Ślepuszonka północna

Ślepuszonka północna
	Ellobius talpinus
	(Pallas, 1770)
	Okres istnienia: pliocen–holocen PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	żuchwowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	karczowniki
Plemię	Ellobiusini
Rodzaj	ślepuszonka
Gatunek	ślepuszonka północna
Synonimy
	Mus talpinus Pallas, 1770; Spalax murinus Pallas, 1811; Georychus rufescens Eversmann, 1850; Ellobius talpinus ciscaucasica Sviridenko, 1936;
	Mus talpinus Pallas, 1770; Spalax murinus Pallas, 1811; Georychus rufescens Eversmann, 1850; Ellobius talpinus ciscaucasica Sviridenko, 1936;
Podgatunki
	E. t. talpinus (Pallas, 1770); E. t. rufescens (Eversmann, 1850); E. t. tanaiticus Zubko, 1940; E. t. transcaspiae O. Thomas, 1912;
	E. t. talpinus (Pallas, 1770); E. t. rufescens (Eversmann, 1850); E. t. tanaiticus Zubko, 1940; E. t. transcaspiae O. Thomas, 1912;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ślepuszonka północna^[9], ziemioryjka^[10] (Ellobius talpinus) – gatunek ssaka z podrodziny karczowników (Arvicolinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Ślepuszonka północna występuje we wschodnio-środkowej Eurazji zamieszkując w zależności od podgatunku^[11]:

E. talpinus talpinus – południowo-wschodnia część europejskiej Rosji, południowo-zachodnia Syberia i prawdopodobnie północny Kazachstan.
E. talpinus rufescens – zachodni Kazachstan (pomiędzy dolnym biegiem rzeki Ural i rzeki Emba oraz prawdopodobnie pustynie na zachód od Jeziora Aralskiego, w tym północno-zachodni Uzbekistan).
E. talpinus tanaiticus – Ukraina i południowa europejska Rosja aż po północno-zachodnie wybrzeże Morza Kaspijskiego i dolny bieg rzeki Wołga.
E. talpinus transcaspiae – Turkmenistan i północno-wschodni Iran.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1770 roku niemiecki przyrodnik Peter Simon Pallas nadając mu nazwę Mus talpinus^[2]. Holotyp pochodził spomiędzy Samarą a Kostyczami, na zachodnim brzegu rzeki Wołga, w Rosji^[12].

W przeszłości E. talpinus obejmował również E. tancrei^[11]. Rozróżnienie taksonomiczne między tymi dwoma gatunkami zostało najpierw uzyskane na podstawie dowodów chromosomalnych, a następnie potwierdzone danymi molekularnymi^[11]. Przypuszczalnie ich drogi rozwojowe rozeszły się podczas cykli klimatycznych czwartorzędu około 1 miliona lat temu^[11]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają cztery podgatunki^[11].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Ellobius: gr. ελλοβιον ellobion „kolczyk”^[13].
talpinus: nowołac. talpinus „kreci, jak kret”, od łac. talpa „kret”^[14].
rufescens: łac. rufescens, rufescentis „czerwonawy”, od rufescere „stać się czerwonawym”, od rufus „czerwony”^[15].
tanaiticus: gr. Ταναις Tanais starożytna nazwa rzeki Don^[16].
transcaspiae: obwód zakaspijski (obecnie teren kilku państw), Rosja^[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 84–115 mm, długość ogona 8–21 mm; masa ciała 24–56 g^[17].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Ślepuszonka północna jest roślinożercą – żywi się podziemnym częściami roślin. Prowadzi podziemny tryb życia, a wejście do swoich podziemnych korytarzy zamyka ziemią. Zajmuje siedliska na terenach zielonych oraz półpustyniach^[8]. Na powierzchnię ziemi wychodzi bardzo rzadko – w celu usunięcia ziemi z nory, w celu migracji lub (sporadycznie) w poszukiwaniu pożywienia. Jest zwierzęciem socjalnym. Tworzy kolonie, a każdą norę może zasiedlać około 10 osobników. Ślepuszonka północna nie hibernuje, ale w okresach letnich upałów i suszy oraz w zimie może wyraźnie zmniejszać swoją aktywność. Samica może rodzić 2 razy w roku, po 2-3 młodych w miocie^[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Ellobius talpinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b P.S. Pallas. Descriptiones qvadrupedum et avium anno 1769. Observatarum. „Novi commentarii Academiae Scientiarum Imperialis Petropolitanae”. 14 (1), s. 568, 1770. (łac.).
↑ P.S. Pallas: Zoographia Rosso-Asiatica: sistens omnium animalium in extenso Imperio Rossico, et adjacentibus maribus observatorum recensionem, domicilia, mores et descriptiones, anatomen atque icones plurimorum. T. 1. Petropoli: Ex Officina caes. Academiae Scientiarum, 1811, s. 160. (łac.).
↑ Э.А. Эверсманн: Естественная история Оренбургского края. Cz. 2: Млекопитающие. Казань: Оренбургъ, 1850, s. 175. (ros.).
↑ П.А. Свириденко. „Бюллетень Научно-исследовательского института зоологии Московского государственного университета им. М. Н. Покровского”. 3, s. 88, 1936. (ros.).
↑ Я.П. Зубко: До питання про шдвидовий склад сліпячкі (Ellobus talpinus Раll.). W: Науч. зап. Харьков, пед. ин-та. T. 4. Харьков: 1940, s. 191. (ros.).
↑ ^a ^b O. Thomas. On mammals from central Asia, collected by Mr. Douglas Carruthers. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 9, s. 405, 1912. (ang.).
↑ ^a ^b ^c M.M. Rusin M.M., Ellobius talpinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-11-26] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 236. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich: zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, u̇zywane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej, źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich, Tom 2. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1894.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 352. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Ellobius (Ellobius) talpinus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-11-26].
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 256, 1904. (ang.).
↑ U. Quattrocchi: CRC World Dictionary of Plant Names: Common Names, Scientific Names, Eponyms, Synonyms, and Etymology. Cz. 4: R — Z. Boca Raton, London, New York, Washington D.C.: CRC Press, 1999, s. 2627. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 228, OCLC 637083062 (ang.).
↑ U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 313–314. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[itis-1] Ellobius talpinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Pallas1770-2] P.S. Pallas. Descriptiones qvadrupedum et avium anno 1769. Observatarum. „Novi commentarii Academiae Scientiarum Imperialis Petropolitanae”. 14 (1), s. 568, 1770. (łac.).

[Pallas1811-3] P.S. Pallas: Zoographia Rosso-Asiatica: sistens omnium animalium in extenso Imperio Rossico, et adjacentibus maribus observatorum recensionem, domicilia, mores et descriptiones, anatomen atque icones plurimorum. T. 1. Petropoli: Ex Officina caes. Academiae Scientiarum, 1811, s. 160. (łac.).

[Eversmann-4] Э.А. Эверсманн: Естественная история Оренбургского края. Cz. 2: Млекопитающие. Казань: Оренбургъ, 1850, s. 175. (ros.).

[Sviridenko-5] П.А. Свириденко. „Бюллетень Научно-исследовательского института зоологии Московского государственного университета им. М. Н. Покровского”. 3, s. 88, 1936. (ros.).

[Zubko-6] Я.П. Зубко: До питання про шдвидовий склад сліпячкі (Ellobus talpinus Раll.). W: Науч. зап. Харьков, пед. ин-та. T. 4. Харьков: 1940, s. 191. (ros.).

[Thomas-7] O. Thomas. On mammals from central Asia, collected by Mr. Douglas Carruthers. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 9, s. 405, 1912. (ang.).

[iucn-8] M.M. Rusin M.M., Ellobius talpinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-11-26] (ang.).

[Cichocki&inni-9] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 236. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Majewski-10] Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich: zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, u̇zywane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej, źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich, Tom 2. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1894.

[Burgin&inni-11] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 352. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-12] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Ellobius (Ellobius) talpinus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-11-26].

[Palmer-13] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 256, 1904. (ang.).

[Quattrocchi-14] U. Quattrocchi: CRC World Dictionary of Plant Names: Common Names, Scientific Names, Eponyms, Synonyms, and Etymology. Cz. 4: R — Z. Boca Raton, London, New York, Washington D.C.: CRC Press, 1999, s. 2627. (ang.).

[Jobling-15] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Jaeger-16] Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 228, OCLC 637083062 (ang.).

[Pardiñas&inni-17] U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 313–314. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]