Scewola

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Scewola
Ilustracja
Scaevola plumieri
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

Goodeniaceae

Rodzaj

scewola

Nazwa systematyczna
Scaevola Linnaeus
Mant. 2: 145. Oct 1771[3]
Typ nomenklatoryczny

Scaevola plumieri L.[3]

Multimedia w Wikimedia Commons
Scaevola aemula
Scaevola calendulacea
Scaevola coriacea
Scaevola plumieri

Scewola[4][5] (Scaevola L.) – rodzaj roślin z rodziny Goodeniaceae. Obejmuje według różnych źródeł około 96[6], 100[2], 102[7], 117[8] lub 130[9] gatunków. W dużej części są to gatunki spotykane w Australii (rośnie tam ok. 70 gatunków z tego rodzaju) oraz Oceanii[7][6]. Gatunek S. wrightii występuje na Kubie, a S. socotraensis to endemit wyspy Sokotra[10]. Jeden gatunek – Scaevola plumieri – jest szeroko rozprzestrzeniony na plażach w całej strefie tropikalnej[7]. Rozległy zasięg wiąże się ze zdolnością nasion zachowywania przez ponad rok zdolności do kiełkowania i unoszenia się przez ten czas w wodach morskich. Nasiona kiełkują dopiero po opłukaniu przez wody deszczowe po znalezieniu się na plaży[7][9].

Większość przedstawicieli rodzaju rośnie na piaszczystych i skalistych wybrzeżach morskich, w tym w zaroślach przybrzeżnych i namorzynach[9][6]. Niektóre gatunki zasiedlają górskie lasy wysp Oceanu Spokojnego (przystosowane są do zapylania przez ptaki, podczas gdy inne gatunki z tego rodzaju i inni przedstawiciele rodziny są owadopylne)[9].

Owoce Scaevola plumieri są spożywane przez południowoaustralijskich Aborygenów. Z drewna tego gatunku wyrabia się kołki wykorzystywane przy budowie łodzi oraz tzw. „papier ryżowy” służący do wyrabiania produktów artystycznych (np. sztucznych kwiatów)[9]. Gatunek ten introdukowany został do południowo-wschodnich Stanów Zjednoczonych jako roślina do nasadzeń przeciwerozyjnych i stał się tam gatunkiem inwazyjnym[7]. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, zwłaszcza scewola zwodnicza S. aemula, najczęściej uprawiana w wiszących pojemnikach[7][6]. Walorem ozdobnym są oryginalne kwiaty ukazujące się obficie i przez długi czas[11].

Dla rodzaju tego w dawnych źródłach proponowano nazwy zwyczajowe „okoczyst” i „jednostronka”, ale nie są one używane[12].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Scaevola platyphylla
Pokrój
Byliny osiągające do 70 cm[6], często płożące[11] oraz krzewy i niewielkie drzewa do 4 m wysokości[6]. Ich pędy są nagie lub owłosione, w tym także kosmato[10]. Pędy często grube i kruche[11]. Scaevola spinescens ma pędy cierniste[13].
Liście
Pojedyncze, zwykle skrętoległe, rzadziej naprzeciwległe (Scaevola enantophylla)[13]. Często mięsiste, owłosione[11].
Kwiaty
Pojedyncze lub zebrane w wierzchotki wyrastające w kątach liści[14]. Dwubocznie symetryczne[9], obupłciowe[10], osiągające ok. 1–2,5 cm średnicy[11]. Działki kielicha zrośnięte w rurkę. Korona z pięcioma płatkami, u nasady zrośniętymi w rurkę rozciętą do nasady, w górnej części z łatkami ułożonymi w wachlarz (wszystkie 5 płatków tworzy dolną wargę)[6]. Płatki koloru białego, żółtego, niebieskiego do ciemnoczerwonego[11][6]. Pręcików jest 5, nie zrośniętych w rurkę. Zalążnia jest dolna, powstaje z dwóch owocolistków, ma jedną do czterech komór zawierających pojedyncze zalążki. Pojedyncza szyjka słupka na szczycie jest zgięta[6] ze znamieniem dwudzielnym[14].
Owoce
Mięsiste, kilkunasienne pestkowce[6]. Nasiona są zaopatrzone w bielmo[9]. Endokarp otaczający nasiono twardy[14].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny Goodeniaceae[7][2], klasyfikowany do plemienia Goodenieae Dumortier[2]. W niektórych ujęciach zalicza się do niego wyodrębniane gdzie indziej rodzaje Diaspalis i Selliera[7].

Wykaz gatunków (nazwy akceptowane według Plants of the World online)[8]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-05] (ang.).
  2. ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-05] (ang.).
  3. ↑ a b Scaevola. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-08-10].
  4. ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 161. ISBN 978-83-925110-5-2.
  5. ↑ Scewola uprawa, pielęgnacja i rozmnażanie. [w:] Encyklopedia roślin [on-line]. Świat Kwiatów.pl. [dostęp 2019-08-10].
  6. ↑ a b c d e f g h i j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 334. ISBN 0-333-74890-5.
  7. ↑ a b c d e f g h David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 832, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. ↑ a b Scaveola. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2019-08-10].
  9. ↑ a b c d e f g Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 304-305. ISBN 83-7079-779-2.
  10. ↑ a b c Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 159. ISBN 1-55407-206-9.
  11. ↑ a b c d e f Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 826, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  12. ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 4445.
  13. ↑ a b R.C. Carolin: Goodeniaceae. W: Flowering Plants. Eudicots. The Families and Genera of Vascular Plants Volume 8. J.W. Kadereit and M.H.G. Gustafsson (ed.). 2007, s. 589-598.
  14. ↑ a b c Scaevola. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-08-10].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Scewola&oldid=70133997”