Krowy, świnie, wojny i czarownice
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania |
1974 |
| Wydawca |
Vintage |
| Pierwsze wydanie polskie | |
| Data wydania polskiego |
1985 |
| Wydawca | |
| Przekład | |
Krowy, świnie, wojny i czarownice: zagadki kultury (ang. Cows, Pigs, Wars, and Witches: The Riddles of Culture) – książka amerykańskiego antropologa kulturowego Marvina Harrisa opublikowana w 1974[1]. W Polsce po raz pierwszy wydana w 1985 przez Państwowy Instytut Wydawniczy w przekładzie Krystyny Szerer[2].
Problematyka[edytuj | edytuj kod]
Książka jest praktyczną ilustracją stworzonej przez autora koncepcji materializmu kulturowego, zgodnie z którą zachowania i sposób myślenia członków jakiejś społeczności są zdeterminowane przez czynniki środowiska naturalnego, w którym ta społeczność żyje. To, co ludzie uważają za swoje dziedzictwo kulturowe, tak naprawdę jest odpowiedzią na warunki, w jakich dane jest im żyć. Celem istnienia instytucji społecznych jest zapewnienie ludziom przetrwania wobec zagrożenia ze strony czynników środowiskowych, zaś podstawowym kryterium jest efektywność energetyczno-ekonomiczna[3].
Harris ilustruje swoją teorię omawiając m.in.:
- kult świętych krów w Indiach,
- zakaz jedzenia wieprzowiny w judaizmie i islamie,
- okoliczności towarzyszące prowadzeniu wojen,
- ceremonię potlaczu wśród Indian północnoamerykańskich,
- kulty cargo szerzące się na wyspach Oceanu Spokojnego,
- narodziny chrześcijaństwa,
- palenie czarownic w Europie.
Wszystkie te zjawiska według autora mają racjonalne wytłumaczenie ekonomiczne[3][4]. Dla przykładu, krowy były i są czczone w Indiach, ponieważ żywe są cenniejsze niż martwe. Są między innymi niezbędne w transporcie i rolnictwie, a ich nawóz jest cennym paliwem; pokusę zabijania ich i jedzenia w okresach suszy i głodu najlepiej można było ograniczyć właśnie przez silne religijne tabu. Z kolei świnie na starożytnym Bliskim Wschodzie były bardziej kosztowne niż pożyteczne: po wycięciu lasów nie miały gdzie żerować (w przeciwieństwie do bydła, kóz i owiec) i się chłodzić, zaś sztuczne karmienie oraz dostarczanie wody i cienia przeciążało zasoby mieszkających tam ludów[5][6].
Wpływ na teorię Harrisa miała książka Thomasa Malthusa An Essay on the Principle of Population (1798), opisująca relacje pomiędzy przyrostem ludności a poziomem zamożności społeczeństwa oraz teorie Karola Marksa, który umieścił siły wytwórcze u podstaw systemu społecznego[6].
Odbiór książki[edytuj | edytuj kod]
Książka była bestsellerem wśród książek naukowych[7].
Harris był jednym z czołowych teoretyków antropologii i jednym z najlepiej sprzedających się popularnych autorów swojego pokolenia[8]. Chociaż inspirował pokolenia antropologów, wielu krytyków odrzuciło jego materializm i oskarżyło go o ignorowanie faktów, sprzecznych z jego teorią[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Marvin Harris: Cows, pigs, wars, and witches: the ridles of culture. New York: Vintage Books, 1974. ISBN 978-0-3078-0122-7. (ang.).
- ↑ Marvin Harris: Krowy, świnie, wojny i czarownice: zagadki kultury. Krystyna Szerer (tłum.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985. ISBN 83-060-1147-3.
- ↑ a b Bożena Pierga: Marvin Harris — „Krowy, świnie, wojny i czarownice” – recenzja i ocena. HistMag, 2007-04-25. [dostęp 2020-08-22]. (pol.).
- ↑ Derek Sivers: Cows, Pigs, Wars, and Witches - by Marvin Harris. Sive.rs, 2016-02-19. [dostęp 2020-08-22]. (ang.).
- ↑ Stephen K. Sanderson: Marvin Harris, Meet Charles Darwin. A Critical Evaluation and Theoretical Extension of Cultural Materialism. W: Lawrence A. Kuznar, Stephen K. Sanderson: Studying Societies and Cultures. Marvin Harris’s Cultural Materialism and Its Legacy. Boulder, London: Paradigm Publishers, 2007, s. 200-201. [dostęp 2020-08-22]. (ang.).
- ↑ a b c Marvin Harris. The Telegraph, 2001-12-04. [dostęp 2020-08-22]. (ang.).
- ↑ Marietta Morrissey, John B. VanAllsburg: Book Reviews : Cows, Pigs, Wars and Witches by Marvin Harris New York: Random House, 1974. SAGE Journals, 1981-06-01. [dostęp 2020-08-22]. (ang.).
- ↑ James Lett: The Theoretical Legacies of Cultural Materialism and Marvin Harris. W: Lawrence A. Kuznar, Stephen K. Sanderson: Studying Societies and Cultures. Marvin Harris’s Cultural Materialism and Its Legacy. Boulder, London: Paradigm Publishers, 2007, s. 62. [dostęp 2020-08-22]. (ang.).