Kusaczka jasnodzioba
| Hypsibemon carrikeri | |||
| (Schulenberg & M.D. Williams, 1982) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kusaczka jasnodzioba | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Kusaczka jasnodzioba[2], kusaczka czerwonooka[3] (Hypsibemon carrikeri) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny kusaczek (Myrmotheridae). Występuje endemicznie w peruwiańskich Andach i nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisali w 1982 Thomas S. Schulenberg i Morris D. Williams. Opis ukazał się na łamach „The Wilson Bulletin”; autorzy przydzielili kusaczce jasnodziobej nazwę Grallaria carrikeri[4]; Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny akceptuje tę nazwę (2021)[5], ale autorzy Kompletnej listy ptaków świata umieszczają ten gatunek w rodzaju Hypsibemon[2]. Holotyp pochodził z Cordillera de Colán w Peru; był to dorosły samiec odłowiony przez Williamsa 15 października 1978 na wysokości 2450 m n.p.m. Został przekazany do Louisiana Museum of Natural History (Baton Rouge, Luizjana) i opatrzony numerem 88044[4]. Nie wyróżnia się podgatunków[5].
Niektórzy autorzy uznają kusaczkę jasnodziobą za takson siostrzany wobec kusaczki szarobrzuchej (H. nuchalis), możliwe, że jest bliżej spokrewniona z kusaczką białolicą (H. ridgelyi)[6].
Nazwa gatunkowa upamiętnia M. A. Carrikera, ornitologa i eksploratora Ameryki Południowej, także obszarów znajdujących się w okolicy miejsca okrycia holotypu[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała kusaczki jasnodziobej wynosi blisko 19 cm. Masa ciała samców to 96–124 g, samic – 97–112 g[6]. Wymiary szczegółowe holotypu oraz innych osobników (n – liczba osobników)[4]:
| ♂/♀ | Skrzydło | Ogon | Dziób | Skok | |
|---|---|---|---|---|---|
| ♂ | n | 5 | 4 | 5 | 5 |
| przedział | 106,8–112,5 | 62,6–66 | 29,6–31,3 | 59–60,6 | |
| ♀ | n | 2 | 4 | 4 | 4 |
| przedział | 103,7–107,1 | 61,4–65,7 | 28–29,1 | 56,4–58,9 | |
| ♂ | holotyp | 111,6 | 66 | 30 | 59 |
Nie występuje dymorfizm płciowy. U dorosłego osobnika czoło, pokrywy uszne, kantarek i policzki czarne. Boki głowy i jej wierzch czarnobrązowe, barwa płynnie przechodzi w oliwkowobrązowy kolor karku i grzbietu. Na piórach grzbietu występują bardzo wąskie czarne końcówki. Skrzydła i sterówki ciemnokasztanowe. Górna część gardła czarna, na dole przechodzi w czarnoszarą. Pierś i brzuch łupkowoszare, pióra posiadają wąskie czarne zwieńczenia; środek brzucha jaśniejszy, niemal biały. Boki i okolice kloaki płowobiałe. Tęczówka krwistoczerwona po jasną, czerwonobrązową; dziób o barwie kości słoniowej; skoki szaroniebieskie. U osobników młodocianych głowa, górna część grzbietu i piersi czarnoszare, reszta ciała ciemnoszara w cynamonowe prążki, środek brzucha biały[6].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Kusaczka jasnodzioba występuje w centralnych Andach w Peru, od regionu Amazonas na południe po region La Libertad[6]. BirdLife International szacuje całkowity zasięg występowania na 49 tys. km²[7].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
H. carrikeri zamieszkuje gęste zarośla bambusów oraz przyległego podszytu wilgotnych lasów górskich na wysokości 2350–2900 m n.p.m. W skład diety wchodzą stawonogi, zwłaszcza gąsienice i chrząszcze. Młode często otrzymują dżdżownice. Pieśń kusaczki jasnodziobej trwa 3 sekundy, ptak śpiewa ją co 6–10 sekund; składa się z 6 dźwięków z nieznaczną przerwą między 1. i 5.; pierwszy dźwięk najdłuższy, drugi nieco niższy[6].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Młode osobniki odnaleziono w sierpniu i październiku, co wskazuje to, że okres lęgowy przypada na suchszą część roku[4]. Odnaleziono jedno gniazdo[6] (17 października 1979); znajdowało się w okolicy Ongon (region La Libertad) w lesie mglistym; autor podał koordynaty 8°11′00″S 77°10′00″W/-8,183333 -77,166667. Gniazdo było umieszczone 5 m od traktu, którym dziennie przechodziło około 30 osób z osłami. Gniazdo znajdowało się 3 m nad ziemią, na częściowo opadniętym drzewie o średnicy pnia 0,5 m. Ptak umieścił je w zbiorowisku paproci, mchów i martwych liści. Zbudowane było z kilku gałązek oraz masy składającej się z martwych liści i mchu. Z zewnątrz mierzyło około 19 na 20 cm, od wewnątrz 14 na 12 cm; głębokość wynosiła 5 cm. Oba ptaki z pary brały udział w karmieniu dwóch młodych. Ich wiek oszacowano na 7 dni; ważyły 26 i 27 g. Ząb jajowy był nadal widoczny; zarówno wnętrze dzioba, jak i dziób miały barwę pomarańczową[8]
Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek klasyfikowany jest przez IUCN jako najmniejszej troski (LC – Least Concern) od 2020 roku. Wcześniej, od 2013 roku był uznawany za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened), a od 1988 roku za gatunek najmniejszej troski. Liczebność populacji szacuje się na około 90 tysięcy dorosłych osobników. Trend liczebności populacji jest oceniany jako spadkowy[1]. Zagrożeniem dla gatunku jest wycinka lasów; dawniej miała miejsce poniżej wysokości, na której żyje kusaczka jasnodzioba, obecnie odbywa się także na wyższych wysokościach, np. w górnym biegu rzeki Río Chido w okolicy Pomacochach. H. carrikeri występuje w 6 obszarach uznanych za ostoje ptaków IBA[7]. Stwierdzono gatunek w Parku Narodowym Rio Abiseo[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b BirdLife International, Grallaria carrikeri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-3 [dostęp 2020-12-13] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Myrmotheridae MacGillivray, 1839 - kusaczki - Antpittas (wersja: 2020-12-31). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-11-03].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 210, 1999.
- ↑ a b c d e Thomas S. Schulenberg and Morris D. Williams. A new species of Antpitta (Grallaria). „Willson Bulletin”. 94 (2), s. 105–113, 1982.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-11-03]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g J. del Hoyo, A. Elliot, D.A. Christie: Handbook of the Birds of the World. T. 8. Broadbills to Tapaculos. Lynx Edicions, 2003, s. 725. ISBN 84-87334-50-4.
- ↑ a b Species factsheet: Grallaria carrikeri. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-11-03]. (ang.).
- ↑ David A. Wiedenfeld. A Nest of the Pale-Billed Antpitta (Grallaria carrikeri) with Comparative Remarks on Antpitta Nests. „The Wilson Bulletin”, s. 580–582, 1982.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).