Żeneta zwyczajna

Żeneta zwyczajna
	Genetta genetta
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Rodzina	wiwerowate
Podrodzina	Genettinae
Rodzaj	żeneta
Gatunek	żeneta zwyczajna
Synonimy
	Viverra genetta Linnaeus, 1758; Viverra genetta gallica Oken, 1816; Viverra genetta hispanica Oken, 1816; Genetta afra F. Cuvier, 1825; Genetta vulgaris Lesson, 1827; Viverra senegalensis J.B. Fischer, 1829; Genetta communis Burnett, 1830; Viverra dongolana Hemprich & Ehrenberg, 1832; Viverra leptura Reichenbach, 1836; Viverra genetta var. barbar Wagner, 1841; Genetta barbara C.H. Smith, 1842; Genetta bonapartei Loche, 1857; Genetta communis melas Graells, 1897; Genetta genetta balearica O. Thomas, 1902; Genetta grantii O. Thomas, 1902; Genetta rhodanica Matschie, 1902; Genetta pulchra Matschie, 1902; Genetta neumanni Matschie, 1902; Genetta hararensis Neumann, 1902; Genetta guardafuensis Neumann, 1902; Genetta terrae sanctae Neumann, 1902; Genetta albipes Trouessart, 1904; Genetta peninsulae Cabrera, 1905; Genetta genetta lusitanica Seabra, 1924; Genetta dongolana tedescoi de Beaux, 1924; Genetta genetta pyrenaica E. Bourdelle & De Zillière, 1951; Genetta genetta isabelae Delibes, 1977;
Podgatunki
	G. g. genetta (Linnaeus, 1758); G. g. dongolana (Hemprich & Ehrenberg, 1832); G. g. grantii O. Thomas, 1902; G. g. pulchra Matschie, 1902; G. g. senegalensis (J.B. Fischer, 1829);
	G. g. genetta (Linnaeus, 1758); G. g. dongolana (Hemprich & Ehrenberg, 1832); G. g. grantii O. Thomas, 1902; G. g. pulchra Matschie, 1902; G. g. senegalensis (J.B. Fischer, 1829);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Żeneta zwyczajna^[25], żeneta europejska (Genetta genetta) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny Genettinae w obrębie rodziny wiwerowatych (Viverridae).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Viverra genetta^[2]. Miejsce typowe to El Pardo, w pobliżu Madrytu, w Hiszpanii^[26].

G. felina traktowany jest tradycyjnie jako podgatunek G. genetta^[26] lecz analiza molekularna wykazała, że takson ten jest bliżej spokrewniony z G. maculata niż z G. genetta^[27]. Wysoka zmienność wewnątrzgatunkowa w obrębie G. genetta sprawia, że wyraźne rozróżnienie między populacjami jest trudne do oceny i dotychczas opisano ponad 20 podgatunków^[27]. Konieczna jest rewizja taksonomiczna^[27]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają pięć podgatunków^[27].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Genetta: starofr. genette „żeneta”^[28].
dongolana: Dongola, Sudan^[8].
grantii: William Robert Ogilvie-Grant (1863–1924), szkocki ornitolog^[15].
pulchra: łac. pulcher, pulchra „piękny”^[29].
senegalensis: Senegal^[30].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Żeneta zwyczajna występuje w południowo-zachodniej Europie, na Półwyspie Arabskim i Afryce zamieszkując w zależności od podgatunku^[27]:

G. genetta genetta – południowo-zachodnia Europa i północna Afryka od Maroka na wschód do Libii.
G. genetta dongolana – północno-wschodnia, wschodnia i środkowa Afryka.
G. genetta grantii – południowo-zachodni Półwysep Arabski w Arabii Saudyjskiej i Jemenie oraz Oman.
G. genetta pulchra – Angola, Namibia, Botswana, zachodnia Zambia i północno-wschodnia Południowa Afryka.
G. genetta senegalensis – zachodnia Afryka.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) samic 46,5–49 cm, samców 46,5–52 cm, długość ogona samic 40–51,6 cm, samców 42–51,6 cm, długość ucha samic 4,2–6,5 cm, samców 4–6 cm, długość tylnej stopy samic 8,2–9,1 cm, samców 8–9,7 cm; masa ciała samic 1,4–2,3 kg, samców 1,6–2,6 kg^[31]. Ze względu na podobieństwo w budowie i zachowaniu, często mylona z kotem. Charakteryzuje ją bardzo długi ogon. Jej futro jest w cętki lub pręgi. Wzór zębowy: I ${\tfrac {3}{3}}$ C ${\tfrac {1}{1}}$ P ${\tfrac {4}{4}}$ M ${\tfrac {2}{2}}$ = 40^[31].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Poluje i zjada zdobycz nocą. Żywi się owocami, owadami, małymi zwierzętami i rybami.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Genetta genetta, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 45. (łac.).
↑ ^a ^b L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 1010. (niem.).
↑ F. Cuvier: Genette de Barbarie. W: È. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier (redaktorzy): Histoire naturelle des mammifères: avec des figures originales, coloriées, dessinées d’aprèsdes animaux vivans. T. 5. Paris: Chez A. Belin, 1824, s. ryc. 195 i tekst. (fr.).
↑ R.-P. Lesson: Manuel de mammalogie, ou histoire naturelle des mammiferes. Paris: J. B. Bailliere, 1827, s. 173. (ang.).
↑ J.B. Fischer: Synopsis Mammalium. Stuttgardtiae: J. G. Cottae, 1830, s. 170. (łac.).
↑ G.T. Burnett. Illustrations of the Quadrupeda, or Quadrupeds, being the arrangement of the true four-footed Beasts indicated in outline. „Quarterly Journal of Science, Literature, and Art”. 28, s. 349, 1830. (ang.).
↑ ^a ^b F.W. Hemprich & Ch.G. Ehrenberg: Symbolae physicae, seu, Icones et descriptiones corporum naturalium novorum aut minus cognitorum. T. 1: Zoologica. Cz. 2: Mammalium. Berolini: Ex Officina Academica, venditur a Mittlero, 1832, s. folio k. (łac.).
↑ H.G.L. Reichenbach: Regnum animale iconibus aeneis specierum et characteribus generum illustratum. Compendium cum commentario succincto editium. Cz. 1: Mammaliu. Lipsiae: Libraria Wagnerii, 1836, s. 23, 270. (łac.).
↑ J.A. Wagner: Beiträge zur Kenntniss der algierschen Säugethiere. W: M. Wagner: Reisen In Der Regentschaft Algier in Den Jahren 1836, 1837 Und 1838. Cz. 3. Leipzig: Verlag von Leopold Voss, 1841, s. 29, ryc. v. (niem.).
↑ Ch.H. Smith: Introduction to Mammalia. W: W. Jardine: The naturalist’s library. Cz. 15: Mammalia. Edinburgh: W. H. Lizars, 1842, s. 171. (ang.).
↑ V.J.-F. Loche. Description d’une nouvelle espèce de Genette de l’Algérie. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2^e série. 9, s. 385, ryc. 13, 1857. (fr.).
↑ M. de la P. Graells. Fauna Mastodológica Ibérica. „Memorias de la Real Academia de Ciencias Exactas, Físicas y Naturales”. 17, s. 174, 1897. (hiszp.).
↑ O. Thomas. The genet of the Balearic Islands. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 10, s. 162, 1902. (ang.).
↑ ^a ^b O. Thomas. On five new mammals from Arabia and Persia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 10, s. 487, 1902. (ang.).
↑ ^a ^b Matschie 1902 ↓, s. 1139.
↑ Matschie 1902 ↓, s. 1140.
↑ ^a ^b ^c O.R. Neumann. Einige neue Arten von Ginsterkatzen. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1902, s. 183, 1902. (niem.).
↑ É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Cz. 3: Quinquennale supplementum anno 1904. Berolini: Friedländer, 1904, s. 250. (łac.).
↑ Á. Cabrera. Sobre las ginetas españolas. „Boletín de la Real Sociedad Española de Historia Natural”. 5, s. 266, 1905. (hiszp.).
↑ O. de Beaux. Mammiferi della Somalia Italiana raccolta del Maggiore Vittorio Tedesco Zammarano nel Museo Civico di Milano. „Atti della Società Italiana di Scienze Naturali e del Museo Civico di Storia Naturale in Milano”. 62, s. 267, 1923. (wł.).
↑ E. Bourdelle & M. de Zillière. Sur quelques caractères ostéologiques et ostéométriques de la genette des Pyrénées dans le cadre des genettes de l’Europe Occidentale et de la France en particulier. „Bulletin de la Société d’Histoire Naturelle de Toulouse”. 86, s. 124, 1951. (fr.).
↑ M. Delibes. Sobre las ginetas de la Isla de Ibiza (Genetta genetta isabelae n. ssp.). „Dofiana Acta Vertebrata”. 4, s. 140, 1977. (hiszp.).
↑ P.P. Gaubert P.P., F.F. Carvalho F.F., D. Camps & E. Do LinhD.C.& E.D.L. San D. Camps & E. Do LinhD.C.& E.D.L., Genetta genetta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2021-3 [dostęp 2022-04-16] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 141. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Genetta genetta. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-04-16].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 408. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 292, 1904. (ang.).
↑ pulchra, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-04-16] (ang.).
↑ senegalensis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-04-16] (ang.).
↑ ^a ^b A.P. Jennings & G. Veron: Family Viverridae (Civets, Genets and Oyans). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 217–218. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

P. Matschie: Ueber die individuellen und geographischen Abänderungen der Ginsterkatzen. W: P. Matschie: Verhandlungen des V. Internationalen Zoologen-Congresses zu Berlin 12.–16. August 1901. Jena: Gustav Fischer, 1902, s. 1128–1144. (niem.).

[itis-1] Genetta genetta, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Linnaeus-2] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 45. (łac.).

[Oken-3] L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 1010. (niem.).

[Cuvier-4] F. Cuvier: Genette de Barbarie. W: È. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier (redaktorzy): Histoire naturelle des mammifères: avec des figures originales, coloriées, dessinées d’aprèsdes animaux vivans. T. 5. Paris: Chez A. Belin, 1824, s. ryc. 195 i tekst. (fr.).

[Lesson-5] R.-P. Lesson: Manuel de mammalogie, ou histoire naturelle des mammiferes. Paris: J. B. Bailliere, 1827, s. 173. (ang.).

[Fischer-6] J.B. Fischer: Synopsis Mammalium. Stuttgardtiae: J. G. Cottae, 1830, s. 170. (łac.).

[Burnett-7] G.T. Burnett. Illustrations of the Quadrupeda, or Quadrupeds, being the arrangement of the true four-footed Beasts indicated in outline. „Quarterly Journal of Science, Literature, and Art”. 28, s. 349, 1830. (ang.).

[Hemprich&Ehrenberg-8] F.W. Hemprich & Ch.G. Ehrenberg: Symbolae physicae, seu, Icones et descriptiones corporum naturalium novorum aut minus cognitorum. T. 1: Zoologica. Cz. 2: Mammalium. Berolini: Ex Officina Academica, venditur a Mittlero, 1832, s. folio k. (łac.).

[Reichenbach-9] H.G.L. Reichenbach: Regnum animale iconibus aeneis specierum et characteribus generum illustratum. Compendium cum commentario succincto editium. Cz. 1: Mammaliu. Lipsiae: Libraria Wagnerii, 1836, s. 23, 270. (łac.).

[Wagner-10] J.A. Wagner: Beiträge zur Kenntniss der algierschen Säugethiere. W: M. Wagner: Reisen In Der Regentschaft Algier in Den Jahren 1836, 1837 Und 1838. Cz. 3. Leipzig: Verlag von Leopold Voss, 1841, s. 29, ryc. v. (niem.).

[Smith-11] Ch.H. Smith: Introduction to Mammalia. W: W. Jardine: The naturalist’s library. Cz. 15: Mammalia. Edinburgh: W. H. Lizars, 1842, s. 171. (ang.).

[Loche-12] V.J.-F. Loche. Description d’une nouvelle espèce de Genette de l’Algérie. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2^e série. 9, s. 385, ryc. 13, 1857. (fr.).

[Graells-13] M. de la P. Graells. Fauna Mastodológica Ibérica. „Memorias de la Real Academia de Ciencias Exactas, Físicas y Naturales”. 17, s. 174, 1897. (hiszp.).

[Thomas1902a-14] O. Thomas. The genet of the Balearic Islands. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 10, s. 162, 1902. (ang.).

[Thomas1902b-15] O. Thomas. On five new mammals from Arabia and Persia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 10, s. 487, 1902. (ang.).

[CITEREFMatschie1902[https://www.biodiversitylibrary.org/page/32465108_1139]-16] Matschie 1902 ↓, s. 1139.

[CITEREFMatschie1902[https://www.biodiversitylibrary.org/page/32465109_1140]-17] Matschie 1902 ↓, s. 1140.

[Neumann-18] O.R. Neumann. Einige neue Arten von Ginsterkatzen. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1902, s. 183, 1902. (niem.).

[Trouessart-19] É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Cz. 3: Quinquennale supplementum anno 1904. Berolini: Friedländer, 1904, s. 250. (łac.).

[Cabrera-20] Á. Cabrera. Sobre las ginetas españolas. „Boletín de la Real Sociedad Española de Historia Natural”. 5, s. 266, 1905. (hiszp.).

[Beaux-21] O. de Beaux. Mammiferi della Somalia Italiana raccolta del Maggiore Vittorio Tedesco Zammarano nel Museo Civico di Milano. „Atti della Società Italiana di Scienze Naturali e del Museo Civico di Storia Naturale in Milano”. 62, s. 267, 1923. (wł.).

[Bourdelle&Zillière-22] E. Bourdelle & M. de Zillière. Sur quelques caractères ostéologiques et ostéométriques de la genette des Pyrénées dans le cadre des genettes de l’Europe Occidentale et de la France en particulier. „Bulletin de la Société d’Histoire Naturelle de Toulouse”. 86, s. 124, 1951. (fr.).

[Delibes-23] M. Delibes. Sobre las ginetas de la Isla de Ibiza (Genetta genetta isabelae n. ssp.). „Dofiana Acta Vertebrata”. 4, s. 140, 1977. (hiszp.).

[iucn-24] P.P. Gaubert P.P., F.F. Carvalho F.F., D. Camps & E. Do LinhD.C.& E.D.L. San D. Camps & E. Do LinhD.C.& E.D.L., Genetta genetta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2021-3 [dostęp 2022-04-16] (ang.).

[miiz-25] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 141. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msw-26] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Genetta genetta. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-04-16].

[Burgin&inni-27] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 408. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Palmer-28] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 292, 1904. (ang.).

[29] pulchra, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-04-16] (ang.).

[30] senegalensis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-04-16] (ang.).

[Jennings&Veron-31] A.P. Jennings & G. Veron: Family Viverridae (Civets, Genets and Oyans). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 217–218. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]