Związek Młodzieży Polskiej „Zet”

Związek Młodzieży Polskiej ZET (ZMP „Zet”, Zet) – konspiracyjna organizacja polskiej młodzieży akademickiej działająca w trzech zaborach.

Historia

• 14 stycznia 1887 – zjazd założycielski w Krakowie zorganizowany przez Zygmunta Balickiego
• 1888 – podporządkowanie Lidze Polskiej
• 17 kwietnia 1894 – rozbicie organizacji. Po wielkiej manifestacji patriotycznej zwanej ,,kilińszczyzną" (od nazwiska Jana Kilińskiego), zorganizowanej w setną rocznicę insurekcji warszawskiej aresztowano całe grupy warszawskiej młodzieży
• 1898 – reaktywowanie i podporządkowanie Lidze Narodowej
• 1909 – zerwanie z Ligą Narodową. Część działaczy utworzyła Zarzewie, inni w 1911 tzw. nowy Zet
• 1908–1914 – uczestnictwo członków Zet-u w polskich organizacjach wojskowo-niepodległościowych
• 1914–1918 – uczestnictwo członków Zet-u w Legionach Polskich

Cele programowe

• dążenie do niepodległości Polski
• działanie na gruncie sprawiedliwości politycznej, narodowej i społecznej
• tolerancja wobec innych narodowości i wyznań, pod warunkiem, iż uznają one naczelną zasadę niepodległości i jedności Polski
• szerzenie oświaty i kultury wśród ludu wiejskiego i miejskiego
• cel bezpośredni: stworzenie przez czas studiów uniwersyteckich twardej szkoły charakterów, zaprawionych do późniejszego życia obywatelskiego

Formy działania

• zakładanie tajnych bibliotek, czytelni,
• tworzenie tajnych kółek oświatowych.
• manifestacje i obchody patriotyczne

Struktura organizacyjna

Stosowano strukturę trzystopniową. Stopień niższy nie wiedział o istnieniu wyższego:

• koledzy – wszyscy członkowie organizacji, na czele których stał starszy kolega
• towarzysze – część wybitniejszych kolegów kierowana przez starszego towarzysza
• bracia – najwybitniejsi z towarzyszy
• centralizacja – najwyższy organ związku. Jeden członek Centralizacji był jawny dla wszystkich.

Oddziały

Powstawały we wszystkich ważniejszych uczelniach, w których uczyła się polska młodzież:

• w Zurychu,
• w Genewie,
• w Paryżu,
• w Wiedniu,
• w Petersburgu,
• w Moskwie,
• w Kijowie,
• w Berlinie,
• w Monachium,
• w Warszawie.
• we Wrocławiu powstało w 1895 roku

Centralizacja mieściła się najpierw w Zurychu, a potem w Warszawie.

Członkowie władz

• Zygmunt Balicki
• Roman Dmowski
• Zygmunt Miłkowski (pseudonim literacki Teodor Tomasz Jeż)
• Ludwik Michalski
• Maksymilian Hertel

Pisma

• Teka
• Dla Polski
• Wici