Lepilemur brązowy
| Lepilemur seali | |
| Louis, Engberg, Lei Runhua, Geng Huimin, Sommer, Randriamampionona, Randriamanana, Zaonarivelo, Andriantompohavana, Randria, Prosper, Ramaromilanto, Rakotoarisoa, Rooney & Brenneman, 2006[1] | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
lepilemur brązowy |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Lepilemur brązowy[3] (Lepilemur seali) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny lepilemurowatych, endemit Madagaskaru. Żyje na północnym wschodzie wyspy, obserwowany jedynie w rejonie Anjanaharibe-Sud. Liczebność gatunku nie jest znana, wiadomo jednak, że się obniża. IUCN klasyfikuje L. seali w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek narażony na wyginięcie (VU). Gatunek jest wymieniany w Załączniku I CITES.
Budowa[edytuj | edytuj kod]
Głowa i tułów mierzą około 27 cm, ciało wieńczy ogon osiągający 26 cm. Zwierzę waży około 0,95 kg. Czyni to lepilemura brązowego średnim przedstawicielem swego rodzaju[4] bądź jednym z większych[5].
Wyróżnia się długim i gęstym futrem. Na grzbietowej stronie ciała futro jest jednolicie jasnoczekoladowobrązowe[4], niekiedy czerwonawobrązowe[5], na brzusznej przybiera jaśniejszą barwę szarobrązową, po bokach ciała zaś włosy mają kremowe końcówki. Jasno-brązowo-szara jest także twarz zwierzęcia, inaczej niż kołnierz na szyi, utrzymany w jasnych odcieniach, poczynając od barwy żółtej, a kończąc na białej. Kontrastuje z nimi brązowoszary ogon, niekiedy o białych końcówkach włosów. Dłonie lepimura są jasnobrązowoszare[4].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Nowy gatunek opisali w 2006 roku: Louis Jr., Engberg, Lei, Geng, Sommer, Randriamampionona, Randriamanana, Zaonarivelo, Andriantompohavana, Randria, Prosper, Ramaromilanto, Rakotoarisoa, Rooney i Brenneman[2]. Jako miejsce typowe autorzy podali Madagaskar, prowincję Antsiranana, Rezerwat Specjalny Anjanaharibe-Sud. Badacze podali współrzędne miejsca typowego 14°47′S 47°28′E/-14,783333 47,466667[4]. Okazy typowe to seria syntypów bez wskazania holotypu: krew pełna konserwowana dorosłego samca (sygnatura TTU-M104456) i dwóch dorosłych samic (sygnatura TTU-M104457 i TTU-M104458); krew przechowywana jest w Museum of Texas Tech University w Lubbock[1]. Okazy typowe zebrano odpowiednio 19 lipca 2001 roku, 19 lipca 2001 roku i 21 lipca 2001 roku[1]. Rok później Tatersall uznał, że allopatryczne gatunki kreowane przez Louisa et al. na podstawie różnic genetycznych należy traktować ostrożnie. Niemniej gatunek został uznany, jego pewność potwierdziły analizy mitogenomiczne Lei et al. z 2016 roku[2].
Nie wyróżnia się podgatunków[4].
Louis et al. uznali za właściwe zaliczyć do tego samego gatunku lepilemura zamieszkującego Mananara-Nord na południe od rzeki Antainambalana, jednakże później formę tę wyodrębniono do osobnego gatunku L. hollandorum[4], lepilemura nakrapianego[4]. W 2017 roku Lei et al. opublikowali analizę filogenetyczną, w której zbadano mtDNA 26 gatunków lepilemurów, potwierdzając monofiletyzm 25 linii i wykrywając klad Lepilemur mittermeieri + Lepilemur dorsalis. W efekcie uzyskano następują drzewo, na którym lepilemur brązowy i lepilemur nakrapiany stanowią gatunki siostrzane[6] (uproszczono):
|
Perodictius potto, Galago senegalensis, Otolemur crassicaudatus | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Lepilemur: łac. lepidus ‘czarujący, elegancki’, od lepos, leporis ‘czar, urok’; rodzaj Lemur Linnaeus, 1758 (lemur)[7].
- seali: dr. Ulysses „Ulie” S. Seal III (1929–2003), amerykański urzędnik Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody, badacz nad ludzkim układem hormonalnym i jego wpływem na raka prostaty[8][9].
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Zwierzę prowadzi samotny, nocny tryb życia. Jego rozrodu nie poznano. Wedle Schwitzera et al. (2013) w ogóle nie był badany w naturze[4]. IUCN szacuje pokolenie na 7 lat[2].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Lepilemur brązowy, jak wszyscy przedstawiciele jego rodziny[10], jest endemitem Madagaskaru. Żyje na północnym wschodzie wyspy, obserwowany jedynie w rejonie Anjanaharibe-Sud. Północnym jego ograniczeniem jest rzeka Antaimambalana, sięga przynajmniej do rzeki Fananehana, obejmując region Makira. Dokładniejsze określenie północnej i południowej granicy zasięgu występowania gatunku wymaga niemniej dalszych badań[4]. W 2008 roku Craul et al. wykazali, że osobniki po obu stronach rzek na południe od Antaimambalana nie wykazywały różnic genetycznych mogących świadczyć o tym, by duże rzeki miały być barierami ograniczającymi zasięg tych lemurów[5]. Zasięg występowania liczy 10 335 km²' Dolna granica wysokości wynosi 982 m, a górna 1047 m nad poziomem morza. Gatunek odnotowano w 10 miejscach[2].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Siedlisko lepilemura brązowego to wschodnie wilgotne lasy deszczowe Madagaskaru. Dieta gatunku nie została szczegółowo zbadana, ale prawdopodobnie jest on liściożercą[4], jak i inne lepilemurowate[10]. Zagęszczenie w Makira wynosi 30 osobników na km²[4].
Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Liczebność gatunku nie jest znana, wiadomo jednak, że się obniża[2].
IUCN po raz pierwszy wspomniało o gatunku w 2008 roku, jednak wskazało brak danych pozwalających na bardziej konkretną klasyfikację (DD)[2]. W 2012 roku IUCN/SSC Lemur Red-Listing Workshop uznało gatunek za zagrożony wyginięciem[4]. W 2014 roku lepilemurowi brązowemu przyznano status gatunku narażonego na wyginięcie (VU). Ten sam status IUCN przyznało mu w 2020 roku. IUCN wskazuje tutaj na wielkość zasięgu występowania, ale także na jego pofragmentowanie i postępujące niszczenie siedlisk. Całkowita liczebność gatunku musiała już spaść o przynajmniej 30%, a prognozuje się dalsze jej obniżenie. Szacuje się także, że do 2080 roku zasięg występowania gatunku zmaleje o 8% z powodu samej tylko zmiany klimatu. Gatunkowi zagraża postępująca deforestacja, m.in przez wypalanie lasów. W zamieszkiwanym przez niego regionie na lepilemury się poluje, a natężenie polowań zagraża stabilności populacji gatunku. Rocznie pojedyncze gospodarstwo domowe zabija 0,15 lepilemura brązowego, jednak szacowana liczba gospodarstw w regionie zamieszkiwanym przez gatunek wynosi 1155. Gatunkiem nie handluje się komercyjnie[2].
Gatunek wymienia Załącznik I CITES. Zamieszkuje takie tereny oficjalnie chronione jak Rezerwat Specjalny Anjanaharibe-Sud i Makira Protected Area[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Louis i in. 2006 ↓, s. 26.
- ↑ a b c d e f g h i Louis, E.E., Bailey, C.A., Raharivololona, B., Schwitzer, C., Wilmet, L., Borgerson, C. & Golden, C. 2020, Lepilemur seali, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2023-02-11] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 31-32. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Seal's Sportive Lemur, s. 82-83 w: Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr. & M.C. Richardson, Family Lepilemuridae (Sportive Lemurs), [w:] R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson, Handbook of the Mammals of the World, t. 3. Primates, Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 66–88, ISBN 978-84-96553-89-7 (ang.).
- ↑ a b c Mathias Craul i inni, Large rivers do not always act as species barriers for Lepilemur sp., „Primates”, 49, 2008, s. 211-218 (ang.).
- ↑ Lei i inni, Phylogenomic reconstruction of sportive lemurs (genus Lepilemur) recovered from mitogenomes with inferences for Madagascar biogeography, „Journal of Heredity”, 108 (2), 2017, s. 107-119 [dostęp 2023-02-09] (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 370, 1904. (ang.).
- ↑ Louis i in. 2006 ↓, s. 27.
- ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 370. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
- ↑ a b Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr. & M.C. Richardson, Family Lepilemuridae (Sportive Lemurs), [w:] R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson, Handbook of the Mammals of the World, t. 3. Primates, Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 66–88, ISBN 978-84-96553-89-7 (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- E.E. Louis, Jr., S.E. Engberg, R. Lei, H. Geng, J.A. Sommer, R. Randriamampionona, J.C. Randriamanana, J.R. Zaonarivelo, R. Andriantompohavana, G. Randria, Prosper, B. Ramaromilanto, G. Rakotoarisoa, A. Rooney & R.A. Brenneman. Molecular and morphological analyses of the sportive lemurs (family Megaladapidae: genus Lepilemur) reveals 11 previously unrecognized species. „Special Publications, Museum of Texas Tech University”. 49, s. 1–47, 2006. (ang.).