Lejkówka mączna

Lejkówka mączna

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	Incertae sedis
Rodzaj	lejkówka
Gatunek	lejkówka mączna
Nazwa systematyczna
Clitocybe ditopa (Fr.) Gillet Hyménomycètes (Alençon): 166 (1874) [1878]

Lejkówka mączna (Clitocybe ditopa (Fr.) Gillet) – gatunek grzybów z rzędu pieczarkowców (Agaricales).

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Clitocybe, Incertae sedis, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1815 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus ditopus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu Claude-Casimir Gillet w 1874 r.

Synonimy:

• Agaricus ditopus Fr. 1815
• Clitocybe ditopa var. longispora Métrod 1939
• Clitocybe ditopa var. odorula (P. Karst.) Harmaja 1969
• Clitocybe longispora Métrod ex Singer 1943
• Clitocybe odorula P. Karst. 1879
• Collybia orbiformis var. ditopus (Fr.) Costantin & L.M. Dufour 1891
• Omphalia ditopus (Fr.) Quél. 1888
• Pseudolyophyllum ditopus (Fr.) Raithelh. 1978.

Alicja Borowska, Alina Skirgiełło i E. Garnweidner w 1992 r. nadali polską nazwę lejkówka wróżebna, Władysław Wojewoda w 2003 r. zmienił ja na lejkówka mączna.

Morfologia

Kapelusz

Średnica 2–4 cm, lekko wklęsły. Powierzchnia białawo lub srebrzysto oprószona. Jest higrofaniczny; w stanie wilgotnym lepki, bladooliwkowobrązowy do przydymionego brązu, w stanie suchym nagi, blednąca od środka. Brzeg brzegiem długo podwinięty, cały.

Blaszki

Zbiegające na trzon, wąskie do średnio szerokich, gęste, matowe, szare lub w kolorze orzechu laskowego do brązowawo-szarego, ciemniejsze z wiekiem.

Trzon

Wysokość 2–4 cm, grubość 0,4–0,7 cm, cylindryczny, początkowo gąbczasty, potem pusty w środku. Powierzchnia w górnej części czasami łuszcząca się. W dolnej naga, koloru kapelusza lub blaszek, u podstawy biało owłosiona.

Miąższ

Cienki, w kolorze zbliżonym do powierzchni kapelusza. Zapach i smak mączny.

Cechy mikroskopowe

Podstawki z 4 sterygmami, 20–25 × 3(5)–6 µm. Zarodniki prawie kuliste, (3)3,5–4(4,5) × 3–3,5(4) µm, gładkie, nieamyloidalne. Cystyd brak, na strzępkach są sprzążki.

Gatunki podobne

Charakterystyczną cechą lejkówki mącznej jest zapach zjełczałej mąki i brak prążkowania kapelusza. Podobne gatunki: lejkówka gorzkawa (Clitocybe amarescens), lejkówka oszroniona (Rhizocybe pruinosa), lejkówka szaroblaszkowa (Atractosporocybe inornata), lejkówka rdzawa (Clitocybe diatreta), lejkówka rowkowana (Clitocybe vibecina), pieprzniczka szarawa (Cantharellula umbonata).

Występowanie i siedlisko

Lejkówka mączna występuje w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, w Europie, Azji i Australii. Najwięcej stanowisk podano w Europie. Występuje tu od Francji po archipelag Svalbard na Morzu Arktycznym. W Polsce do 2003 r. znane były tylko 3 stanowiska. Według W. Wojewody częstość występowania i stopień zagrożenia tego gatunku nie są znane. W Niemczech Zachodnich jest to gatunek bardzo pospolity. Aktualne stanowiska tego grzyba podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną.

Grzyb saprotroficzny naziemny występujący w lasach iglastych, zwłaszcza pod świerkiem pospolitym i sosną pospolitą. Owocniki tworzy zwykle od lipca do listopada.