VIII V 1

VIII $\textstyle {\mathfrak {V}}$₁

Producent	Hartmann
Lata budowy	1896–1900
Układ osi	2'B n2v
Wymiary
Masa służbowa	52 t (późne 54,3 t)
Masa przyczepna	31-31,6 t
Długość z tendrem	16 792 mm
Wysokość	4150 mm
Rozstaw osi skrajnych	6800 mm
Średnica kół napędnych	1 885 mm
Średnica kół tocznych	1 045 mm
Napęd
Trakcja	parowa
Typ tendra	sä 3T12 (później 3T15, 2'2'T21)
Ciśnienie w kotle	12 at (późne: 13 at)
Powierzchnia ogrzewalna kotła	117,51 m² (późne: 128,93 m²)
Powierzchnia rusztu	2,30 m²
Średnica cylindra	460/680 mm lub 500/700 mm lub 480/700 mm
Skok tłoka	630 mm
Parametry eksploatacyjne
Prędkość konstrukcyjna	100 km/h
Nacisk osi na szyny	15,5-15,8 t

VIII $\textstyle {\mathfrak {V}}$₁ (VIII V 1) – seria niemieckich parowozów pospiesznych kolei saksońskch, produkowanych w latach 1896–1900. Miały one układ osi 2'B i silnik sprzężony na parę nasyconą. Zbudowano 32 lokomotywy tej serii, które służyły następnie na kolejach niemieckich DRG.

Historia

Parowóz pospieszny kolei saskich serii (niem. Gattung) VIII V1 był następcą parowozów serii VIII 2, o tym samym układzie osi 2'B, różniącym się przede wszystkim zastosowaniem bardziej ekonomicznego silnika sprzężonego zamiast silnika bliźniaczego. Przez inne rozmieszczenie mas i skrócenie rozstawu osi przedniego wózka tocznego z 240 do 215 cm uzyskano większy nacisk na osie wiązane i w konsekwencji większą masę przyczepną. Nowością w saskich lokomotywach był też kocioł ze stojakiem Belpaire’a i rozrząd Heusingera. W oznaczeniu parowozu na kolejach saskich seria VIII oznaczała lokomotywy o układzie osi 2'B, litera V (pisana frakturą: $\textstyle {\mathfrak {V}}$) – silnik sprzężony (Verbundtriebwerk), a cyfra 1 pierwszą odmianę parowozu. W tym samym czasie opracowano też pokrewną konstrukcyjnie lokomotywę osobową VIII V 2, różniącą się głównie mniejszą średnicą kół (1590 mm) i zmniejszonym kotłem.

Wyprodukowano 32 lokomotywy serii VIII V 1, wszystkie przez zakłady Hartmann w Chemnitz (pełna nazwa: Sächsische Maschinenfabrik vorm. Richard Hartmann – Saska Fabryka Maszyn dawniej Richard Hartmann). Były one budowane w trzech ulepszanych seriach produkcyjnych, różniących się charakterystykami. 10 lokomotyw pierwszej serii było zbudowanych w 1896 roku (numery na kolei 121-130), a 10 lokomotyw drugiej serii w 1897 roku (numery 131-140). Pierwsza seria miała cylindry o średnicy 460/680 mm, druga: 500/700 mm. Z widocznych zmian, w drugiej serii podcięto i zaokrąglono dotychczas prostą dolną krawędź ścian budki maszynisty, nad drugą osią wiązaną. Obie serie miały podwójne boczne okna budki.

W trzeciej serii 12 lokomotyw zbudowanych w 1900 roku polepszono wydajność kotła, podnosząc ciśnienie z 12 do 13 atmosfer i powiększając liczbę płomieniówek z 212 do 239. Kocioł podniesiono przy tym o 10 cm (środek był na wysokości 2350 mm nad szynami). Seria ta miała cylindry o średnicy 480/700 mm. Z widocznych zmian, przedłużono do tyłu daszek budki maszynisty, polepszając nieco ochronę obsługi. Lokomotywy te nosiły numery od 141 do 152.

Lokomotywy początkowo miały trzyosiowe tendry saskich serii sä 3T12 (12 m² wody, 5 t węgla), później sä 3T15 (15 m² wody, 5 t węgla) lub czteroosiowe sä 2'2'T21 (21 m² wody, 5 t węgla).

Stały rozstaw osi wiązanych wynosił 2400 mm, osi wózka tocznego: 2150 mm, rozstaw między drugą osią toczną a pierwszą wiązaną: 2250 mm. Wózek toczny był typu erfurckiego, zawieszony na ślizgowym łożysku kulowym.

Służba

Lokomotywy serii VIII V1 prowadziły m.in. pociągi na trasie Lipsk-Berlin. Od 1905 roku zaczęto je w tym celu, dla zwiększenia zasięgu bez uzupełniania wody, wyposażać w większe czteroosiowe tendry. Wszystkie lokomotywy nosiły nazwy niemieckich miast, z wyjątkiem lokomotywy nr 128 „Zürich”.

Po I wojnie światowej lokomotywy te przeszły na Koleje Niemieckie (DRG). Część wycofano na początku lat 20., pozostawiając 23, zaklasyfikowane w 1925 roku jako serie 13¹⁵ (11 nowszych lokomotyw 3. serii, o numerach 13 1501 do 1511) oraz 13⁷¹ (7 lokomotyw 1. serii i 5 lokomotyw 2. serii, o numerach 13 7101 do 13 7112). Wszystkie zostały jednak wycofane w latach 1926–1930.

Lokomotywa serii VIII V 1 mogła ciągnąć po równym terenie z prędkością 90 km/h pociąg o masie 200 t lub 210 t w przypadku trzeciej serii, a na pochyłości 10‰ – z prędkością 50 km/h, odpowiednio 150 lub 175 t.

Bibliografia

• Manfred Weisbrod, Sachsen-Report Bd. No 3. Reisezuglokomotiven der K.S.St.E.B., Hermann Merker Verlag, 1995, ISBN 3-922404-82-0 (niem.)
• ManfredM. Weisbrod ManfredM., Dampflok-Report: Lokomotiv-Archiv. Band No 1. Baureihen 01 – 19, Horst JH.J. Obermayer, Fürstenfeldbruck: Merker Verlag, 1993, ISBN 3-922404-40-5, OCLC 644284215  (niem.).brak strony (książka)