Abrewiatura

Abrewiatura, abrewiacja (śrdw.-łac. abbreviatura, abbreviatio; od łac. brevis – krótki) – umowny skrót używany w starożytnych i średniowiecznych tekstach w celu skrócenia ich zapisu.

Historia

Abrewiatury były wykorzystywane od III wieku p.n.e.^[1]

W starożytności powstał pierwszy system stenografii – noty tyrońskie, będące najbardziej radykalnym sposobem skracania wyrazów. W dziełach prawniczych na oznaczenie najczęściej powtarzających się terminów stosowano kontrakcje – notae iuris. Noty tyrońskie były stosowane prawdopodobnie już od II w. n.e., natomiast w 438 cesarz Teodozjusz II zabronił ich używania.

Wyżej wymienione sposoby skracania wyrazów stały się źródłami systemu abrewiacji, jaki rozwinął się w wiekach średnich. Przed reformą karolińską, która zredukowała i ujednoliciła symbole abrewiacyjne, różne szkoły pisarskie używały własnych sposobów skracania. System wypracowany za czasów Karola Wielkiego obowiązywała do XIII w. Wraz z upowszechnieniem się pisma w XIV-XV w., abrewiacje rozmnożyły się. To zjawisko szczególnie miało miejsce w rękopisach filozoficznych i prawniczych, co utrudniało ich lekturę. Powtórnie system abrewiacji został zredukowany w czasach oświecenia^[2].

Rodzaje abrewiatur

Przykłady suspensji i kontrakcji w języku łacińskim

Stosowano głównie dwie metody abrewiacji:

suspensja (łac. abbreviatio per suspensionem, dosł. zawieszenie, tj. obcięcie) – zachowanie początkowej lub kilku pierwszych liter wyrazu. Znakiem skrócenia przez odcięcie była kreska^[3].
kontrakcja (łac. abbreviatio per contractionem, ściągnięcie) – w przypadku kontrakcji czystej pozostawiano pierwszą i ostatnią literę, w przypadku kontrakcji mieszanej lub zgłoskowej również litery ze środka wyrazu.

Poza tym istniały również signum abbreviationis – znaki, które zastępowały sylaby wyrazu^[3].

Współczesność

Współcześnie abrewiaturą jest nazywany umowny pojedynczy znak pisarski o stałym znaczeniu, który zastępuje słowo lub frazę. Znak abrewiacyjny można stosować w ramach tekstu lub podobnej formy zapisu (zapis stenograficzny, nutowy itp.).

Przykłady współczesnych abrewiatur: %, $, €, §, ©, ®^[1].

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Andrzej Tomaszewski: Architektura książki: dla wydawców, redaktorów, poligrafów, grafików, autorów, księgoznawców i bibliofilów. Warszawa: Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Przemysłu Poligraficznego, 2011, s. 21. ISBN 978-83-930699-0-3.
↑ Aleksander Birkenmajer: Encyklopedia wiedzy o książce. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971, s. 8.
↑ ^a ^b Abrewiacje. swietyjakub.republika.pl. [dostęp 2014-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-02)]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Słownik średniowiecznych abrewiacji łacińskich. www2.uni-mannheim.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-07)].
Wykaz skrótów imion i tytułów dzieł autorów starożytnych. stoa.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-23)].

[Tomaszewski-1] Andrzej Tomaszewski: Architektura książki: dla wydawców, redaktorów, poligrafów, grafików, autorów, księgoznawców i bibliofilów. Warszawa: Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Przemysłu Poligraficznego, 2011, s. 21. ISBN 978-83-930699-0-3.

[EWOK-2] Aleksander Birkenmajer: Encyklopedia wiedzy o książce. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971, s. 8.

[Abrewiacje-3] Abrewiacje. swietyjakub.republika.pl. [dostęp 2014-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-02)]. (pol.).

[1]

[2]

[3]