Kurtowiany: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Zabytki: drobne redakcyjne |
ilustracja, drobne merytoryczne |
||
| Linia 22: | Linia 22: | ||
|www = |
|www = |
||
}} |
}} |
||
[[Plik:Kurtuvėnai, bažnyčia.JPG|thumb|Kościół św. Jakuba]] |
|||
[[Plik:Kurtuvenu dvaro svirnas 2009.jpg|thumb|Dwór]] |
|||
'''Kurtowiany''' ([[język litewski|lit.:]] ''Kurtuvėnai'') – [[Miasteczka na Litwie|miasteczko]] na [[Litwa|Litwie]] w [[Rejon szawelski|rejonie szawelskim]], 20 km na południowy zachód od [[Szawle|Szawli]], centrum ''Kurtuvėnų seniūnaitija'' w [[Podział administracyjny Litwy|gminie]] [[Bubiai]], siedziba dyrekcji [[Park Regionalny Kurtuvėnai|Parku Regionalnego Kurtuvėnai]]. W pobliskich [[jezioro|jeziorach]] prowadzi się hodowlę [[karp]]i. |
'''Kurtowiany''' ([[język litewski|lit.:]] ''Kurtuvėnai'') – [[Miasteczka na Litwie|miasteczko]] na [[Litwa|Litwie]] w [[Rejon szawelski|rejonie szawelskim]], 20 km na południowy zachód od [[Szawle|Szawli]], centrum ''Kurtuvėnų seniūnaitija'' w [[Podział administracyjny Litwy|gminie]] [[Bubiai]], siedziba dyrekcji [[Park Regionalny Kurtuvėnai|Parku Regionalnego Kurtuvėnai]]. W pobliskich [[jezioro|jeziorach]] prowadzi się hodowlę [[karp]]i. |
||
| Linia 27: | Linia 29: | ||
Najstarsze ślady osadnictwa w okolicy Kurtowian pochodzą z późnej epoki kamiennej (III-[[II tysiąclecie p.n.e.]]) oraz z [[epoka brązu|epoki brązu]] i [[epoka żelaza|żelaza]]. |
Najstarsze ślady osadnictwa w okolicy Kurtowian pochodzą z późnej epoki kamiennej (III-[[II tysiąclecie p.n.e.]]) oraz z [[epoka brązu|epoki brązu]] i [[epoka żelaza|żelaza]]. |
||
Nazwa Kurtowian pojawia się w źródłach pisanych w [[XIII wiek]]u. Powstała tu jedna z najstarszych [[parafia|parafii]] [[Kościół katolicki|katolickich]] na [[Żmudź|Żmudzi]], a pierwszy [[kościół (budynek)|kościół]] został zbudowany w 1495 roku. W okresie [[reformacja|reformacji]] (od schyłku [[XVI wiek]]u do [[1614]] r.) parafia należała do [[kalwinizm|Kościoła ewangelicko-reformowanego]]. [[Kazanie|Kazania]] w miejscowym [[zbór|zborze]] wygłaszano po litewsku. Następnie kościół i parafia wróciły do katolików. W latach 1785–1796 |
Nazwa Kurtowian pojawia się w źródłach pisanych w [[XIII wiek]]u. Powstała tu jedna z najstarszych [[parafia|parafii]] [[Kościół katolicki|katolickich]] na [[Żmudź|Żmudzi]], a pierwszy [[kościół (budynek)|kościół]] został zbudowany w 1495 roku. W 1573 r. Kurtowiany otrzymały [[prawa miejskie]], a w 1766 przywilej na [[jarmark]]. W okresie [[reformacja|reformacji]] (od schyłku [[XVI wiek]]u do [[1614]] r.) parafia należała do [[kalwinizm|Kościoła ewangelicko-reformowanego]]. [[Kazanie|Kazania]] w miejscowym [[zbór|zborze]] wygłaszano po litewsku. Następnie kościół i parafia wróciły do katolików. W latach 1785–1796 zbudowano istniejący do dzisiaj barokowy [[Kościół św. Jakuba w Kurtowianach|kościół św. Jakuba]]. |
||
Po [[Rozbiory Polski|rozbiorach]] miejscowość znajdowała się pod [[zabór rosyjski|władzą rosyjską]]. W czasie [[powstanie listopadowe|powstania listopadowego]] w 1831 roku w okolicach miasteczka operowały wojska polskie i rosyjskie (gen. [[Piotr Tołstoj (1770–1844)|Piotra Tołstoja]]). W powstaniu uczestniczyli mieszkańcy miasteczka (m.in. [[Historia Żydów w Polsce|żydowscy]] [[mieszczanie]]). W 1905 r. miały tu miejsce antycarskie manifestacje. |
|||
Miasteczko ucierpiało w czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] (1915) i podczas przemarszu [[Biali (Rosja)|białych]] [[Zachodnia Armia Ochotnicza|bermondtowców]]. |
Miasteczko ucierpiało w czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] (1915) i podczas przemarszu [[Biali (Rosja)|białych]] [[Zachodnia Armia Ochotnicza|bermondtowców]]. |
||
| Linia 36: | Linia 38: | ||
== Zabytki == |
== Zabytki == |
||
* dwór - już w [[XV wiek]]u |
* dwór - istniał już w [[XV wiek]]u. W [[XVIII wiek|XVIII w.]] miejscowość była własnością rodziny [[Nagurscy|Nagurskich (Nagórskich)]], a następnie [[Platerowie|Platerów]]. W [[XIX wiek|XIX w.]] Kurtowiany nabył [[hrabia]] Henryk Plater-Zyberk<ref>Antoni Urbański ''[[Memento kresowe]]'', Warszawa, 1929, s. 153</ref> z [[Liksna|Liksny]] (1811–1903, wnuk [[Kazimierz Konstanty Plater|Kazimierza Konstantego Platera]]). W 1894 r. syn Henryka, Ludwik, wzniósł tu nowy dwór. Liczni potomkowie Henryka Platera stworzyli w Kurtowianach ośrodek kultury polskiej, m.in. urodził się tu [[Stefan Plater-Zyberk]], a wychowywała się Elżbieta Popowska, członkini [[Komenda Obrońców Polski|Korpusu Obrońców Polski]], więźniarka [[Pawiak]]a, [[Lublin (KL)|Majdanka]], [[Ravensbrück (KL)|Ravensbrück]] i [[Bergen-Belsen]]. Ostatnim właścicielem majątku Kurtowiany był syn Ludwika, Stanisław Eugeniusz Plater-Zyberk (1889-1955), wieloletni więzień [[Gułag|łagrów]] [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|sowieckich]]. |
||
* [[Kościół św. Jakuba w Kurtowianach|kościół]] w [[barok wileński|stylu baroku wileńskiego]] z lat 1783–1792 |
* [[Kościół św. Jakuba w Kurtowianach|kościół]] w [[barok wileński|stylu baroku wileńskiego]] z lat 1783–1792 |
||
* [[Drewno (technika)|drewniany |
* [[spichlerz]] [[Drewno (technika)|drewniany]] z [[XVIII wiek]]u |
||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
Wersja z 15:41, 22 wrz 2016
 Panorama Kurtowian z kościołem św. Jakuba Apostoła | |
| Państwo | |
|---|---|
| Okręg | |
| Populacja (2001) • liczba ludności |
|
| Kod pocztowy |
LT-80019 |
Położenie na mapie Litwy  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark} | |
Kurtowiany (lit.: Kurtuvėnai) – miasteczko na Litwie w rejonie szawelskim, 20 km na południowy zachód od Szawli, centrum Kurtuvėnų seniūnaitija w gminie Bubiai, siedziba dyrekcji Parku Regionalnego Kurtuvėnai. W pobliskich jeziorach prowadzi się hodowlę karpi.
Historia
Najstarsze ślady osadnictwa w okolicy Kurtowian pochodzą z późnej epoki kamiennej (III-II tysiąclecie p.n.e.) oraz z epoki brązu i żelaza.
Nazwa Kurtowian pojawia się w źródłach pisanych w XIII wieku. Powstała tu jedna z najstarszych parafii katolickich na Żmudzi, a pierwszy kościół został zbudowany w 1495 roku. W 1573 r. Kurtowiany otrzymały prawa miejskie, a w 1766 przywilej na jarmark. W okresie reformacji (od schyłku XVI wieku do 1614 r.) parafia należała do Kościoła ewangelicko-reformowanego. Kazania w miejscowym zborze wygłaszano po litewsku. Następnie kościół i parafia wróciły do katolików. W latach 1785–1796 zbudowano istniejący do dzisiaj barokowy kościół św. Jakuba.
Po rozbiorach miejscowość znajdowała się pod władzą rosyjską. W czasie powstania listopadowego w 1831 roku w okolicach miasteczka operowały wojska polskie i rosyjskie (gen. Piotra Tołstoja). W powstaniu uczestniczyli mieszkańcy miasteczka (m.in. żydowscy mieszczanie). W 1905 r. miały tu miejsce antycarskie manifestacje.
Miasteczko ucierpiało w czasie I wojny światowej (1915) i podczas przemarszu białych bermondtowców.
Od 1918 r. w granicach odrodzonego państwa litewskiego. Po II wojnie światowej działała tu antykomunistyczna partyzantka litewska.
Zabytki
- dwór - istniał już w XV wieku. W XVIII w. miejscowość była własnością rodziny Nagurskich (Nagórskich), a następnie Platerów. W XIX w. Kurtowiany nabył hrabia Henryk Plater-Zyberk[1] z Liksny (1811–1903, wnuk Kazimierza Konstantego Platera). W 1894 r. syn Henryka, Ludwik, wzniósł tu nowy dwór. Liczni potomkowie Henryka Platera stworzyli w Kurtowianach ośrodek kultury polskiej, m.in. urodził się tu Stefan Plater-Zyberk, a wychowywała się Elżbieta Popowska, członkini Korpusu Obrońców Polski, więźniarka Pawiaka, Majdanka, Ravensbrück i Bergen-Belsen. Ostatnim właścicielem majątku Kurtowiany był syn Ludwika, Stanisław Eugeniusz Plater-Zyberk (1889-1955), wieloletni więzień łagrów sowieckich.
- kościół w stylu baroku wileńskiego z lat 1783–1792
- spichlerz drewniany z XVIII wieku
- ↑ Antoni Urbański Memento kresowe, Warszawa, 1929, s. 153
Linki zewnętrzne
- Kurtowiany, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 940.