Monaster Trójcy Świętej w Dermaniu
50°22′00″N 26°14′11″E/50,366667 26,236389 Widok ogólny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Miejscowość | |
| Kościół | |
| Eparchia | |
| Ihumenia |
Weronika (Zoszczuk)[1] |
| Typ monasteru |
żeński |
| Obiekty sakralne | |
| Cerkiew |
Trójcy Świętej |
| Cerkiew |
św. Teodora Ostrogskiego |
| Założyciel klasztoru | |
| Fundator |
Wasyl Ostrogski |
| Data zamknięcia |
po 1945 |
| Data reaktywacji |
po 1991 |
Położenie na mapie obwodu rówieńskiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
| 50°22′00″N 26°14′11″E/50,366667 26,236389
| |
Monaster Trójcy Świętej – prawosławny żeński klasztor w Dermaniu, w jurysdykcji eparchii rówieńskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego[2]. Założony w XV w. jako monaster męski, między XVII a XIX stuleciem był klasztorem unickim (bazyliańskim).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Klasztor prawosławny (XV–XVII w.)[edytuj | edytuj kod]
Monaster został założony w 1428 jako klasztor obronny. Jego fundatorem był Wasyl Ostrogski, który sfinansował budowę jego głównej cerkwi Trójcy Świętej[3]. Na prośbę fundatora do monasteru przybyli mnisi z Athosu[1]. Pierwszym ihumenem monasteru był Izaak Boryskowicz[1]. W dalszym okresie funkcjonował jako męska wspólnota utrzymywana własnym kosztem przez kniaziów Ostrogskich. W końcu XVI w. i w 1 połowie XVII w. ośrodek działalności skierowanej przeciw unii brzeskiej. W latach 1574–1575 zwierzchnikiem monastyru był prekursor drukarstwa ruskiego i rosyjskiego, wychowanek Akademii Krakowskiej, Iwan Fedorowicz. W 1602 książę Konstanty Ostrogski ufundował w klasztorze drukarnię, dzięki czemu na jakiś czas stał się on ośrodkiem ruskiego drukarstwa[1]. Od 1602 w monasterze obowiązywała cenobityczna reguła życia mniszego, wspólnota miała również prawo zatrudniania świeckich pracowników[1].
W 1603 kierownictwo dermańskiej drukarni objął Damian (Demian) Nalewajko, brat przywódcy kozackiego Seweryna (Semena) Nalewajki, który następnie przyjął w klasztorze święcenia kapłańskie[1]. Mnisi uczyli się greki, łaciny i języka cerkiewnosłowiańskiego oraz zajmowali się przekładami[1]. W zamyśle fundatorów i kolejnych pokoleń prawosławnego rodu Ostrogskich monaster miał stanowić jedno z intelektualnych centrów tego wyznania w Rzeczypospolitej[1].
Klasztor unicki[edytuj | edytuj kod]
Po śmierci Konstantego Wasyla Ostrogskiego i konwersji na katolicyzm wszystkich jego potomków monaster w Dermaniu stracił dotychczasowych protektorów. Córka Ostrogskiego, Anna Alojza Chodkiewicz, i spadkobierca ordynacji ostrogskiej Aleksander Zasławski czynili starania na rzecz przyjęcia przez klasztor unii. Ostatecznie do przyłączenia monasteru do Kościoła unickiego doszło w 1635[1]. Jego przełożonym był wówczas Melecjusz Smotrycki, wyświęcony na biskupa połockiego przez patriarchę jerozolimskiego Teofana III w 1620. W 1627, po nieudanej próbie zorganizowania przez unickiego metropolitę kijowskiego Józefa Welamina Rutskiego wspólnego soboru unitów i prawosławnych w Kobryniu (1626), Smotrycki, a w ślad za nim klasztor dermański (1637), przyjął unię brzeską[1].
Oprócz biskupa połockiego Melecjusza Smotryckiego z klasztorem dermańskim związani byli metropolici i biskupi greckokatoliccy: Metody Terlecki, Cyprian Żochowski (XVII w.), Jerzy Winnicki, Felicjan Filip Wołodkowicz, Maksymilian Ryłło, Teodozy Rostocki (XVIII w.). W klasztorze dermańskim zmarł też metropolita Józef Welamin Rutski (5 lutego 1637).
Klasztor prawosławny (od XIX w.)[edytuj | edytuj kod]
W 1821 władze rosyjskie odebrały klasztor bazylianom i przekazały mnichom prawosławnym. W XIX stuleciu w monasterze wzniesiono dwie nowe cerkwie: św. Innocentego Irkuckiego i św. Teodora Ostrogskiego, wyświęcone odpowiednio w 1850 i 1873. W kompleksie zabudowań istniała także kilkupiętrowa dzwonnica[3]. Mnisi zamieszkiwali w trzech budynkach mieszkalnych, z których jeden zawierał także pokoje gościnne dla biskupa. Funkcjonowało osiem obiektów gospodarczych, młyn wodny i pasieka[3]. W 1915 mnisi udali się na bieżeństwo, wywożąc większość cennego wyposażenia klasztoru, m.in. archiwum rodów Ostrogskich i Zasławskich oraz bibliotekę. Zbiory te znalazły się ostatecznie w Petersburgu i Moskwie, ulegając rozproszeniu.
Do 1920 w monasterze dermańskim działało cerkiewne seminarium nauczycielskie. W II Rzeczypospolitej otwarto tu szkołę dla dziewcząt, przekształconą potem (początek lat 30.) w prywatne gimnazjum ukraińskie.
Monaster w Dermaniu w okresie międzywojennym podlegał diecezji wołyńskiej PAKP. Zachował większość swojego majątku, w odróżnieniu od innych klasztorów prawosławnych, jakie znalazły się w granicach II Rzeczypospolitej. Jedynie jeden z budynków został skonfiskowany na rzecz łuckiego kuratorium oświaty i organizacji w nim szkoły. Mnisi utrzymywali się z prowadzenia gospodarstwa rolnego oraz w znacznie mniejszym stopniu z dobrowolnych datków i opłat za nabożeństwa okolicznościowe i sakramenty[3].
Po II wojnie światowej, gdy Wołyń znalazł się w granicach ZSRR, monaster znalazł się w jurysdykcji Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. W 1949 biskup wołyński i rówieński Pankracy zdecydował o przekształceniu męskiego monasteru w Dermaniu w klasztor żeński, do którego sprowadził mniszki z monasteru w Zimnem. Wspólnota funkcjonowała przez jedenaście lat. W 1960 władze radzieckie zamknęły klasztor, a żyjące w nim zakonnice zmusiły do przeniesienia się do monasteru w Korcu[4]. Monaster został zaadaptowany na szkołę i internat dla dzieci niepełnosprawnych umysłowo. W jednej z cerkwi znajdowała się suszarnia bielizny[1].
Monaster został ponownie otwarty po uzyskaniu przez Ukrainę niepodległości w 1991, jego reaktywację potwierdził Święty Synod Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego na wniosek biskupa rówieńskiego Ireneusza[4]. Mniszki pod kierunkiem ihumeni Weroniki (Zoszczuk) przeprowadziły remont zdewastowanych zabudowań. Od tej pory wspólnota podlega jurysdykcji Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego[1]. Szczególnym kultem w monasterze otaczane są uważane za cudowne kopia Kazańskiej Ikony Matki Bożej, ikona św. Teodora Ostrogskiego oraz ikona św. Pantelejmona[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m A. Radziukiewicz. Tutaj wszystko jest możliwe. „Przegląd Prawosławny”. 9 (303), wrzesień 2010.
- ↑ Ровенская и Острожская епархия
- ↑ a b c d Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 125–128. ISBN 978-83-7431-127-4.
- ↑ a b Правящий Архиерей Днепропетровской кафедры возглавил торжественные мероприятия по случаю 20-летия возрождения Дерманского женского монастыря
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Dermań, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 8.
- Dermań, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 404. tegoż słownika