalia, Birds. London: E. W. Janson, 1846, s. 22. (ang.).
↑ W.S. Wall: History and description of the skeleton of a new sperm whale, lately set up in the Autralian Museum, together with an account of a new genus of sperm whales called Euphsetes. Sydney: W. R. Piddington, 1851, s. 37. (ang.).
↑ J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British Museum. Wyd. 2. London: The Trustees, 1866, s. 391. (ang.).
↑ T.N. Gill. The Sperm Whales, giant and pygmy. „The American Naturalist”. 4, s. 738, 1871. (ang.).
↑ A. S. Wallace: The geographical distribution of animals. Cz. 2. New York: Harper and Brothers, Publisher, 1876, s. 208. (ang.).
↑ ^a ^b E. Strand. Miscelanea nomenclatorica zoologica et palaeontologica I-II. „Archiv für Naturgeschichte”. Abteilung A. 92, s. 61, 1926. (niem.).
↑ ^a ^b А.Г. Томилин: Китообразные. W: В.Г. Гептнер: Звери СССР и прилежащих стран (звери восточной Европы и северной Азии). Cz. 9. Москва: Издательство академии наук СССР, 1957, s. 418. (ros.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 190. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 284. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b D. McAlpine: Family Kogiidae (Pygmy and Dwarf Sperm Whales). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 324–325. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Kogia. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-03-21]. (ang.).
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 570. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 358.
↑ F.E. Beddard: A book of whales. Londyn: J. Murray, 1900, s. 186. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 278.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 151.
↑ E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 275. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-01-22]. (ang.).
↑ A. Benites-Palomino, J. Vélez-Juarbe, A. Collareta, D. Ochoa, A. Altamirano, M. Carré, M.J. Laime, M. Urbina, R. Salas-Gismondi & S. Lautenschlager. Nasal compartmentalization in Kogiidae (Cetacea, Physeteroidea): insights from a new late Miocene dwarf sperm whale from the Pisco Formation. „Papers in Palaeontology”. 7 (3), s. 1511, 2021. DOI: 10.1002/spp2.1351. (ang.).
↑ G. Pilleri: The Cetacea of the Italian Pliocene: with a descriptive catalogue of the specimens in the Florence Museum of Paleontology. Berne: Brain Anatomy Institute, 1987, s. 35–36. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[3] Nieuzasadniona poprawka Euphysetes Wall, 1851.

[5] Młodszy homonim Callignathus Agassiz, 1846 (= niepoprawna późniejsza pisownia Calognathus Guérin, 1837) (Coleoptera)).

[7] Niepoprawna późniejsza pisownia Kogia J.E. Gray, 1846; młodszy homonim Cogia Butler, 1870 (Lepidoptera).

[9] Nowa nazwa dla Callignathus Gill, 1871.

[11] Niepoprawna późniejsza pisownia Euphysetes Wall, 1851.

[13] Niepoprawna późniejsza pisownia Callignathus Gill, 1871.

[Gray-1] J.E. Gray: Mammalia. W: J. Richardson & J.E. Gray: The zoology of the voyage of the H.M.S. Erebus & Terror, under the command of Captain Sir James Clark Ross, during the years 1839 to 1843. Cz. 1: Mammalia, Birds. London: E. W. Janson, 1846, s. 22. (ang.).

[Wall-2] W.S. Wall: History and description of the skeleton of a new sperm whale, lately set up in the Autralian Museum, together with an account of a new genus of sperm whales called Euphsetes. Sydney: W. R. Piddington, 1851, s. 37. (ang.).

[Gray1866-4] J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British Museum. Wyd. 2. London: The Trustees, 1866, s. 391. (ang.).

[Gill-6] T.N. Gill. The Sperm Whales, giant and pygmy. „The American Naturalist”. 4, s. 738, 1871. (ang.).

[Wallace-8] A. S. Wallace: The geographical distribution of animals. Cz. 2. New York: Harper and Brothers, Publisher, 1876, s. 208. (ang.).

[str-10] E. Strand. Miscelanea nomenclatorica zoologica et palaeontologica I-II. „Archiv für Naturgeschichte”. Abteilung A. 92, s. 61, 1926. (niem.).

[tom-12] А.Г. Томилин: Китообразные. W: В.Г. Гептнер: Звери СССР и прилежащих стран (звери восточной Европы и северной Азии). Cz. 9. Москва: Издательство академии наук СССР, 1957, s. 418. (ros.).

[Cichocki&inni-14] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 190. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-15] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 284. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[McAlpine-16] D. McAlpine: Family Kogiidae (Pygmy and Dwarf Sperm Whales). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 324–325. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-17] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Kogia. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-03-21]. (ang.).

[amw-18] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 570. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792105_358]-19] Palmer 1904 ↓, s. 358.

[Beddard-20] F.E. Beddard: A book of whales. Londyn: J. Murray, 1900, s. 186. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792025_278]-21] Palmer 1904 ↓, s. 278.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791898_151]-22] Palmer 1904 ↓, s. 151.

[jae-23] E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 275. (ang.).

[mdd-24] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-01-22]. (ang.).

[Benites-Palomino&inni-25] A. Benites-Palomino, J. Vélez-Juarbe, A. Collareta, D. Ochoa, A. Altamirano, M. Carré, M.J. Laime, M. Urbina, R. Salas-Gismondi & S. Lautenschlager. Nasal compartmentalization in Kogiidae (Cetacea, Physeteroidea): insights from a new late Miocene dwarf sperm whale from the Pisco Formation. „Papers in Palaeontology”. 7 (3), s. 1511, 2021. DOI: 10.1002/spp2.1351. (ang.).

[Pilleri-26] G. Pilleri: The Cetacea of the Italian Pliocene: with a descriptive catalogue of the specimens in the Florence Museum of Paleontology. Berne: Brain Anatomy Institute, 1987, s. 35–36. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[b]

[4]

[c]

[5]

[d]

[6]

[e]

[7]

[f]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]