Kurtaczek czarnobrzuchy
| Hydrornis gurneyi[1] | |||
| (Hume, 1875) | |||
_-_Pitta_gurneyi_(3466943227).jpg) Samiec | |||
.jpg) Samica. Krabi, Tajlandia | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kurtaczek czarnobrzuchy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Kurtaczek czarnobrzuchy[3] (Hydrornis gurneyi) – gatunek małego ptaka z rodziny kurtaczków (Pittidae). Występuje w Azji Południowo-Wschodniej – w Mjanmie i Tajlandii. Krytycznie zagrożony.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek opisał po raz pierwszy Allan Octavian Hume w roku 1875 pod nazwą Pitta gurneyi (obecnie przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny kurtaczek czarnobrzuchy umieszczany jest w rodzaju Hydrornis[4]). Holotyp pochodził z prowincji Taninthayi (Mjanma). Z uwagi na m.in. długi, w porównaniu do innych kurtaczków, stopniowany ogon bywał umieszczany w rodzaju Eucichla wraz z kurtaczkiem prążkowanym (H. elliotii), kurtaczkiem prążkobrzuchym (H. guajana) i niekiedy także kurtaczkiem niebieskim (H. cyanea)[5]. Takson monotypowy[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi około 21 cm, masa ciała 57–86 g. Dla okazów z Muzeum Brytyjskiego długość skrzydła wynosi około 10,1 cm, zaś ogona 5,3 cm[6]. Występuje wyraźny dymorfizm płciowy. U samca głowa czarna, posiada plamę o barwie ultramaryny ciągnącą się od środka wierzchu głowy do karku. Wierzch ciała w ciepłym odcieniu brązu. Najdłuższe pokrywy nadogonowe oraz sterówki granatowe, połyskujące. Broda i niekiedy gardło białe. Górna część piersi oraz boki pomarańczowożółte. Na bokach występuje czarne prążkowanie, reszta spodu ciała czarna. Tęczówka ciemnobrązowa, dziób czarny. U samicy wierzch i tył głowy płowe. Jej spód ciała jest prążkowany czarno-płowo do czarno-rudawego, brak także barwy żółtej u nasady głowy[5].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Całkowity zasięg występowania szacowany jest na 5700 km². Kurtaczek czarnobrzuchy występuje jedynie w prowincji Taninthayi w południowej Mjanmie oraz przylegającym obszarze w Tajlandii. Populacje są poszatkowane[7]. Środowisko życia kurtaczków czarnobrzuchych stanowią częściowo wiecznie zielone lasy umiejscowione w okolicach rzek, zdominowane przez przedstawicieli rodziny dwuskrzydłowatych (Dipterocarpaceae), z gęstym podszytem zdominowanym przez bambusy, palmy i winorośla. Preferuje okolice strumyków, gdzie wilgotność nie zmienia się znacznie w ciągu roku[5].
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Wśród zjadanego pokarmu odnotowano pierścienice, owady i ich larwy, pająki, ślimaki, zarówno ze skorupami jak i bez, oraz małe żabki. Nie zaobserwowano rozbijania muszli ślimaczych o kamienie. Zdobyczy szuka w liściach[5].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy trwa od kwietnia do października. Zadaszone gniazdo o średnicy 19–20 cm umieszczone jest nisko na drzewie lub rotangu. Posiada boczne wejście o wymiarach około 7×10 cm. Budulec stanowią liście bambusowe i patyki, wyściółkę zaś czarne korzenie. Zniesienie liczy 3–4 jaja, rzadko 5. Na kremowobiałym tle posiadają fioletowawe i szarożółte plamki, które mają wymiary około 26×21 mm. Okres inkubacji nieznany, jednak wiadomo, że wysiadują oba ptaki z pary, samica w nocy. Młode opuszczają gniazdo po 14–15 dniach od wyklucia[5].
Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
Od 2019 roku gatunek klasyfikowany przez Czerwoną Księgę Gatunków Zagrożonych IUCN jako krytycznie zagrożony (CR, Critically Endangered). Status krytycznie zagrożonego uzyskał już w 1994 roku, jednak w 2008 roku obniżono go do zagrożonego (EN, Endangered)[2]. Między rokiem 1952 a 1986 w Tajlandii nie odnotowano gatunku w terenie. Zagrożenie stanowi wycinka nizinnych lasów, m.in. pod plantacje palm Elaeis guineensis celem pozyskiwania oleju palmowego. Populacja kurtaczków czarnobrzuchych szacowana jest przez BirdLife International na 1000–2500 dorosłych osobników[2][7]. Ginięciu gatunku może zapobiec sadzenie lasów na obszarach uprzednio wylesionych[5]. H. gurneyi spotykany tylko na jednym obszarze chronionym, jest to Rezerwat przyrody Khao Pra Bangkram (Tajlandia); poza tym spotykany w trzech obszarach uznanych za Important Bird Area[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Hydrornis gurneyi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Hydrornis gurneyi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Pittidae Swainson, 1831 - kurtaczki - Pittas (wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-19].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): NZ wrens, Sapayoa, broadbills, asities, pittas. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2021-01-19]. (ang.).
- ↑ a b c d e f del Hoyo, J.; Elliot, A. & Christie, D.A.: Handbook of the Birds of the World. T. 8. Broadbills to Tapaculos. Lynx Edicions, 2003, s. 142. ISBN 84-87334-50-4.
- ↑ Philip Lutley Sclater: Catalogue of Birds in the British Museum. T. 14. Oligomyodae. 1888, s. 448.
- ↑ a b c Species factsheet: Hydrornis gurneyi. BirdLife International. [dostęp 2019-12-20].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).