Zakład Naukowo-Wychowawczy Sióstr Niepokalanek w Jazłowcu
| Gimnazjum dla dziewcząt | |
 Zabudowania placówki w 1910 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Data założenia |
1863 |
| Data zamknięcia |
1939 |
| Patron | |
| Dyrektor | |
Zakład Naukowo-Wychowawczy Sióstr Niepokalanek w Jazłowcu – klasztor oraz placówka naukowa, ze szkołą o statusie gimnazjum, założona w 1863 r. i prowadzona przez Niepokalanki w Jazłowcu k. Buczacza na Podolu w latach 1863–1939[1]. W okresie II Rzeczypospolitej (1920–1939) słynna już szkoła i znana w całym kraju jako "Jazłowiec", składała się z liceum ogólnokształcącego oraz seminarium gospodarczego wraz z internatem i uważana była za czołowe żeńskie gimnazjum w Polsce[2].
Historia i zasady[edytuj | edytuj kod]
Zgromadzenie[edytuj | edytuj kod]
Do stworzenia nowego zgromadzenia Niepokalanek w drugiej połowie XIX-go w. w Rzymie, oprócz Marceliny Darowskiej, przyczynili się księża Aleksander Jełowicki, Hieronim Kajsiewicz oraz Józefa Karska, współzałożycielka, i od listopada 1859 r. pierwsza matka generalna zakonu. W międzyczasie, Darowska szukała na terenie Galicji w zaborze Austro-Węgierskim obiektu na klasztor i szkoły. Taki obiekt znalazł się na Podolu w podupadłej mieścinie, Jazłowcu, niegdyś historycznie znaczącym grodzie, gdzie właściciel majątku, Krzysztof Błażowski, został ofiarodawcą swego rozległego pałacu po Poniatowskich na cel patriotyczny[3]. Pod koniec 1860 zmarła chorowita Józefa Karska w Rzymie i po roku, przyjechawszy wcześniej z Polski do Rzymu, w 1862 Darowska została mianowana przełożoną generalną na jej miejscu[4]. Darowska przybyła do Jazłowca w 1863, wraz z siedmioma zakonnicami, celem uruchomienia szkoły średniej z internatem dla córek z dostojnych rodzin z wszystkich zaborów Polski i szkoły elementarnej dla dzieci z okolicy, pod opieką nowego zgromadzenia[5].
Zasady szkolne[edytuj | edytuj kod]
Darowska okazała się prekursorką nowoczesnego stylu wychowania, tzn. odrzucającego zasadę z tamtych czasów „ślepego posłuszeństwa”[6]. W swoich wskazówkach wychowawczych, pisała [7]:
Zatarcie charakteru, niodpowiedzenie zdolnościom, zniszczenie indywidualności, typu, niepodążanie drogą swoją – jest niewiernością, jest rozminięciem się z przeznaczeniem, jest nieszczęściem. Istoty „nijakie”, istoty ze względów na drugich zacierające cechę osobowości swojej, są zwykle liche albo umysłem albo charakterem.
System wychowawczy opracowany przez nią i opisany na jej Karteczkach, zawierał cztery punkty:
- Nauczyć dzieci żyć Bogiem
- Nauczyć, żeby były dobrymi Polakami
- Nauczyć, żeby kochały obowiązek
- Nauczyć dzieci myśleć
Przez 10 lat Marcelina Darowska osobiście prowadziła w szkole w Jazłowcu katechizację dzieci[8].
Program nauczania[edytuj | edytuj kod]
Program nauczania zakładu pokrywał się programem zalecanym dla klasycznych gimnazjów państwowych. Był na tyle rozszerzany w różnych okresach, że oprócz języka i literatury polskiej, były także francuski, niemiecki i rosyjski. Na dobrym poziomie stały historia, geografia, matematyka i nauki ścisłe oraz religia. Dodatkowo były lekcje gry na instrumentach muzycznych i śpiewu oraz rysunku i malarstwa. Popularna wśród wielu uczennic była lekkoatletyka[9].
Patronat[edytuj | edytuj kod]
Wydarzeniem w historii szkoły było przybycie, a następnie coroczne wizytacje abp. Zygmunta Feliksa Felińskiego, arcybiskupa metropolity warszawskiego[8]. W sierpniu 1883 poświęcił on w Jazłowcu posąg Matki Bożej, wykonany z białego marmuru carraryjskiego przez emigranta polskiego w Rzymie, Oskara Sosnowskiego[10].
Losy skoły[edytuj | edytuj kod]
Od początku, Jazłowiec cieszył się popularnością do takiego stopnia iż Darowska i kadra nauczycielska zdecydowały po dziesięciu latach istnienia zakładu że był czas na nowy projekt. Tym razem nowa fundacja została utworzona w Jarosławiu w majątku, gdzie przed Kasatą, urzędował klasztor Jezuitów. Mimo wojen, I wojna światowa i Wojna polsko-bolszewicka, Wojna polsko-ukraińska, kiedy to 14 Pułk Ułanów Jazłowieckich zwyciężył na polu bitwy, szkoła przetrwała aż do II wojny światowej. We wrześniu 1939 uczennice już nigdy nie wróciły do Jazłowca i Niepokalanki razem z statuą Matki Bożej Jazłowieckiej zmuszone były opuścić klasztor i mogiły zmarłych sióstr wraz z grobowcem Marceliny Darowskiej, ostatecznie w 1946 r.[11].
Ludzie związani z zakładem i klasztorem[edytuj | edytuj kod]
- Marcelina Darowska - założycielka
- Zygmunt Szczęsny Feliński - arcybiskup warszawski, wizytator'
- Anna Komornicka - uczennica, polska filolog i nauczyciel akademicki
- Celina Michałowska - malarka, pisarka, siostra zakonna[12].
- Bogumiła Noiszewska - lekarz, siostra zakonna
- Maryna Okęcka-Bromkowa - uczennica, dziennikarka, literatka, folklorystka
- Pelagia Popławska - uczennica, lekarka, inicjatorka Warszawskiego Towarzystwa Pomocy Lekarskiej i Opieki nad Psychicznie i Nerwowo Chorymi
- Maria Rodziewiczówna - uczennica, pisarka
- Adam Stefan Sapieha - kapelan klasztoru i zakładu[13].
- Marcella Sembrich - uczennica, śpiewaczka operowa
- Laetitia Maria Szembek - przełożona w Jazłowcu
- Krystyna Skarbek - uczennica, agent SOE w okresie II wojny światowej[14].
- Zofia Szembekówna - archeolog, etnograf amator, nauczycielka, przełożona w Jazłowcu
- Zofia Stefania Ustyanowicz - siostra zakonna
- Anna Turowiczowa - uczennica, tłumacz
- Karolina Żurowska - uczennica, ziemianka, przedsiębiorca
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Marcelina Darowska [online], www.niepokalanki.pl [dostęp 2022-03-17].
- ↑ Marcelina Knop, Wychowanie dziewcząt w działalności i poglądach bł. Marceliny Darowskiej [online], cejsh.icm.edu.pl, 2016 [dostęp 2022-03-21]., zob. Knop, Marcelina. "Upbringing of Girls as Reflected in the Activities and Views of Blessed Marcelina Darowska" Biuletyn Historii Wychowania, vol.38, no.s1, 2018, s.213-226. https://doi.org/10.14746/bhw.2018.38.33
- ↑ Maria Alma Sołtan: Służebnica Boża Marcelina Darowska. W: Polscy święci. red. Joachim Roman Bar. T. 8. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1987, s. 186–242. OCLC 69594453.
- ↑ Artur Kinasz. BŁOGOSŁAWIONA Marcelina Darowska – życie i kształcenie w służbie Bogu, Ojczyźnie, Społeczeństwu. „Folia Historica Cracoviensia”. 15/16, s. 375–390, 2010. ISSN 0867-8294. OCLC 922219164.
- ↑ Sołtan 1987 ↓, s. 209–210.
- ↑ Sołtan 1987 ↓, s. 212.
- ↑ Sołtan 1987 ↓, s. 213.
- ↑ a b Sołtan 1987 ↓, s. 218.
- ↑ Szembek, Krystyna: Jazłowiec. Jazłowiec: SS. Niep. Poczęcia Najśw. Maryi Panny, 1938, s. 205. [dostęp 2022-03-18].
- ↑ Sołtan 1987 ↓, s. 218–219.
- ↑ sanktuarium-nmp-jazlowieckiej [online], www.niepokalanki.pl [dostęp 2022-03-17].
- ↑ Kulesza M. (2019). "Amazonka, malarka, zakonnica. O Celinie Michałowskiej", Tematy i Konteksty, nr. 9 (14), s. 540-567.
- ↑ Wolny, J. (2001). "Młodość i pierwsze lata działalności Adama Stefana Sapiehy" w Bogacz, R. (red.) Książę Niezłomny. Kardynał Adam Stefan Sapieha, Kraków. s. 84.
- ↑ Agata Czajkowska, Krystyna Skarbek, s. 36 [online], muzeum-niepodleglosci.pl, czerwiec 2021 [dostęp 2022-03-21].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Szembek, Krystyna: Jazłowiec. Jazłowiec: SS. Niep. Poczęcia Najśw. Maryi Panny, 1938, s. 205.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zamek i pałac w Jazłowcu [online], polonika.pl [dostęp 2022-03-19].