Świdośliwa
| ||
 Amelanchier ovalis | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | różowce | |
| Rodzina | różowate | |
| Rodzaj | świdośliwka | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Amelanchier Medik. Philos. Bot. 1: 155. Apr 1789 | ||
Świdośliwka, świdośliwa (Amelanchier Medik.) – rodzaj krzewów lub niewielkich liściastych drzew z rodziny różowatych. Ogółem znanych jest około 25 gatunków, z czego największe areały skupiają się w Kanadzie i krajach europejskich: Finlandii, Litwie i Łotwie. Ostateczna systematyka rodzaju Amelanchier długo stanowiła problem, spowodowany niemożnością oszacowania właściwiej liczby przynależnych do rodzaju gatunków (rozbieżność od 6 do 30). Głównym źródłem trudności była zmienność osobnicza, spowodowana apomiksją i poliploidyzacją. Rodzaj ceniony ze względu na jadalne owoce. Gatunkiem typowym jest Amelanchier ovalis Medikus[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Roślina dorasta do 0,2-20 m wysokości, występuje w warunkach naturalnych w formie luźnych kolonii, lub zbitych kęp. Kora szara lub rzadziej brązowa, początkowo gładka, później z licznymi nierównościami i pęknięciami.
- Liście
- Liście proste, lancetowate do eliptycznych lub owalnych, o wymiarach 0,5-10 × 0,5-5,5 cm, cienkie.
- Kwiaty
- Świdośliwa tworzy okresowe kwiatostany złożone z 1-20 kwiatów, stojące lub opadające. Kwiaty złożone z pięciu białych (rzadziej różowawych, żółtych lub czerwonawych) płatków. Kwiaty pojawiają się wczesną wiosną.
- Owoce
- Owoce – zwane jagodami pozornymi, choć botanicznie są to owoce jabłkowate, mają barwę czerwoną, purpurową do prawie czarnej w fazie dojrzałości zbiorczej, 5-15 mm średnicy, słodkie, dojrzewają w okresie letnim.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Malacomeles (Decne.) Engl., Peraphyllum Nutt.
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (2001...)
Rodzaj z plemienia Pyreae, podrodziny Spiraeoideae (dawniej Pomoideae) z rodziny różowatych Rosaceae, rzędu różowców Rosales w obrębie kladu różowych obejmującego część roślin okrytonasiennych[4][1].
- Amelanchier alnifolia (Nutt.) Nutt. ex M. Roem. – świdośliwa olcholistna, świdośliwa zachodnia. W Polsce kenofit lokalnie zadomowiony w lasach Wielkopolski[6].
- Amelanchier arborea (F. Michx.) Fernald – świdośliwa drzewiasta
- Amelanchier asiatica (Siebold & Zucc.) Endl. ex Walp. – świdośliwa azjatycka
- Amelanchier bartramiana (Tausch) M. Roem. – świdośliwa Bartrama
- Amelanchier canadensis (L.) Medik. – świdośliwa kanadyjska
- Amelanchier cusickii Fern. – świdośliwa Cusicka
- Amelanchier fernaldii Wieg. – świdośliwa Fernalda
- Amelanchier florida Lindl. – świdośliwa kwiecista
- Amelanchier humilis Wiegand
- Amelanchier interior E. L. Nielsen – świdośliwa śródlądowa, świdośliwa Wieganda
- Amelanchier laevis Wiegand – świdośliwa gładka
- Amelanchier lamarckii F. G. Schroed. – świdośliwa Lamarcka. W Polsce kenofit o charakterze inwazyjnym[6]
- Amelanchier lucida (Fernald) Fernald
- Amelanchier nantucketensis E. P. Bicknell
- Amelanchier obovalis (Michx.) Ashe – świdośliwa rozłogowa
- Amelanchier ovalis Medik. – świdośliwa jajowata
- Amelanchier sanguinea (Pursh) DC. – świdośliwa krwista
- Amelanchier sinica (Pursh) DC.
- Amelanchier spicata (Lam.) K. Koch – świdośliwa kłosowa, w Polsce kenofit o charakterze inwazyjnym[6]
- Amelanchier utahensis Koehne – świdośliwa utahska
Zastosowania i uprawa[edytuj | edytuj kod]
Owoce kilku gatunków są doskonałe do jedzenia na surowo[potrzebny przypis], choć ich popularność wśród ptaków znacznie utrudnia zbiory. W krajach, w których uprawa jest rozpowszechniona na większą skalę owoce wykorzystywane są w przemyśle przetwórczym. Sadzone również w przydomowych ogródkach jako drzewa owocowe są źródłem smacznych jagód wykorzystywanych do ciast i dżemów. Niektóre gatunki są bardzo popularne jako krzewy ozdobne, uprawiane dla ich kwiatów, i wdzięcznie przebarwiających się jesienią liści. Wszystkie odmiany mają zbliżone wymagania – dobrze przepuszczalną glebę, odkryte stanowiska, zapewniające właściwą cyrkulację powietrza, chroniące przed chorobami liści i właściwe nawodnienie, szczególnie w okresie suszy. Drewno świdośliwy jest brązowe, twarde i ciężkie. Twardziel barwy czerwonawo-brązowej, biel jaśniejsza. Wykorzystywane do produkcji stylisk, rękojeści i wędek.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-01-25].
- ↑ Amelanchier (ang.). Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2010-01-25].
- ↑ a b Species Records of Amelanchier (ang.). Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-25].
- ↑ D. Potter, T. Eriksson, R. C. Evans, S. Oh, J. E. E. Smedmark, D. R. Morgan, M. Kerr, K. R. Robertson, M. Arsenault, T. A. Dickinson, C. S. Campbell. Phylogeny and classification of Rosaceae. „Plant Systematics and Evolution”. 266, s. 5-43, 2007. DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9.
- ↑ Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste A–B. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991. ISBN 83-01-10135-0.
- ↑ a b c B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Srodowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
