Babka górska

Babka górska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	babkowate
Rodzaj	babka
Gatunek	babka górska
	Nazwa systematyczna
	Plantago atrata Hoppe; Bot. Taschenb. Anfänger Wiss. Apothekerkunst 1799: 85 1799
Synonimy
	Plantago fuscescens Jord.;
	Plantago fuscescens Jord.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Babka górska^[4] (Plantago atrata Hoppe) – gatunek rośliny zielnej z rodziny babkowatych (Plantaginaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w górach Europy: w Alpach, Apeninach, Karpatach, Pirenejach, Sudetach i górach Półwyspu Bałkańskiego. W Polsce występuje tylko w Tatrach, głównie w Tatrach Zachodnich. Do 2008 potwierdzono jej występowanie na 10 stanowiskach: Ciemniak, Krzesanica, Dolina Mułowa, Dolina Litworowa, Małołącka Przełęcz, Litworowa Przełęcz, Czerwony Grzbiet, Liliowe, Beskid, okolice Morskiego Oka. Najliczniejsza, bo licząca ponad tysiąc osobników jest populacja na Ciemniaku, duża jej część znajduje się na jego słowackich stokach^[5].

Morfologia

Łodyga: Bezlistna, silnie owłosiona, o wysokości 5–15 cm^[5].

Liście: Wyłącznie odziomkowe, bezogonkowe, o kształcie od odwrotnie lancetowatego do równowąskiego i o owłosionych brzegach. Są 3–7-nerwowe^[6].

Kwiaty: Zebrane w gęsty, jajowaty lub kulisty kłos, przed rozkwitnięciem osnuty gęstymi włoskami. Przysadki brunatne i szeroko obłonione. Działki kielicha niemal do nasady wolne. Korona brunatna o długości ok. 2 mm. Pręciki o białych nitkach^[5]^[6].

Owoc: Torebka o długości do 5 mm. Zawiera po 2 nasiona o długości 4,5 mm i wyraźnie zmarszczone^[6].

Kwiatostan
Liście
Morfologia

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit, roślina wysokogórska. Występuje w piętrze halnym, na wyleżyskach, w murawach i na żwirkach, częściej na podłożu wapiennym, ale również na podłożu granitowym z domieszką wapieni. Często występuje wraz ze skalnicą tatrzańską. Kwitnie od lipca do sierpnia, rozmnaża się przez nasiona^[5]. Gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Arabidetalia coeruleae^[7]. Liczba chromosomów 2n = 24+0-1B^[5].

Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Zagrożenia

Informacje o stopniu zagrożenia w Polsce na podstawie:

Światowej listy IUCN – gatunek narażony na wymarcie w polskich Karpatach (kategoria zagrożenia VU).
Polskiej czerwonej księgi roślin (2001, 2014) – gatunek narażony na wymarcie (kategoria zagrożenia VU)^[8].
Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[9] – gatunek rzadki, potencjalnie zagrożony (kategoria zagrożenia R); 2016: VU (narażony)^[10].

W Polsce wszystkie stanowiska tego gatunku są chronione na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego, uprawia się go też w Górskim Ogrodzie Botanicznym PAN w Zakopanem. Jest zagrożony ze względu na niewielką liczbę stanowisk i niewielką liczbę osobników na tych stanowiskach (przeważnie od kilku do kilkunastu). Na niektórych stanowiskach znajdujących się przy szlakach turystycznych narażony jest na zadeptywanie^[5].

Od 2014 r. roślina podlega w Polsce ochronie gatunkowej^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2017-01-11].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. z 2014 r. poz. 1409

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-01-11].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[mirek-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[szafer-6] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[7] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[8] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[9] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[rozp2014-11] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. z 2014 r. poz. 1409

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]