Świętojański Festiwal Muzyki Organowej w Toruniu
_(1)_(OLA_Z.).JPG) Bazylika katedralna św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu | |
| Lata aktywności |
od 1985 |
|---|---|
| Termin |
maj-sierpień |
| Państwo | |
| Miejscowość | |
| Założyciel |
Marian Dorawa |
| Organizator |
od 2020 Stowarzyszenie KULTURA ŻYJE |
| Tematyka |
muzyka organowa |
| Strona internetowa | |
Świętojański Festiwal Organowy – festiwal muzyczny, odbywający się od 1985 w Toruniu oraz innych miejscowościach, reprezentujący muzykę organową wszystkich wieków. Jest to jeden z najstarszych festiwali muzyki organowej w Polsce oraz najstarszy w regionie Województwa Kujawsko-Pomorskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pomysł zrodził się w 1985, tj. w 2 lata po rekonstrukcji (nieczynnych od 1945) zabytkowych, wczesnobarokowych organów Mateusza Brandtnera, pochodzących z 1688 roku, znajdujących się w Katedrze Świętych Janów w Toruniu. Instrument przywrócono do użytku w 1983 roku, kiedy to Toruń obchodził 750-lecie nadania mu praw miejskich. Inauguracyjny koncert odbył się 25 sierpnia 1985, z wykonawcą Feliksem Rączkowskim z Warszawy. Jako jeden z niewielu zachowanych w Polsce, stanowi rzadki okaz umożliwiający stylowe wykonywanie muzyki dawnej. Wykonawcą koncertu inauguracyjnego 25 sierpnia 1985 roku był wybitny polski organista i kompozytor z Warszawy, prof. Feliks Rączkowski. Inicjatorem festiwalu był Marian Dorawa – toruński historyk sztuki, konserwator, znawca i miłośnik organów[1][2][3].
Pierwsza edycja miała miejsce w 1985, z inicjatywy Mariana Dorawy. Początkowo Świętojańskie Koncerty Organowe odbywały się tylko na barokowym instrumencie, stąd do repertuaru trafiały utwory od czasów dawnych do baroku włącznie. W 1991, dzięki staraniom ks. Zdzisława Wyrowińskiego, przeprowadzono remont generalny organów głównych (zbudowanych przez Maxa Terletzkiego w 1878). Odtąd zaczęto używać ich podczas koncertów. Zmiana ta pozwoliła koncertującym artystom na zaprezentowanie literatury organowej niemal wszystkich wieków. Taka możliwość nie istniała wówczas w żadnym innym mieście w Polsce, co też nadało festiwalowi wyjątkowego i niepowtarzalnego charakteru[1][2][3].
Pierwsze edycje festiwalu, zwanego wówczas Świętojańskimi Koncertami Organowymi, odbywały się jedynie na małych organach barokowych, słuchacze zaś raczyli się recitalami muzyki dawnej. W roku 1991, dzięki staraniom ks. Zdzisława Wyrowińskiego, wyremontowano główny instrument Maxa Terleckiego z 1878 roku. Działanie to przyczyniło się do poszerzenia możliwości festiwalu. W kolejnych latach organiści mogli dokonywać wyboru instrumentu, na którym chcieli koncertować. Z czasem powszechna stała się też praktyka koncertów dwuczęściowych: w pierwszej części muzyka dawna na organach barokowych, w drugiej – utwory nowsze na instrumencie romantycznym.
W roku 2003 koncerty organowe w ramach Świętojańskiego Festiwalu Organowego po raz pierwszy można było usłyszeć poza murami toruńskiej katedry, zaczęły odbywać się bowiem w innych kościołach diecezji toruńskiej. Najpierw muzyka organowa zabrzmiała w kościele Matki Bożej Królowej Polski na toruńskim Rubinkowie. W kolejnych latach publiczność mogła usłyszeć instrumenty z innych toruńskich kościołów: Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, Kościele Akademickim Świętego Ducha, Matki Boskiej Zwycięskiej, Sanktuarium Miłosierdzia Bożego, Opatrzności Bożej, Podwyższenia Krzyża Świętego, Kościół pw. Świętego Michała Archanioła. Następnie festiwal dotarł z koncertami organowymi do Chełmna, Grudziądza i Nowego Miasta Lubawskiego. Koncerty tam organizowane stanowiły zarzewie do stworzenia w tych miastach własnych imprez z muzyką organową, odbywających się dziś regularnie.
W 2017 roku festiwal został poddany znacznej rewitalizacji, m.in. poprzez uatrakcyjnienie reklamy, wzmocnienie promocji, zastosowanie nowych metod przekazu (użycie telebimu ukazującego koncertującego organistę, iluminacje podkreślające walory architektoniczne prospektów organowych i wnętrz kościołów). Organizatorzy wychodzą także z ofertą skierowaną do ludzi młodych, poprzez współpracę ze szkołami muzycznymi w zakresie promocji organów i muzyki organowej.
Wykonawcy[edytuj | edytuj kod]
W ciągu dotychczasowych edycji Świętojańskiego Festiwalu Organowego wystąpiło niemal 200 wykonawców z Polski oraz z zagranicy: Francji, Hiszpanii, Włoch, Holandii, Austrii, Niemiec, Czech, Szwecji, Finlandii, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych.
Wśród najwybitniejszych gości festiwalu znaleźli się: Feliks Rączkowski, Andrzej Chorosiński, Julian Gembalski, Roman Perucki, Joachim Grubich, Bogusław Grabowski, Jan Bartłomiej Bokszczanin, Andrzej Szadejko, Gedymin Grubba, Karol Mossakowski, Pierre Queval i wielu innych.
Dyrektorzy festiwalu[edytuj | edytuj kod]
Pierwszym dyrektorem był Marian Dorawa. Pełnił tę funkcję w latach 1985-1995. Kolejni dyrektorzy to kolejno: prof. Roman Grucza (1996–2001), ks. dr Mariusz Klimek (2002–2011), ks. Czesław Grajkowski (2013–2016). Od 2017 dyrektorem Świętojańskiego Festiwalu Organowego jest ponownie ks. dr Mariusz Klimek.
Organizatorzy[edytuj | edytuj kod]
Do 2019 roku włącznie organizatorem Świętojańskiego Festiwalu Organowego była Kuria Diecezjalna Toruńska. Od roku 2020, tj. od 35. edycji festiwalu, pieczę nad festiwalem objęło Stowarzyszenie KULTURA ŻYJE. Funkcję dyrektora festiwalu sprawuje ks. dr Mariusz Klimek, dyrektorem artystycznym zaś jest Paweł Głowiński.
Patronat festiwalu[edytuj | edytuj kod]
Festiwal odbywa się zwykle w okresie letnim – między majem a sierpniem. Festiwal odbywa się pod patronatem Prezydenta Miasta Torunia Michała Zaleskiego, Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego Piotra Całbeckiego oraz Biskupa Toruńskiego Wiesława Śmigla.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Dorawa 2011 ↓, s. 71.
- ↑ a b Dorawa 2002 ↓, s. 366.
- ↑ a b Dorawa 1988 ↓, s. 13.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marian Dorawa: Organy bazyliki św. Jana w Toruniu. Toruń: Toruńskie Towarzystwo Kultury, 1988.
- Marian Dorawa: Organy bazyliki katedralnej p.w. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu na tle dziejów budownictwa organowego w Polsce. W: Dzieje i skarby kościoła świętojańskiego w Toruniu. Katarzyna Kluczwajd (red.). Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, 2002. ISBN 978-83-7285-116-1.
- Marian Dorawa: Organy Torunia i okolicznych kościołów. Toruń: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2011. ISBN 978-83-88341-57-1.
