Ziemia bielska: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne merytoryczne |
drobne redakcyjne |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Ziemia bielska''' – obszar w dawnym [[województwo podlaskie (I Rzeczpospolita)|woj. podlaskim]], którego głównym miastem był [[Bielsk Podlaski|Bielsk]]. Szlachta tej ziemi [[sejmik]]i odbywała w [[Bielsk Podlaski|Bielsku]], gdzie wybierała 2 posłów na [[sejm walny|sejm]]. Tam były sądy grodzkie i ziemskie. |
'''Ziemia bielska''' – obszar w dawnym [[województwo podlaskie (I Rzeczpospolita)|woj. podlaskim]], którego głównym miastem był [[Bielsk Podlaski|Bielsk]]. Szlachta tej ziemi [[sejmik]]i odbywała w [[Bielsk Podlaski|Bielsku]], gdzie wybierała 2 posłów na [[sejm walny|sejm]]. Tam były sądy grodzkie i ziemskie. |
||
'''Terytorium:''' |
|||
| ⚫ | Ziemia bielska powstała z połączenia trzech odrębnych terytoriów. Pierwsze z nich to obszar podległy grodom w Bielsku i Surażu, który wcześniej należał do ziemi drohickiej i dzielił jej los co do przynależności państwowej w XIII i XIV w. Drugie terytorium to część dawnej [[Święck-Strumiany|kasztelanii święckiej]], która została oderwana od Mazowsza przez Litwinów w połowie XIV w. Granica pomiędzy tymi dwoma terytoriami w przybliżeniu biegła wzdłuż rzek: Nurca, Mieni i Lizy. Ostatnie z terytoriów – powiat goniądzki – był częścią składową ziemi wiskiej, należącej do Mazowsza. Gdy książęta mazowieccy oddali ziemię wiską Krzyżakom, ci w tajnym układzie odstąpili jej część, czyli powiat goniądzki księciu litewskiemu Witoldowi. Powiat ten najbardziej odróżniał się od pozostałych części ziemi bielskiej. Został nieco później skolonizowany. Także, odmiennie niż reszta ziemi bielskiej, należał do diecezji wileńskiej. W XV w. działał tu również odrębny sąd ziemski z siedzibą w [[Goniądz]]u, jednak zwierzchnictwo administracyjne nad powiatem sprawowali starostowie bielscy. |
||
| ⚫ | Ziemia bielska powstała z połączenia trzech odrębnych terytoriów. Pierwsze z nich to obszar podległy grodom w Bielsku i Surażu, który wcześniej należał do ziemi drohickiej i dzielił jej los co do przynależności państwowej w XIII i XIV w. Drugie terytorium to część dawnej [[Święck-Strumiany|kasztelanii święckiej]], która została oderwana od Mazowsza przez Litwinów w połowie XIV w. Granica pomiędzy tymi dwoma terytoriami w przybliżeniu biegła wzdłuż rzek: Nurca, Mieni i Lizy. Ostatnie z terytoriów – powiat goniądzki – był częścią składową ziemi wiskiej, należącej do Mazowsza. Gdy książęta mazowieccy oddali ziemię wiską Krzyżakom, ci w tajnym układzie odstąpili jej część, czyli powiat goniądzki księciu litewskiemu Witoldowi. Powiat ten najbardziej odróżniał się od pozostałych części ziemi bielskiej. Został nieco później skolonizowany. Także, odmiennie niż reszta ziemi bielskiej, należał do diecezji wileńskiej. W XV w. działał tu również odrębny sąd ziemski z siedzibą w [[Goniądz]]u, jednak zwierzchnictwo administracyjne nad powiatem sprawowali starostowie bielscy. |
||
| ⚫ | Ziemia bielska zachowała najwięcej dóbr królewskich i była z trzech ziem podlaskich największą, bo stanowiła północną połowę [[Podlasie|Podlasia]] z miastami i miasteczkami: [[Bielsk]], [[Narew (województwo podlaskie)|Narew]], [[Orla (województwo podlaskie)|Orla]], [[Kleszczele]], [[Boćki]], [[Brańsk]], [[Suraż]], [[Białystok]], [[Tykocin]], [[Knyszyn]], [[Goniądz]], [[Choroszcz]], [[Jasionówka]], [[Rajgród]] i [[Augustowo]]. |
||
Wcześniejsze podziały ziemi bielskiej miały pośredni wpływ na rozwój sieci parafialnej na tym obszarze. Widać wyraźnie, że większość kościołów została ufundowana na obszarach dawnej kasztelanii święckiej. Tam bowiem najintensywniej rozwinęło się osadnictwo drobnoszlacheckie[http://www.bialystok.ap.gov.pl/dziedzictwo/pliki/koscioly_a_panstwo.pdf]. |
|||
'''Urbanizacja''' |
|||
| ⚫ | Ziemia bielska zachowała najwięcej dóbr królewskich i była z trzech ziem podlaskich największą, bo stanowiła północną połowę [[Podlasie|Podlasia]] z miastami i miasteczkami: [[Bielsk]], [[Narew (województwo podlaskie)|Narew]], [[Orla (województwo podlaskie)|Orla]], [[Kleszczele]], [[Boćki]], [[Brańsk]], [[Suraż]], [[Białystok]], [[Tykocin]], [[Knyszyn]], [[Goniądz]], [[Choroszcz]], [[Jasionówka]], [[Rajgród]] i [[Augustowo]]. |
||
'''Starostwa''' |
|||
W skład Ziemi bielskiej wschodziły starostwa: knyszyńskie i [[Tykocin|tykocińskie]] nad rzeką [[Biebrza|Biebrzą]], [[Narew|Narwią]] i [[Supraśl (rzeka)|Supraślą]] były największymi na Podlasiu. |
|||
'''Księgi grodzkie i ziemskie''' |
|||
W Mińsku przechowywane są księgi grodzkie bielskie z lat 1563–1694, księgi grodzkie brańskie 1541-1750, księgi grodzkie goniądzkie, księgi grodzkie drohickie z lat 1560–1784, a ponadto księgi ziemskie bielskie i suraskie, a także księga sadu kapturowego ziemi bielskiej z okresu 1673–76 i akta komisji cywilno-wojskowej ziemi drohickiej z lat 1791-92. |
W Mińsku przechowywane są księgi grodzkie bielskie z lat 1563–1694, księgi grodzkie brańskie 1541-1750, księgi grodzkie goniądzkie, księgi grodzkie drohickie z lat 1560–1784, a ponadto księgi ziemskie bielskie i suraskie, a także księga sadu kapturowego ziemi bielskiej z okresu 1673–76 i akta komisji cywilno-wojskowej ziemi drohickiej z lat 1791-92. |
||
Wersja z 21:46, 14 lis 2010
Ziemia bielska – obszar w dawnym woj. podlaskim, którego głównym miastem był Bielsk. Szlachta tej ziemi sejmiki odbywała w Bielsku, gdzie wybierała 2 posłów na sejm. Tam były sądy grodzkie i ziemskie.
Terytorium:
Ziemia bielska powstała z połączenia trzech odrębnych terytoriów. Pierwsze z nich to obszar podległy grodom w Bielsku i Surażu, który wcześniej należał do ziemi drohickiej i dzielił jej los co do przynależności państwowej w XIII i XIV w. Drugie terytorium to część dawnej kasztelanii święckiej, która została oderwana od Mazowsza przez Litwinów w połowie XIV w. Granica pomiędzy tymi dwoma terytoriami w przybliżeniu biegła wzdłuż rzek: Nurca, Mieni i Lizy. Ostatnie z terytoriów – powiat goniądzki – był częścią składową ziemi wiskiej, należącej do Mazowsza. Gdy książęta mazowieccy oddali ziemię wiską Krzyżakom, ci w tajnym układzie odstąpili jej część, czyli powiat goniądzki księciu litewskiemu Witoldowi. Powiat ten najbardziej odróżniał się od pozostałych części ziemi bielskiej. Został nieco później skolonizowany. Także, odmiennie niż reszta ziemi bielskiej, należał do diecezji wileńskiej. W XV w. działał tu również odrębny sąd ziemski z siedzibą w Goniądzu, jednak zwierzchnictwo administracyjne nad powiatem sprawowali starostowie bielscy.
Wcześniejsze podziały ziemi bielskiej miały pośredni wpływ na rozwój sieci parafialnej na tym obszarze. Widać wyraźnie, że większość kościołów została ufundowana na obszarach dawnej kasztelanii święckiej. Tam bowiem najintensywniej rozwinęło się osadnictwo drobnoszlacheckie[1].
Urbanizacja
Ziemia bielska zachowała najwięcej dóbr królewskich i była z trzech ziem podlaskich największą, bo stanowiła północną połowę Podlasia z miastami i miasteczkami: Bielsk, Narew, Orla, Kleszczele, Boćki, Brańsk, Suraż, Białystok, Tykocin, Knyszyn, Goniądz, Choroszcz, Jasionówka, Rajgród i Augustowo.
Starostwa
W skład Ziemi bielskiej wschodziły starostwa: knyszyńskie i tykocińskie nad rzeką Biebrzą, Narwią i Supraślą były największymi na Podlasiu.
Księgi grodzkie i ziemskie
W Mińsku przechowywane są księgi grodzkie bielskie z lat 1563–1694, księgi grodzkie brańskie 1541-1750, księgi grodzkie goniądzkie, księgi grodzkie drohickie z lat 1560–1784, a ponadto księgi ziemskie bielskie i suraskie, a także księga sadu kapturowego ziemi bielskiej z okresu 1673–76 i akta komisji cywilno-wojskowej ziemi drohickiej z lat 1791-92.