Ostaszewo (województwo pomorskie): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne merytoryczne |
drobne merytoryczne |
||
| Linia 30: | Linia 30: | ||
Miejscowość jest siedzibą [[Ostaszewo (gmina)|gminy Ostaszewo]] i [[Parafia św. Jana Chrzciciela w Ostaszewie|parafii rzymskokatolickiej]]. |
Miejscowość jest siedzibą [[Ostaszewo (gmina)|gminy Ostaszewo]] i [[Parafia św. Jana Chrzciciela w Ostaszewie|parafii rzymskokatolickiej]]. |
||
Inne miejscowości o nazwie ''Ostaszewo'': [[Ostaszewo]], [[Ostaszewo-Pańki]], [[Ostaszewo Wielkie]], [[Ostaszewo-Włuski]] |
Inne miejscowości o nazwie ''Ostaszewo'': [[Ostaszewo]], [[Ostaszewo-Pańki]], [[Ostaszewo Wielkie]], [[Ostaszewo-Włuski]] |
||
== Historia == |
|||
Przed XIV w. teren późniejszej wsi Ostaszewo stanowił zamieszkałą wyspę, ujętą wodami Wisły. W wyniku podjętych przez zakon krzyżacki prac melioracyjnych i budowy wałów, około 1330 r. została tu założona wieś lokacyjna. Osada ta otrzymała w 1333 r. przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim, z rąk wielkiego komtura zakonu krzyżackiego Konrada Kesselhuta. Obszar wsi posiadał powierzchnię 60 [[Włóka (miara powierzchni)|włók]] (1 włóka chełmińska = 16,8 ha), z których cztery wolne włóki (czyli takie, które zostały zwolnione z obowiązku płacenia daniny na rzecz pana feudalnego) przeznaczone zostały na utrzymanie proboszcza, zaś sześć wolnych włók nadano zasadźcom. Pozostałe 50 włók podzielono pomiędzy 25 chłopów, którzy przez pierwszych 5 lat zwolnieni byli z obowiązku płacenia daniny. później każdy chłop miał przekazywać z każdej włóki 1½ chełmińskiego [[Grosz|grosza]] oraz dwie kury jako czynsz na rzecz zakonu krzyżackiego. Ponadto z każdej włóki ziemi jej posiadacz musiał w ciągu roku odpracować 6 dni przy budowie [[Zamek w Malborku|zamku w Malborku]]. W przywileju lokacyjnym znalazła się też wzmianka o tym, iż już wtedy we wsi znajdował się kościół. Przekaz źródłowy z 1409 r. i informuje, iż wielki mistrz [[Ulrich von Jungingen]] przekazał dochody z tytułu prawa patronatu nad kościołem parafialnym w Ostaszewie na rzecz szpitala św. Elżbiety w Gdańsku, co zostało w 1411 r. potwierdzone przez biskupa. Na portalu wieży znajdowała się inskrypcja dotycząca przerwania wałów i wielkiej powodzi, jaka miała miejsce w 1526 r. Od połowy XVI w. we wsi istniała także gmina ewangelicka. Brak jednak pewnych informacji o tym, czy wykorzystywała ona przejściowo kościół, czy też nabożeństwa sprawowano jedynie w prywatnych domach. Od XVII gotycki kościół służył wyłącznie katolikom<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Christofer Herrmann |tytuł = Christofer Herrmann: Dawny katolicki kościół parafialny pw. Św. Jana Chrzciciela w Ostaszewie ekspertyza historyczno-budowlana (2013) |data dostępu = 2017-12-22 |url = https://www.academia.edu/35489369/Christofer_Herrmann_Dawny_katolicki_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_parafialny_pw._%C5%9Aw._Jana_Chrzciciela_w_Ostaszewie_ekspertyza_historyczno-budowlana_2013_ |język = en}}</ref>. |
|||
== Zabytki == |
== Zabytki == |
||
[[Plik:Ostaszewo kosciol bryla.jpg|thumb|left|Kościół pw. św Jana Chrzciciela]] |
[[Plik:Ostaszewo kosciol bryla.jpg|thumb|left|Kościół pw. św Jana Chrzciciela]] |
||
* Zachowane ruiny [[Architektura gotycka|gotyckiego]] kościoła z końca XIV- połowy XV wieku zniszczonego w 1945 roku. Najstarszą częścią założenia jest [[prezbiterium]] z około 1390-1405 roku. Następnie, po około 1405 roku, wybudowano dolną część wieży. Dalsze prace budowlane prowadzono do około 1450 roku. Z akt wizytacji przeprowadzonej w 1698 r. wynika, że krótko przedtem wieża została odnowiona z inicjatywy proboszcza Isbanta. W 1785 r. dach wieży otrzymał nowe pokrycie gontem, zastąpione w 1857 r. łupkiem. W 1846, dach korpusu przekryto [[Dachówka holenderka|dachówką holenderką]] po usunięciu istniejącego dotąd pokrycia [[Dachówka mnich i mniszka|dachówką mnich-mniszka]]. W 1859 r. szczyt wschodni połączono z więźbą za pomocą ankrów. W latach 1866-1867 przeprowadzono prace restauratorskie, m.in. odnowiono [[Maswerk|maswerki]] i partię cokołową murów, jak też wyburzono południową kruchtę zastępując ją nowym budynkiem. Kolejne prace restauratorskie przeprowadzono w 1910 r. przy szczycie wschodnim. Przy tej okazji odtworzono tynkowe [[Blenda (architektura)|blendy]] i opaski z malowaną dekoracją maswerkową. W dniu 4 kwietnia 1945 kościół został spalony z rozkazu niemieckiego oficera [[Schutzstaffel|SS]], który wraz ze swoją jednostką miał bronić okolic Ostaszewa przed Armią Czerwoną<ref name=":0" />. |
|||
* Zachowane ruiny [[Architektura gotycka|gotyckiego]] kościoła zniszczonego w 1945 |
|||
* [[Neogotyk|neogotycki]] kościół poewangelicki (obecnie [[Katolicyzm|katolicki]] p. w. św. [[Jan Chrzciciel|Jana Chrzciciela]]). |
* [[Neogotyk|neogotycki]] kościół poewangelicki z 1874 roku (obecnie [[Katolicyzm|katolicki]] p. w. św. [[Jan Chrzciciel|Jana Chrzciciela]]). |
||
* Dom nr 21 został zbudowany w XIX wieku. |
|||
* Dawny hotel przy ul. Kościuszki 29 z gankiem zdobionym laubzekinem. |
|||
* Dawna szkoła ewangelicka pod nr 20, obecnie "Izba Historii i Tradycji Gminy Ostaszewo" |
|||
* Znajdujący się niegdyś we wsi wiatrak odwadniający został przed [[1939]] rokiem przeniesiony do skansenu techniki w [[Oliwa (Gdańsk)|Oliwie]], gdzie w latach 50. i 70. uległ częściowemu spaleniu. Jego pozostałości przeniesiono najpierw do [[Sobieszewo (Gdańsk)|Sobieszewa]], a obecnie znajdują się w [[Żuławski Park Historyczny|Żuławskim Parku Historycznym]] w [[Nowy Dwór Gdański|Nowym Dworze Gdańskim]]. |
* Znajdujący się niegdyś we wsi wiatrak odwadniający został przed [[1939]] rokiem przeniesiony do skansenu techniki w [[Oliwa (Gdańsk)|Oliwie]], gdzie w latach 50. i 70. uległ częściowemu spaleniu. Jego pozostałości przeniesiono najpierw do [[Sobieszewo (Gdańsk)|Sobieszewa]], a obecnie znajdują się w [[Żuławski Park Historyczny|Żuławskim Parku Historycznym]] w [[Nowy Dwór Gdański|Nowym Dworze Gdańskim]]. |
||
Wersja z 12:12, 22 gru 2017
| Artykuł |
54°12'47.735"N, 18°57'2.874"E |
|---|---|
| - błąd |
0 m |
| WD |
54°12'48"N, 18°57'1"E |
| - błąd |
38 m |
| Odległość |
37 m |
| {{{rodzaj miejscowości}}} | |
| |
| Państwo | pomorskie |
|---|---|
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności |
1017 |
| Strefa numeracyjna |
(+48) 55 |
| Kod pocztowy |
82-112 |
| Tablice rejestracyjne |
GND |
| SIMC |
0154105 |
Położenie na mapie brak  Brak mapy: pomorskie | |
Położenie na mapie świata  | |
 54,2132597°N 18,9507983°E/54,213260 18,950798
| |
Ostaszewo (do 1945 niem. Schöneberg[1], pol. Szymbark[2], po 1945 krótko Szymbork) – duża wieś w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie nowodworskim, w gminie Ostaszewo na obszarze Żuław Wiślanych w odległości 1 km od Wisły. Wieś znajduje się na nieczynnym szlaku Żuławskiej Kolei Dojazdowej.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie elbląskim.
Miejscowość jest siedzibą gminy Ostaszewo i parafii rzymskokatolickiej.
Inne miejscowości o nazwie Ostaszewo: Ostaszewo, Ostaszewo-Pańki, Ostaszewo Wielkie, Ostaszewo-Włuski
Historia
Przed XIV w. teren późniejszej wsi Ostaszewo stanowił zamieszkałą wyspę, ujętą wodami Wisły. W wyniku podjętych przez zakon krzyżacki prac melioracyjnych i budowy wałów, około 1330 r. została tu założona wieś lokacyjna. Osada ta otrzymała w 1333 r. przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim, z rąk wielkiego komtura zakonu krzyżackiego Konrada Kesselhuta. Obszar wsi posiadał powierzchnię 60 włók (1 włóka chełmińska = 16,8 ha), z których cztery wolne włóki (czyli takie, które zostały zwolnione z obowiązku płacenia daniny na rzecz pana feudalnego) przeznaczone zostały na utrzymanie proboszcza, zaś sześć wolnych włók nadano zasadźcom. Pozostałe 50 włók podzielono pomiędzy 25 chłopów, którzy przez pierwszych 5 lat zwolnieni byli z obowiązku płacenia daniny. później każdy chłop miał przekazywać z każdej włóki 1½ chełmińskiego grosza oraz dwie kury jako czynsz na rzecz zakonu krzyżackiego. Ponadto z każdej włóki ziemi jej posiadacz musiał w ciągu roku odpracować 6 dni przy budowie zamku w Malborku. W przywileju lokacyjnym znalazła się też wzmianka o tym, iż już wtedy we wsi znajdował się kościół. Przekaz źródłowy z 1409 r. i informuje, iż wielki mistrz Ulrich von Jungingen przekazał dochody z tytułu prawa patronatu nad kościołem parafialnym w Ostaszewie na rzecz szpitala św. Elżbiety w Gdańsku, co zostało w 1411 r. potwierdzone przez biskupa. Na portalu wieży znajdowała się inskrypcja dotycząca przerwania wałów i wielkiej powodzi, jaka miała miejsce w 1526 r. Od połowy XVI w. we wsi istniała także gmina ewangelicka. Brak jednak pewnych informacji o tym, czy wykorzystywała ona przejściowo kościół, czy też nabożeństwa sprawowano jedynie w prywatnych domach. Od XVII gotycki kościół służył wyłącznie katolikom[3].
Zabytki
- Zachowane ruiny gotyckiego kościoła z końca XIV- połowy XV wieku zniszczonego w 1945 roku. Najstarszą częścią założenia jest prezbiterium z około 1390-1405 roku. Następnie, po około 1405 roku, wybudowano dolną część wieży. Dalsze prace budowlane prowadzono do około 1450 roku. Z akt wizytacji przeprowadzonej w 1698 r. wynika, że krótko przedtem wieża została odnowiona z inicjatywy proboszcza Isbanta. W 1785 r. dach wieży otrzymał nowe pokrycie gontem, zastąpione w 1857 r. łupkiem. W 1846, dach korpusu przekryto dachówką holenderką po usunięciu istniejącego dotąd pokrycia dachówką mnich-mniszka. W 1859 r. szczyt wschodni połączono z więźbą za pomocą ankrów. W latach 1866-1867 przeprowadzono prace restauratorskie, m.in. odnowiono maswerki i partię cokołową murów, jak też wyburzono południową kruchtę zastępując ją nowym budynkiem. Kolejne prace restauratorskie przeprowadzono w 1910 r. przy szczycie wschodnim. Przy tej okazji odtworzono tynkowe blendy i opaski z malowaną dekoracją maswerkową. W dniu 4 kwietnia 1945 kościół został spalony z rozkazu niemieckiego oficera SS, który wraz ze swoją jednostką miał bronić okolic Ostaszewa przed Armią Czerwoną[3].
- neogotycki kościół poewangelicki z 1874 roku (obecnie katolicki p. w. św. Jana Chrzciciela).
- Dom nr 21 został zbudowany w XIX wieku.
- Dawny hotel przy ul. Kościuszki 29 z gankiem zdobionym laubzekinem.
- Dawna szkoła ewangelicka pod nr 20, obecnie "Izba Historii i Tradycji Gminy Ostaszewo"
- Znajdujący się niegdyś we wsi wiatrak odwadniający został przed 1939 rokiem przeniesiony do skansenu techniki w Oliwie, gdzie w latach 50. i 70. uległ częściowemu spaleniu. Jego pozostałości przeniesiono najpierw do Sobieszewa, a obecnie znajdują się w Żuławskim Parku Historycznym w Nowym Dworze Gdańskim.
Linki zewnętrzne
Zobacz też
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Mapa województwa pomorskiego, Wyd. Atlas Lwów, 1923
- ↑ a b Christofer Herrmann, Christofer Herrmann: Dawny katolicki kościół parafialny pw. Św. Jana Chrzciciela w Ostaszewie ekspertyza historyczno-budowlana (2013) [online] [dostęp 2017-12-22] (ang.).
