Sejm niemy: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Gungir1983 (dyskusja | edycje) int., linki zewnętrzne, poprawa linków, drobne merytoryczne |
drobne merytoryczne |
||
Linia 2: | Linia 2: | ||
'''Sejm niemy''' – jednodniowa sesja [[Sejm walny I Rzeczypospolitej|sejmu]] [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej Obojga Narodów]], która miała miejsce 1 lutego 1717 w [[Warszawa|Warszawie]], za panowania króla [[August II Mocny|Augusta II Mocnego]]. Sejm ten został nazwany „niemym” z powodu niedopuszczenia [[Poseł|posłów]] do głosu, w obawie przed zerwaniem obrad. Miał charakter [[Sejm pacyfikacyjny|sejmu pacyfikacyjnego]] kończącego czas walki [[Król Polski|króla]] ze [[Szlachta w Polsce|szlachtą]]. |
'''Sejm niemy''' – jednodniowa sesja [[Sejm walny I Rzeczypospolitej|sejmu]] [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej Obojga Narodów]], która miała miejsce 1 lutego 1717 w [[Warszawa|Warszawie]], za panowania króla [[August II Mocny|Augusta II Mocnego]]. Sejm ten został nazwany „niemym” z powodu niedopuszczenia [[Poseł|posłów]] do głosu, w obawie przed zerwaniem obrad. Miał charakter [[Sejm pacyfikacyjny|sejmu pacyfikacyjnego]] kończącego czas walki [[Król Polski|króla]] ze [[Szlachta w Polsce|szlachtą]]. |
||
August II Mocny dążył do ściślejszego powiązania Rzeczypospolitej Obojga Narodów i [[Elektorat Saksonii|Elektoratu Saksonii]], w której był dziedzicznym [[Elektorzy Rzeszy|elektorem]]. Polska była wówczas pod |
August II Mocny dążył do ściślejszego powiązania Rzeczypospolitej Obojga Narodów i [[Elektorat Saksonii|Elektoratu Saksonii]], w której był dziedzicznym [[Elektorzy Rzeszy|elektorem]]. Polska była wówczas pod wpływem cara Piotra I, którego wojska stacjonowały na jej terenie. August II dążył do zmniejszenia jego ingerencji w sprawy Rzeczypospolitej. Po wprowadzeniu [[Armia saska|wojsk saskich]] na tereny Polski w 1710 roku i brutalnemu nakładaniu przez nie kontrybucji na zrujnowanych wcześniej podczas [[III wojna północna|III Wojny północnej]] majątkach szlacheckich, szlachta zareagowała zawiązaniem w listopadzie 1715 [[konfederacja tarnogrodzka|konfederacji tarnogrodzkiej]], czego skutkiem była dwuletnia [[wojna domowa]]. |
||
Szlachta po nieudanych rokowaniach z królem, zwróciła się o mediację do cara Rosji, [[Piotr I Wielki|Piotra I]]. Skutkiem tego był układ między królem a szlachtą zawarty [[3 listopada]] [[1716]] w Warszawie przy mediacji posła rosyjskiego [[Grzegorz Dołgoruki|Grzegorza Dołgorukiego]], zatwierdzony później na jednodniowym sejmie, zwanym później niemym<ref>[http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=65263, ''Volumina legum'', T. 6], s. 112–204.</ref>. Z powodu obaw przed jego zerwaniem nikomu oprócz przewodniczącego obradom marszałka [[Stanisław Ledóchowski|Stanisława Ledóchowskiego]] oraz odczytujących nowe uchwały posłów nie wolno było się odzywać. |
|||
Wbrew powtarzanym w historiografii poglądom, Piotr I nie był gwarantem traktatu warszawskiego, do czego nie dopuścili król i konfederaci<ref>''Historia dyplomacji polskiej, t. II 1572–1795'', Warszawa 1982, s. 369.</ref>. W dodatku zobowiązał się wyprowadzić swoje wojska po uspokojeniu się w Polsce sytuacji wewnętrznej, co uczynił w 1719 roku. |
|||
Wbrew powtarzanym w historiografii poglądom, Piotr I nie był gwarantem traktatu warszawskiego, do czego nie dopuścili król i konfederaci<ref>''Historia dyplomacji polskiej, t. II 1572–1795'', Warszawa 1982, s. 369.</ref>. Natomiast [[17 lutego]] [[1720]] car zawarł w [[Poczdam]]ie układ z królem pruskim [[Fryderyk Wilhelm I Pruski|Fryderykiem Wilhelmem I]], przewidujący wzajemną gwarancję dotychczasowego ustroju Rzeczypospolitej, w tym [[liberum veto]] i [[Wolna elekcja|wolnej elekcji]]<ref>[[Władysław Konopczyński]], ''Dzieje Polski nowożytnej'' Warszawa 1996 s. 530. Porozumienie to odnawiano kilkakrotnie, m.in. 11 IV 1764 ([http://archive.org/details/liberumvetostudy00konouoft ''Liberum Veto''] s. 411).</ref>. ''De facto'' Rzeczpospolita stała się [[protektorat]]em carskim<ref>„''Pośrednictwo, rzecz prosta, nie oznaczało gwarancji, niemniej stosunki po sejmie niemym ułożą się tak, iż bez zgody Rosji uchylenie przestarzałych przepisów 1717 r. okaże się niepodobieństwem.''” (''Dzieje Polski...”, s. 526).</ref> (''de iure'' uchwalił to [[Sejm Repninowski]]), co widoczne było zwłaszcza w czasie elekcji [[1733]] kiedy wojska carskie narzuciły [[August III Sas|Augusta III]] oraz [[1764]], gdy w podobnym trybie objął tron [[Stanisław August Poniatowski|Stanisław II August]]. |
|||
Po Sejmie niemym nastał 15-letni okres pokoju i odbudowy gospodarki. |
|||
== Postanowienia sejmu niemego == |
== Postanowienia sejmu niemego == |
||
* zmniejszenie władzy [[hetman]]ów |
* zmniejszenie władzy [[hetman]]ów (''Opisanie buław'') |
||
* wprowadzenie stałych podatków na zawodową armię<ref>„''Regulamin płacy, oparty przeważnie na pogłównym w Koronie i podymnym na Litwie, zmierzał do tego, aby zdjąć z głowy szlachty i rządu wszelką troskę o byt armii i raz na zawsze zapobiec związkom wojskowym'' [konfederacjom zawiązywanym przez żołnierzy domagających się wypłaty zaległego żołdu]; ''ta część organizmu finansowego Rzeczypospolitej, skonsolidowana, niezależna od decyzji króla, senatu i ministrów, funkcjonować miała automatycznie, dopóki jej nie zreformuje sejm walny. Przetrwa to ustawodawstwo finansowe na przekór krzyczącym wymogom groźnej militarystycznej epoki aż do czasów stanisławskich'' [1764], ''a ostoją jego trwałości będzie podpis mediatora, kniazia Dołhorukiego, położony u spodu.''” Tamże.</ref> |
* wprowadzenie stałych podatków na zawodową armię<ref>„''Regulamin płacy, oparty przeważnie na pogłównym w Koronie i podymnym na Litwie, zmierzał do tego, aby zdjąć z głowy szlachty i rządu wszelką troskę o byt armii i raz na zawsze zapobiec związkom wojskowym'' [konfederacjom zawiązywanym przez żołnierzy domagających się wypłaty zaległego żołdu]; ''ta część organizmu finansowego Rzeczypospolitej, skonsolidowana, niezależna od decyzji króla, senatu i ministrów, funkcjonować miała automatycznie, dopóki jej nie zreformuje sejm walny. Przetrwa to ustawodawstwo finansowe na przekór krzyczącym wymogom groźnej militarystycznej epoki aż do czasów stanisławskich'' [1764], ''a ostoją jego trwałości będzie podpis mediatora, kniazia Dołhorukiego, położony u spodu.''” Tamże.</ref> |
||
* ograniczenie władzy [[Senat (I Rzeczpospolita)|senatu]] |
* ograniczenie władzy [[Senat (I Rzeczpospolita)|senatu]] |
Wersja z 15:05, 30 sty 2017
Sejm niemy – jednodniowa sesja sejmu Rzeczypospolitej Obojga Narodów, która miała miejsce 1 lutego 1717 w Warszawie, za panowania króla Augusta II Mocnego. Sejm ten został nazwany „niemym” z powodu niedopuszczenia posłów do głosu, w obawie przed zerwaniem obrad. Miał charakter sejmu pacyfikacyjnego kończącego czas walki króla ze szlachtą.
August II Mocny dążył do ściślejszego powiązania Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Elektoratu Saksonii, w której był dziedzicznym elektorem. Polska była wówczas pod wpływem cara Piotra I, którego wojska stacjonowały na jej terenie. August II dążył do zmniejszenia jego ingerencji w sprawy Rzeczypospolitej. Po wprowadzeniu wojsk saskich na tereny Polski w 1710 roku i brutalnemu nakładaniu przez nie kontrybucji na zrujnowanych wcześniej podczas III Wojny północnej majątkach szlacheckich, szlachta zareagowała zawiązaniem w listopadzie 1715 konfederacji tarnogrodzkiej, czego skutkiem była dwuletnia wojna domowa.
Szlachta po nieudanych rokowaniach z królem, zwróciła się o mediację do cara Rosji, Piotra I. Skutkiem tego był układ między królem a szlachtą zawarty 3 listopada 1716 w Warszawie przy mediacji posła rosyjskiego Grzegorza Dołgorukiego, zatwierdzony później na jednodniowym sejmie, zwanym później niemym[1]. Z powodu obaw przed jego zerwaniem nikomu oprócz przewodniczącego obradom marszałka Stanisława Ledóchowskiego oraz odczytujących nowe uchwały posłów nie wolno było się odzywać.
Wbrew powtarzanym w historiografii poglądom, Piotr I nie był gwarantem traktatu warszawskiego, do czego nie dopuścili król i konfederaci[2]. W dodatku zobowiązał się wyprowadzić swoje wojska po uspokojeniu się w Polsce sytuacji wewnętrznej, co uczynił w 1719 roku.
Po Sejmie niemym nastał 15-letni okres pokoju i odbudowy gospodarki.
Postanowienia sejmu niemego
- zmniejszenie władzy hetmanów (Opisanie buław)
- wprowadzenie stałych podatków na zawodową armię[3]
- ograniczenie władzy senatu
- ograniczenie uprawnień podatkowych sejmików
- zakaz tworzenia konfederacji
- zakaz wydawania ekspektatyw
- ograniczenie swobód dysydentów (zakaz wznoszenia nowych zborów)
- zabroniono królowi Augustowi II Mocnemu opuszczania terytorium Rzeczypospolitej na dłuższy czas
- wojska saskie z wyjątkiem gwardii królewskiej liczącej 1200 żołnierzy miały opuścić ziemie polskie i litewskie[4]
- urzędnikom saskim odebrano prawo decydowania w sprawach Rzeczypospolitej, a jej urzędnikom w sprawach saskich
- obydwa państwa, tj. Rzeczpospolitą i Saksonię, miała łączyć tylko unia personalna
- na liczebność wojska przeznaczono 24 tys. porcji żołdu (18 tys. koronnego i 6 tys. litewskiego)[5]
- pozostawienie podziału wojska na autorament narodowy (husaria, pancerni, jazda lekka) i cudzoziemski (dragonia, piechota, artyleria)
- ustalenie liczby chorągwi autoramentu narodowego na 93 (16 husarskich i 77 pancernych)[6]
- rozwiązanie formacji rajtarów
- wprowadzenie karabinów skałkowych z bagnetami, a zatem rozwiązanie formacji pikinierów
Próba wyzwolenia spod obcej kurateli
5 stycznia 1719 podpisano w Wiedniu sojusz cesarza Karola VI, Jerzego I i Augusta II Mocnego wymierzony przeciw Rosji, pozostawiając ten układ w zawieszeniu (in suspenso manere) aż do formalnego potwierdzenia przez Sejm Rzeczypospolitej[7]. Wobec zerwania kolejnych Sejmów (30 grudnia 1719–22 lutego 1720) i (30 września–11 listopada 1720) sprawa została zaprzepaszczona[8].
Zobacz też
- ↑ Volumina legum, T. 6, s. 112–204.
- ↑ Historia dyplomacji polskiej, t. II 1572–1795, Warszawa 1982, s. 369.
- ↑ „Regulamin płacy, oparty przeważnie na pogłównym w Koronie i podymnym na Litwie, zmierzał do tego, aby zdjąć z głowy szlachty i rządu wszelką troskę o byt armii i raz na zawsze zapobiec związkom wojskowym [konfederacjom zawiązywanym przez żołnierzy domagających się wypłaty zaległego żołdu]; ta część organizmu finansowego Rzeczypospolitej, skonsolidowana, niezależna od decyzji króla, senatu i ministrów, funkcjonować miała automatycznie, dopóki jej nie zreformuje sejm walny. Przetrwa to ustawodawstwo finansowe na przekór krzyczącym wymogom groźnej militarystycznej epoki aż do czasów stanisławskich [1764], a ostoją jego trwałości będzie podpis mediatora, kniazia Dołhorukiego, położony u spodu.” Tamże.
- ↑ Bogdan Jagiełło, Pod rządami Sasów, WSiP, Warszawa 1979.
- ↑ Gaże oficerskie pochłaniały połowę porcji, stąd armia liczyła najwyżej 12 tysięcy (Dzieje Polski... loc.cit.).
- ↑ Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki, Wojsko koronne. Sztaby i kawaleria, Kraków 2002, s. 48.
- ↑ Szymon Askenazy Dwa stulecia t. 2 Warszawa 1910 s. 13n.
- ↑ Kazimierz Jarochowski, Próba emancypacyjna polityki Augustowej i intryga Posadowskiego, rezydenta pruskiego w Warszawie, w: Nowe opowiadania i studia historyczne, Warszawa 1882, s. 317–376. Urszula Kosińska, Sejm 1719–1720 a sprawa ratyfikacji traktatu wiedeńskiego, Warszawa 2003, ISBN 83-89100-25-8.