Aflatoksyny
-Aflatoxin_B1_Structural_Formulae_V.1.svg)
-Aflatoxin_G1_Structural_Formula_V.2.svg)
Aflatoksyny – rodzaj mykotoksyn. Są wytwarzane przez grzyby z rodzaju Aspergillus, głównie A. flavus (kropidlak żółty) i A. parasiticus[1]. Grzyby te występują na fistaszkach (orzechach ziemnych), zbożu, migdałach w wilgotnych rejonach tropikalnych[2]. W sprzyjających warunkach (wysoka temperatura oraz wilgotność) porastają także inne produkty żywnościowe, np. chleb.
Aflatoksyny są mutagenne, teratogenne i hepatotoksyczne. Stwierdzono ich letalne działanie na zwierzęta (szczury, psy, koty świnki morskie i in.)[3]. Dopuszczalna zawartość aflatoksyny B1 (najczęściej spotykanej) w produktach zbożowych to 2 µg/kg, oraz do 4 µg/kg dla aflatoksyn B1, B2, G1, i G2 łącznie[1].
Oddziałują z DNA, interkalując pomiędzy zasady azotowe, będące hydrofobowymi elementami cząsteczki DNA. Zwiększają częstotliwość nienaprawialnych zmian podczas replikacji łańcucha 5' i dlatego są mutagenne. W wyższych stężeniach zaburzają transkrypcję, co jest przyczyną ich toksyczności. Wywołują pierwotnego raka wątroby, zwłaszcza u tych osób, które przeszły wirusowe zapalenie wątroby typu B. Aflatoksyny zostały oficjalnie uznane w Polsce za substancje rakotwórcze w 1996 roku[4].
Są słabo rozpuszczalne w wodzie i etanolu, natomiast dobrze rozpuszczalne w metanolu i chloroformie. Są wrażliwe na promieniowanie nadfioletowe oraz odporne na działanie ciepła. W nadfiolecie (maks. absorpcji 365 nm) fluoryzują na niebiesko i zielono[5].
Najczęściej występujące aflatoksyny oznaczone są odpowiednio skrótami B1, B2, G1, G2, oraz M1 i M2. Pierwsze cztery są wytwarzane przez grzyby, natomiast aflatoksyny M1 i M2 są mykotoksynami spotykanymi np. w krowim mleku. Powstają one jako metabolity innych aflatoksyn w organizmach zwierząt, którym podaje się nadpleśniałe pasze, skażone aflatoksynami. Szacuje się że od 3-6% skonsumowanych przez krowę aflatoksyn B1 i B2 zamieniane jest w M1 i M2.
Ciekawostka[edytuj | edytuj kod]
Kropidlak żółty został znaleziony w grobowcu Kazimierza Jagiellończyka i był prawdopodobnie sprawcą tajemniczych śmierci naukowców badających szczątki króla[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne: Farmakopea Polska X. Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276. ISBN 978-83-63724-47-4.
- ↑ MC. Kew. Aflatoxins as a cause of hepatocellular carcinoma.. „J Gastrointestin Liver Dis”. 22 (3), s. 305-10, Sep 2013. PMID: 24078988.
- ↑ PM. Newberne, WH. Butler. Acute and Chronic Effects of Aflatoxin on the Liver of Domestic and Laboratory Animals: A Review. „Cancer Res”. 29 (1), s. 236-250, 1969. PMID: 4884657.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 11 września 1996 r. w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki; Dz.U. z 1996 r. Nr 121, poz. 571.
- ↑ W. A. Pons, L. A. Goldblatt. The determination of aflatoxins in cottonseed products. „Journal of the American Oil Chemists' Society”. 42 (6), s. 471-475, 1965. DOI: 10.1007/BF02540087.
- ↑ Jan Grajewski, Magdalena Twarużek, Zabójcze pleśnie, „Wiedza i Życie”, 5/2009, s. 22-26 [dostęp 2017-05-01].
Źródła i literatura dodatkowa[edytuj | edytuj kod]
- Detailed information on mycotoxins
- Pure Aflatoxin standards
- http://www.food-info.net/pl/tox/afla.htm
- http://www.inchem.org/documents/ehc/ehc/ehc011.htm
- Grajewski J. (red.) Mykotoksyny i grzyby pleśniowe – zagrożenia dla człowieka i zwierząt, Wydawnictwo Uniwersytetu im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2006
- Dutkiewicz Jacek i Górny Rafał L. Biologiczne czynniki szkodliwe dla zdrowia – klasyfikacja i kryteria oceny narażenia, Medycyna Pracy, 2002
- Piontek Marlena, Grzyby pleśniowe, Zielona Góra 1999
