Risto Ryti

Risto Ryti
Data i miejsce urodzenia	3 lutego 1889 ; Huittinen
Data i miejsce śmierci	25 października 1956 ; Helsinki
	5. Prezydent Republiki Finlandii
Okres	od 19 grudnia 1940; do 4 sierpnia 1944
Pierwsza dama	Gerda Ryti
Poprzednik	Kyösti Kallio
Następca	Carl Gustaf Mannerheim
	Premier Republiki Finlandii
Okres	od 1 grudnia 1939; do 19 grudnia 1940
Przynależność polityczna	Narodowa Partia Postępowa
Poprzednik	Aimo Cajander
Następca	Johan Wilhelm Rangell
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Risto Heikki Ryti (ur. 3 lutego 1889 w Huittinen, zm. 25 października 1956 w Helsinkach) – fiński polityk, prawnik, premier (1939–1940), następnie prezydent Finlandii (1940–1944).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Wiosną 1914 roku przeniósł się na Uniwersytet Oksfordzki, aby kontynuować prawo. Był członkiem Fińskiej Narodowej Partii Postępowej. W latach 1921–1924 sprawował urząd ministra finansów^[1], a w latach 1923–1940 oraz 1944–1945 był gubernatorem Banku Finlandii. Po agresji ZSRR na Finlandię (wojna zimowa) objął 1 grudnia 1939 funkcję premiera^[2], którą pełnił do 19 grudnia 1940, gdy wskutek śmierci prezydenta Kallio został wyznaczony na jego zastępcę do końca kadencji^[3]. 15 lutego 1943 został wybrany na urząd prezydenta Finlandii^[3].

Ponieważ Ryti jako prezydent podjął 26 czerwca 1944 w stosunku do Niemców osobiste zobowiązanie, że Finlandia nie podpisze ze Związkiem Radzieckim separatystycznego pokoju, 4 sierpnia 1944 ustąpił ze stanowiska by umożliwić feldmarszałkowi Mannerheimowi objęcie funkcji prezydenta i zawarcie rozejmu w wojnie kontynuacyjnej z ZSRR^[4]. Po rezygnacji ponownie objął obowiązki gubernatora Banku Finlandii.

Pod presją sowiecką i komunistów fińskich w 1946 roku stał się głównym oskarżonym i został skazany na 10 lat więzienia^[5] pod zarzutami przystąpienia Finlandii do wojny z ZSRR w 1941, wyrażenia zgody na tranzyt wojsk niemieckich oraz umowy z Ribbentropem o niepodpisywaniu separatystycznego pokoju^[1]. Jego obrońcą był były minister spraw zagranicznych Finlandii Hjalmar Procopé.

W 1949 roku został zwolniony z odbywania kary^[5], wycofał się z życia publicznego.

W 1942 otrzymał węgierski Krzyż Wielki ze Świętą Koroną na Łańcuchu Orderu Zasługi^[6].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Risto Ryti jako prezydent na znaczku pocztowym z 1941
Tablica na domu, w którym mieszkał

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Michał Kopczyński: Przypisy. W: Carl Gustav Mannerheim: Wspomnienia. Krystyna Szelągowska (tłum.). Editions Spotkania, 1996, s. 407. ISBN 83-86802-03-0.
↑ Mannerheim 1996 ↓, s. 203.
↑ ^a ^b Mannerheim 1996 ↓, s. 343.
↑ Clements 2010 ↓, s. 275, 357.
↑ ^a ^b S. Żerko, Biograficzny leksykon II wojny światowej, Poznań 2013, s. 353.
↑ Sallay Gergely Pál. The Collar of the Hungarian Order of Merit. „A Had tör té ne ti Mú ze um Értesítôje 18. Acta Musei Militaris in Hungaria”, s. 81, Budapest, 2018. Hadtörténeti Múzeum. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Jonathan Clements: Mannerheim. Prezydent, żołnierz, szpieg. Dagny Kurdwanowska, Piotr Gebethner (tłum.). Replika, 2010. ISBN 978-83-7674-072-0.
Carl Gustav Mannerheim: Wspomnienia. Krystyna Szelągowska (tłum.). Editions Spotkania, 1996. ISBN 83-86802-03-0.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Ryti, Risto (1889–1956)
Benjamin Fredrich, Die Sonderstellung Finnlands während des Zweiten Weltkriegs

[Kopczyński1996-1] Michał Kopczyński: Przypisy. W: Carl Gustav Mannerheim: Wspomnienia. Krystyna Szelągowska (tłum.). Editions Spotkania, 1996, s. 407. ISBN 83-86802-03-0.

[CITEREFMannerheim1996203-2] Mannerheim 1996 ↓, s. 203.

[CITEREFMannerheim1996343-3] Mannerheim 1996 ↓, s. 343.

[CITEREFClements2010275,_357-4] Clements 2010 ↓, s. 275, 357.

[:0-5] S. Żerko, Biograficzny leksykon II wojny światowej, Poznań 2013, s. 353.

[6] Sallay Gergely Pál. The Collar of the Hungarian Order of Merit. „A Had tör té ne ti Mú ze um Értesítôje 18. Acta Musei Militaris in Hungaria”, s. 81, Budapest, 2018. Hadtörténeti Múzeum. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]