Béla Kéler
.jpg)
| |
| Imię i nazwisko |
Albert Paul Keler |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
13 lutego 1820 |
| Pochodzenie | |
| Data i miejsce śmierci |
20 listopada 1882 |
| Instrumenty | |
| Gatunki | |
| Zawód | |
| Aktywność |
1844 - 1882 |
Béla Kéler właśc. Albert Paul Keler (Adalbert Paul von Keler) (ur. 13 lutego 1820 w Bártfie, zm. 20 listopada 1882 w Wiesbaden)[1] – węgierski kompozytor, skrzypek i dyrygent.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Béla Kéler był jednym z dwanaściorga dzieci Stefana Kélera (1781–1849) oraz Anny Both (1793–1848). Miał szlacheckie pochodzenie - Kélerowie zostali nobilitowani w 1699 roku przez Leopolda I Habsburga, natomiast Both to arystokratyczny węgierski ród, którego historia sięga aż XIII wieku[2]. Początkowo studiował prawo, następnie zgodnie z wolą rodziców ukierunkował się na rolnictwo, aby ostatecznie w wieku 25 lat podjąć decyzję o całkowitym poświęceniu się muzyce. Przeniósł się na 9 lat do Wiednia, gdzie studiował instrumentację i harmonię u Victora Schlesingera oraz kontrapunkt u Simona Sechtera[1][3]. Jednocześnie był pierwszym skrzypkiem w orkiestrze Theater an der Wien[1][3]. Skomponował w tym czasie około 50 utworów[3].
W latach 1854–1855 dyrygował orkiestrą Josefa Gungla w Berlinie, wykonując wiele własnych utworów, głównie walców. Następnie wrócił do Wiednia aby przejąć orkiestrę Lannera po przedwczesnej śmierci stojącego na jej czele Augusta Lannera. Został również kapelmistrzem wiedeńskiego pułku piechoty w 1856 roku oraz pełnił funkcje dyrektora muzycznego orkiestry w Wiesbaden aż do emerytury w 1873 roku[1][3].
Jako dyrygent wiele podróżował. Łącznie dyrygował 366 koncertami, m.in. w Hamburgu, Wrocławiu, Monachium, Zurychu, Manchesterze czy Londynie (w Covent Garden Theatre)[3].
W 1874 otrzymał od króla Szwecji i Norwegii złoty Medal Litteris et Artibus[4].
Zmarł w 1882, został pochowany na cmentarzu w Wiesbaden. Na jego nagrobku zostały wyryte pierwsze takty zapisu nutowego jego walca Am schönen Rhein gedenk ich dein. Cały swój kompozytorski dorobek przekazał rodzinnemu miastu - Bártfie (obecnie Bardejów w północno-wschodniej Słowacji)[3].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Inspirował się twórczością Berlioza i Meyerbeera. Jego pierwsza poważniejsza kompozycja – Overture Romantique – wywarła wrażenie na Franzu von Suppé. Podobnymi sukcesami okazały się jego inne wczesne dzieła jak walc Hoffnungssterne op. 17 czy galop Sturmgalopp op. 12[3]. Taniec węgierski nr 5 Johannesa Brahmsa został oparty na czardaszu Bártfai emlék op. 31 Kélera[1][3].
Najbardziej znaną kompozycją Kéler jest walc Am schönen Rhein gedenk ich Dein op. 83 (Będę o was pamiętał nad pięknym Renem), porównywany swoją maestrią do najsłynniejszego walca Johanna Straussa II Nad pięknym modrym Dunajem[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e
Andrew Lamb: Kéler, Béla (Albrecht Pál) [Keler, Adalbert Paul von]. [w:] Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2001-01-20. [dostęp 2020-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-02)]. via Oxford University Press. (ang.).
- ↑ Béla Kéler – węgierski król walca | Instytut Felczaka Intézet [online], kurier.plus [dostęp 2024-05-02].
- ↑ a b c d e f g h i Béla Kéler. [w:] Béla Kéler Society [on-line]. [dostęp 2020-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-02)]. (ang. • niem. • słow. • węg.).
- ↑ Golden award „Litteris et Artibus“ [w:] muzeumbardejov.sk [dostęp 2022-12-31] (ang.)
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Béla Kéler w bazie AllMusic (ang.)
- Béla Kéler – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
- Dyskografia Béli Kélera w bazie MusicBrainz (ang.)
- Béla Kéler w bazie Discogs.com (ang.)
- Béla Kéler: walc Am schönen Rhein gedenk ich dein (video)
- Béla Kéler – nuty w bibliotece Polona