Ostrokrzew paragwajski

Ostrokrzew paragwajski

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	astrowe
Rząd	ostrokrzewowce
Rodzina	ostrokrzewowate
Rodzaj	ostrokrzew
Gatunek	ostrokrzew paragwajski
Nazwa systematyczna
{{{nazwa łacińska}}} A.St.-Hil. Mém. Mus. Hist. Nat. 9: 351 1822

{{Takson infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt grafiki = | synonimy = | grafika = | wikispecies = | nazwa łacińska = | opis grafiki = Nieznane pola: "synonim", "obrazek", "systematyka_ref" oraz "łacina".

Plantacja ostrokrzewu paragwajskiego

Ostrokrzew paragwajski (Ilex paraguariensis A.St.-Hil.) – gatunek drzewa z rodziny ostrokrzewowatych (Aquifoliaceae Bartl.). Występuje w stanie dzikim w Ameryce Południowej (Brazylia, Argentyna, Paragwaj, Urugwaj. Nazwę (Ilex paraguarensis) tej roślinie nadał francuski botanik Auguste de Saint Hilaire w 1822 roku. Hiszpańska nazwa potoczna to yerba mate, a portugalska erva-mate.

Morfologia

Pokrój

Wiecznie zielone drzewo dorastające nawet do 15 metrów wysokości, ale zwykle wysokość nie przekracza 6-8 metrów.

Pień

Kora biaława i gładka, pień krótki, drewno nietrwałe, łatwo butwiejące.

Liście

Zimozielone, odwrotnie podłużnie jajowate, z zewnątrz błyszczące, odlegle ząbkowane. Osiągają długość ponad 5 cm.

Kwiaty

Rośliny zmienne, zarówno jedno- jak i dwupienne. Kwiaty zawsze rozdzielnopłciowe, zebrane w pęczki w kątach liści, drobne, białe lub kremowe. Mają mały, 4–5-działkowy kielich, 4-płatkową koronę zrośniętą do połowy, 1 czterokomorowy słupek o bardzo krótkiej szyjce i 4 pręciki przyrośnięte do korony. Kwitnie od października do grudnia.

Owoce

Ciemnoczerwona lub fioletowa, mięsista jagoda.

Zastosowanie

• Sztuka kulinarna: w Ameryce Południowej ostrokrzew ma znaczenie podobne jak herbata w Europie. W celach spożywczych wykorzystywane są liście oraz gałązki w ustawowo określonych proporcjach do produkcji yerba mate. Dziko rosnący ostrokrzew ma aromatyczny, silny zapach i smak. Napar z tej rośliny, znany jako yerba mate (herbata paragwajska, mate) przyrządza się z pokruszonych, suchych (rzadziej świeżych), specjalnie spreparowanych liści oraz gałązek.

• Roślina uprawna: W ciągu roku z jednego drzewa można zebrać 30-38 kg suszonych liści. Plony z jednego drzewa są zbierane co trzy lata, aby zapobiec „utracie mocy” rośliny. W XVII wieku przybyli do Paragwaju Jezuici założyli pierwsze większe plantacje.
• Roślina lecznicza: Indianie Guarani piją napar z liści ostrokrzewu paragwajskiego od czasów prekolumbijskich, aby zmniejszyć uczucie głodu, zwalczyć zmęczenie i zredukować stres.
  • Surowiec zielarski: liście, zawierają 0,9–1,8% kofeiny, oraz witaminy A, B₁, B₂, C, sole mineralne, inozytol, cholinę, kwas nikotynowy, flawonoidy.
  • Działanie: napar działa pobudzająco, zmniejsza postęp miażdżycy, oczyszcza organizm z ciężkich metali i toksyn, rozszerza naczynia krwionośne, działa odchudzająco.

Obecność w kulturze i symbolice

W różnych częściach świata ostrokrzew paragwajski służy ludziom do nawiązywania więzi o charakterze nieformalnym opartej na wspólnym rytualnym piciu yerba mate.