Białoboki (Trzebiatów): Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
kod mapy
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
merytoryczne, źródła/przypisy
Linia 61: Linia 61:


Według późnośredniowiecznych ''Roczników premonstrateńskich'' nazwa osady miałaby się wywodzić od słowiańskiego bóstwa [[Białobóg|Białoboga]], co jest uznane za niepotwierdzoną hipotezę, a [[Jerzy Strzelczyk]] ocenia, że nazwa pochodzi od słowa ''buk'' lub ''bok''<ref name="Strzelczyk2007">{{cytuj książkę |nazwisko = Strzelczyk| imię = Jerzy| tytuł = Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian|wydawca = Rebis|miejsce = Poznań |rok = 2007|strony = 50| isbn = 978-83-7301-973-7}}</ref>.
Według późnośredniowiecznych ''Roczników premonstrateńskich'' nazwa osady miałaby się wywodzić od słowiańskiego bóstwa [[Białobóg|Białoboga]], co jest uznane za niepotwierdzoną hipotezę, a [[Jerzy Strzelczyk]] ocenia, że nazwa pochodzi od słowa ''buk'' lub ''bok''<ref name="Strzelczyk2007">{{cytuj książkę |nazwisko = Strzelczyk| imię = Jerzy| tytuł = Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian|wydawca = Rebis|miejsce = Poznań |rok = 2007|strony = 50| isbn = 978-83-7301-973-7}}</ref>.

== Klasztor w Białobokach ==
Między latami 1176-1180 r. książę Kazimierz I wystawił dokument fundacyjny klasztoru w Białobokach, do którego przybyli pierwsi premonstratensi z klasztoru w [[Lund (miasto)|Lund]]<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Felix Biermann, Marian Rebkowski |tytuł = Klasztor w Białobokach w świetle archeologii / Das Kloster im Lichte archaeologischen Forschungen |data dostępu = 2018-07-09 |url = https://www.academia.edu/36985663/Klasztor_w_Bia%C5%82obokach_w_%C5%9Bwietle_archeologii_Das_Kloster_im_Lichte_archaeologischen_Forschungen |język = en}}</ref>. Miejsce fundacji znajdowało się na skraju morenowej „wyspy”, otoczonej z trzech stron pradoliną Regi. Przypuszczalnie w XIV wiekiem opactwo otoczono kamiennymi murami. Być może białoboccy premonstratensi zbudowali mury obronne w czasie konfliktu z możnym rodem Wedlów w latach 1330-1331. Jednym z epizodów owego sporu był szturm na klasztor, w efekcie którego poczynione zostały w jego zabudowie znaczne zniszczenia, mimo tego, że klasztor miał być już wówczas otoczony murem obronnym i podwójnym wałem ziemnym. Po zniszczeniach jakich doznał Kamień, to właśnie opactwo białobockie planowano w 1332 r. uczynić nową siedzibą biskupa, co motywowano położeniem i obronnością miejsca<ref name=":0" />. W okresie swojego największego znaczenia i rozkwitu, w XIII i XIV w., był klasztor białobocki jednym z kilku największych i najważniejszych ośrodków monastycznych Pomorza. W murach obwodowych klasztoru znajdowała się co najmniej jedna brama i jedna furta. Brama usytuowana była najpewniej od południa i wiodła wprost do Trzebiatowa, przez mostek znajdujący się na Sarniej, nazywanej wówczas Mnisim Strumieniem, jak też przez most na Redze, który istniał jeszcze w XVII w. Droga z mostu wychodziła wprost na jedną z bram miejskich lokacyjnego Trzebiatowa<ref name=":0" />. W tym okresie otoczony murem jego obszar miał kształt wydłużonego owalu o wymiarach mniej więcej 200 x 100 m, czyli powierzchnię około 2 ha. Pierwsza pewna wzmianka o istnieniu kościoła klasztornego w Białobokach pochodzi z 1214 r.<ref name=":0" /> Kościół białobocki miał wieżę, która ostatecznie zawaliła się po uderzeniu pioruna w 1616 r. Zgodnie z tradycją zapisaną w XVI w., w świątyni białobockiego opactwa pochowany został jeden z przedstawicieli dynastii Gryfitów, zmarły w 1374 r. książę [[Bogusław V]], jednak przez część badaczy informacja ta jest kwestionowana<ref name=":0" />. Rozbudowa klasztoru nastąpiła na przełomie XIII i XIV w., dzięki księciu [[Bogusław IV|Bogusławowi IV]], zmarłemu w 1309 r. Lustracje dawnego założenia monastycznego przeprowadzone w latach 1558 i 1560 wymieniają oprócz kościoła również budynki browaru, piekarni, kuchni, a także tzw. Dom Przeora, który w XVI w. prawdopodobnie przez jakiś czas zaadaptowany został na potrzeby księcia Barnima, co miało usprawiedliwiać jego nową nazwę – Dom Zamkowy (Schlosshaus)<ref name=":0" />. W 1523 roku książę szczeciński [[Bogusław X Wielki|Bogusław X]] przeprowadził sekularyzację klasztoru w Białobokach i przekształcił go w książęcy urząd. W 1560 roku zabudowania spaliły się od pioruna. W 1616 roku spłonął od pioruna kościół i zostały z niego tylko mury obwodowe. W 1. połowie XVII w., rozpoczął się proces rabowania cegieł i kamieni fundamentowych z ruin dawnego klasztoru. W 1633 r. materiał budowlany wydobyty w Białobokach został wykorzystany przy odbudowie trzebiatowskiego kościoła św. Mikołaja<ref name=":0" />. W 1676 r. miejsce dawnego opactwa było całkowicie opuszczone<ref name=":0" />. W XVIII wieku zaczęła się w tym miejscu kształtować wieś.


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==

Wersja z 10:58, 9 lip 2018

Białoboki
Część miasta Trzebiatowa
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

gryficki

Gmina

Trzebiatów

Miasto

Trzebiatów

SIMC

0979975

Strefa numeracyjna

(+48) 91

Kod pocztowy

72-320

Tablice rejestracyjne

ZGY

Położenie na mapie Trzebiatowa
Mapa konturowa Trzebiatowa, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Białoboki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Białoboki”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Białoboki”
Położenie na mapie powiatu gryfickiego
Mapa konturowa powiatu gryfickiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Białoboki”
Położenie na mapie gminy Trzebiatów
Mapa konturowa gminy Trzebiatów, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Białoboki”
Ziemia54°04′04″N 15°15′12″E/54,067778 15,253333

Białoboki – część miasta Trzebiatowa[1] tworząca sołectwo, położona w północno-zachodnim obszarze miasta, na południe od zamkniętej linii Gryfickiej Kolei Wąskotorowej (Trzebiatów – Pogorzelica).

Granice sołectwa Białoboki obejmują ulice miasta: Białoboki, Morską, Piaskową, Podmiejską, Rolniczą, Wiejską[2]. W sołectwie organem uchwałodawczym jest zebranie wiejskie, które wyłania sołtysa i doradczą 5-osobową radę sołecką[3].

Niegdyś stanowiła osadę pod Trzebiatowem. Białoboki są znane z opisów historycznych znajdującego się w tych okolicach dawnego opactwa norbertanów[4].

Przez Białoboki płynie struga Sarnia.

W 2012 r. zmieniono nazwę sołectwa Trzebiatów II na Białoboki oraz zmieniono jego granice[2].

Toponimia

W dokumentach zostały zapisane następujące nazwy miejscowości z poszczególnych lat: Belbuch (1208)[5], Belbog (1217)[6], Belbok (1262)[7], Belebuk (1276)[8], Belbuck (1312)[9], Belboch (1323)[10], Beelbugk (1503)[11], Belbuck (1547)[12], Belbuch (1618)[13], Belbugk (1834)[14], Belbuk (Belbuck) (1936–39)[15]

Do 1945 r. poprzednią niemiecką nazwą było Belbuck. W 1948 r. wprowadzono urzędowo rozporządzeniem polską nazwę Białoboki[16].

Barbara Czopek-Kopciuch oceniła, że nazwa była wcześnie germanizowana i jej pierwotna forma jest trudna do zrekonstruowania. Pierwotna forma Białoboki jest również prawdopodobna, na co wskazywałyby pierwsze oryginalne zapisy Belbog, Belbok z 1217 i 1262. Językoznawcy nie przekonuje teza Reinholda Trautmanna, że nazwa pochodzi od nazwy osobowej Bělbog i teza Stanisława Kozierowskiego, że pochodzi od 'biały buk’[17].

Według późnośredniowiecznych Roczników premonstrateńskich nazwa osady miałaby się wywodzić od słowiańskiego bóstwa Białoboga, co jest uznane za niepotwierdzoną hipotezę, a Jerzy Strzelczyk ocenia, że nazwa pochodzi od słowa buk lub bok[4].

Klasztor w Białobokach

Między latami 1176-1180 r. książę Kazimierz I wystawił dokument fundacyjny klasztoru w Białobokach, do którego przybyli pierwsi premonstratensi z klasztoru w Lund[18]. Miejsce fundacji znajdowało się na skraju morenowej „wyspy”, otoczonej z trzech stron pradoliną Regi. Przypuszczalnie w XIV wiekiem opactwo otoczono kamiennymi murami. Być może białoboccy premonstratensi zbudowali mury obronne w czasie konfliktu z możnym rodem Wedlów w latach 1330-1331. Jednym z epizodów owego sporu był szturm na klasztor, w efekcie którego poczynione zostały w jego zabudowie znaczne zniszczenia, mimo tego, że klasztor miał być już wówczas otoczony murem obronnym i podwójnym wałem ziemnym. Po zniszczeniach jakich doznał Kamień, to właśnie opactwo białobockie planowano w 1332 r. uczynić nową siedzibą biskupa, co motywowano położeniem i obronnością miejsca[18]. W okresie swojego największego znaczenia i rozkwitu, w XIII i XIV w., był klasztor białobocki jednym z kilku największych i najważniejszych ośrodków monastycznych Pomorza. W murach obwodowych klasztoru znajdowała się co najmniej jedna brama i jedna furta. Brama usytuowana była najpewniej od południa i wiodła wprost do Trzebiatowa, przez mostek znajdujący się na Sarniej, nazywanej wówczas Mnisim Strumieniem, jak też przez most na Redze, który istniał jeszcze w XVII w. Droga z mostu wychodziła wprost na jedną z bram miejskich lokacyjnego Trzebiatowa[18]. W tym okresie otoczony murem jego obszar miał kształt wydłużonego owalu o wymiarach mniej więcej 200 x 100 m, czyli powierzchnię około 2 ha. Pierwsza pewna wzmianka o istnieniu kościoła klasztornego w Białobokach pochodzi z 1214 r.[18] Kościół białobocki miał wieżę, która ostatecznie zawaliła się po uderzeniu pioruna w 1616 r. Zgodnie z tradycją zapisaną w XVI w., w świątyni białobockiego opactwa pochowany został jeden z przedstawicieli dynastii Gryfitów, zmarły w 1374 r. książę Bogusław V, jednak przez część badaczy informacja ta jest kwestionowana[18]. Rozbudowa klasztoru nastąpiła na przełomie XIII i XIV w., dzięki księciu Bogusławowi IV, zmarłemu w 1309 r. Lustracje dawnego założenia monastycznego przeprowadzone w latach 1558 i 1560 wymieniają oprócz kościoła również budynki browaru, piekarni, kuchni, a także tzw. Dom Przeora, który w XVI w. prawdopodobnie przez jakiś czas zaadaptowany został na potrzeby księcia Barnima, co miało usprawiedliwiać jego nową nazwę – Dom Zamkowy (Schlosshaus)[18]. W 1523 roku książę szczeciński Bogusław X przeprowadził sekularyzację klasztoru w Białobokach i przekształcił go w książęcy urząd. W 1560 roku zabudowania spaliły się od pioruna. W 1616 roku spłonął od pioruna kościół i zostały z niego tylko mury obwodowe. W 1. połowie XVII w., rozpoczął się proces rabowania cegieł i kamieni fundamentowych z ruin dawnego klasztoru. W 1633 r. materiał budowlany wydobyty w Białobokach został wykorzystany przy odbudowie trzebiatowskiego kościoła św. Mikołaja[18]. W 1676 r. miejsce dawnego opactwa było całkowicie opuszczone[18]. W XVIII wieku zaczęła się w tym miejscu kształtować wieś.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. ws. wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  2. ↑ a b Uchwała Nr XXVIII/216/12 Rady Miejskiej w Trzebiatowie z dnia 25 października 2012 r. ws. zmiany nazwy i granic sołectwa oraz nadania statutu (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2012 r. poz. 2534).
  3. ↑ (Statut Sołectwa Białoboki) Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XXVIII/216/12 Rady Miejskiej w Trzebiatowie z dnia 25 października 2012 r.
  4. ↑ a b Jerzy Strzelczyk: Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Rebis, 2007, s. 50. ISBN 978-83-7301-973-7.
  5. ↑ Pommersches Urkundenbuch 786–1253. T. I. Stettin: 1868, s. 114. Regesten Nr 147.
  6. ↑ Pommersches Urkundenbuch 786–1253. T. I. Stettin: 1868, s. 133. Regesten Nr 178.
  7. ↑ Pommersches Urkundenbuch 1254–1278. T. II. Stettin: 1881, s. 97. Regesten Nr 721.
  8. ↑ Pommersches Urkundenbuch 1254-1278. T. II. Stettin: 1881, s. 320. Regesten Nr 1028.
  9. ↑ Pommersches Urkundenbuch 1311–1316. T. V. Stettin: 1903, s. 63. Regesten Nr 2741.
  10. ↑ Pommersches Urkundenbuch 1321–1324. T. VI. Stettin: 1906, s. 169. Regesten Nr 3687.
  11. ↑ Fontes LVII s. 161, Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
  12. ↑ PomKirch II 180.
  13. ↑ Eilhardus Lubinus: Wielka Mapa Księstwa Pomorskiego, 1618.
  14. ↑ Urmesstischblätter – Mapy z lat 1822–1856 sporządzone przez oficerów armii pruskiej. Mapy znajdują się w Deutsche Staatsbibliothek w dziale kartografii (sygn. Nr 602) w Berlinie.
  15. ↑ Słownik geograficzny Państwa Polskiego i ziem historycznie z Polską związanych; Pomorze Polskie. Pomorze Zachodnie. Prusy Wschodnie, s. 585.
  16. ↑ Rozporządzenie Ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 czerwca 1948 r. (M.P. z 1948 r. nr 59, poz. 363, s. 2).
  17. ↑ (red.) Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski. Kraków: 1996, s. 150. ISBN 83-85579-29-X.
  18. ↑ a b c d e f g h Felix Biermann, Marian Rebkowski, Klasztor w Białobokach w świetle archeologii / Das Kloster im Lichte archaeologischen Forschungen [online] [dostęp 2018-07-09] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Białoboki_(Trzebiatów)&oldid=53887454”