Topornica (roślina)

Topornica
	; Topornica pstra
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	topornica
	Nazwa systematyczna
	Securigera A. P. de Candolle; Lamarck et A. P. de Candolle, Fl. Franç. ed. 3. 4: 609. 17 Sep 1805
	Typ nomenklatoryczny
	S. coronilla DC.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Topornica^[5], sekurigera^[6] (Securigera) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych. Należy do niego ok. 12 gatunków roślin spotykanych głównie w obszarze śródziemnomorskim, choć niektóre z nich występują dalej na północ (jeden gatunek w Europie Środkowej). Zasięg jednego gatunku obejmuje góry w Somalii. Rośliny te występują w zespołach roślinności twardolistnej, w murawach, suchych, widnych lasach i na klifach^[7]. Rodzaj został znacznie poszerzony po rewizji taksonomicznej w 1989 roku, kiedy to włączono do niego szereg gatunków zaliczanych wcześniej do rodzaju cieciorka (Coronilla)^[3], w tym występującą w Polsce topornicę pstrą (d. cieciorkę pstrą) Securigera varia^[8]. Reprezentujące ten rodzaj rośliny różnią się od przedstawicieli Coronilla m.in. kanciastą lub bruzdowaną łodygą oraz różnobarwnymi kwiatami^[7]. W 2021 ponownie zakwestionowano odrębność rodzaju od Coronilla^[9].

Morfologia

Pokrój: Byliny (czasem drewniejące u nasady) i rośliny jednoroczne. Pojedyncze włoski obecne są rzadko, tylko u S. orientalis są obfite. Na powierzchni epidermy wykształcają się natomiast często wielokomórkowe wyrostki zwieńczone drobnym włoskiem. Łodyga jest kanciasta lub bruzdowana^[3].
Liście: Nieparzysto pierzaste, z parami listków naprzeciwległych. Listki osadzone są na wyraźnych ogonkach, czasem dłuższych od blaszki listka. Blaszka cienka, miękka. Przylistki są równowąskie, do lancetowatych i trójkątnych, rzadko jajowate, zwykle wyraźnie mniejsze od listków i zawsze odmienne od nich kształtem. Zawsze są wolne – nie przyrastają do ogonka liściowego. Na szczycie przylistki są wyraźnie ciemniejsze ze względu na skupianie się tu komórek bogatych w taniny (cecha dobrze widoczna w okazach wysuszonych)^[3].
Kwiaty: Motylkowe, zebrane w liczbie do 40 w baldach na kanciastej lub bruzdowanej, długiej szypule. Przysadki wolne, z ciemnymi końcami. Kielich zrosłodziałkowy, zwykle krótki. Górne dwie działki zrośnięte. Płatki korony z paznokciem, żółte, różowe i białe. Górny płatek tworzy żagielek, ma brzegi odgięte do tyłu. Dwa boczne płatki tworzą skrzydełka otulające dolny płatek tworzący łódeczkę. Dziewięć pręcików jest zrośniętych w prostą rurkę, nitka dziesiątego pręcika przyciśnięta jest do przerwy w rurce. Szyjka słupka u podstawy (nad zalążnią) nie zgrubiała, równomiernie wygięta ku górze, gładka, zwieńczona drobnym, podłużnym znamieniem. Zalążnia górna^[3].
Owoce: Strąki zwykle nagie, zgrubiałe na brzegu i z długim dzióbkiem^[7].

Systematyka

Synonimy^[4]

Securina Medikus, Securidaca P. Miller, Bonaveria Scopoli

Pozycja według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.^[2]. W obrębie podrodziny należy do plemienia Loteae^[10].

Wykaz gatunków^[8]

Securigera carinata Lassen
Securigera charadzeae (Chinth. & Tschuchr.) Czerep.
Securigera cretica (L.) Lassen
Securigera elegans (Pancic) Lassen
Securigera globosa (Lam.) Lassen
Securigera grandiflora Lassen
Securigera libanotica (Boiss.) Lassen
Securigera orientalis (Mill.) Lassen
Securigera parviflora (Desv.) Lassen
Securigera securidaca (L.) Degen & Dorfl.
Securigera somalensis (Thulin) Lassen
Securigera varia (L.) Lassen (synonim Coronilla varia) – topornica pstra, d. cieciorka pstra

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Per Lassen. A New Delimitation of the Genera Coronilla, Hippocrepis, and Securigera (Fabaceae). „Willdenowia”. 19, 1, s. 49-62, 1989.
↑ ^a ^b Securigera. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2014-04-09].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 163, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 210.
↑ ^a ^b ^c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 127. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b Coronilla. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-04-09].
↑ Securigera DC.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-19].
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).

[lassen-3] Per Lassen. A New Delimitation of the Genera Coronilla, Hippocrepis, and Securigera (Fabaceae). „Willdenowia”. 19, 1, s. 49-62, 1989.

[ing-4] Securigera. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2014-04-09].

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 163, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[karpowicz-6] Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 210.

[philips-7] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 127. ISBN 0-333-74890-5.

[tpl-8] Coronilla. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-04-09].

[powo-9] Securigera DC.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-19].

[grin-10] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]