Liliowe (przełęcz)
 Opisany rejon przełęczy (widok z Doliny Gąsienicowej) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Wysokość |
1952 m n.p.m. |
| Pasmo | |
| Sąsiednie szczyty | |
Położenie na mapie Tatr  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
 49°13′30,7″N 19°59′33,1″E/49,225194 19,992528
| |
Liliowe (słow. Ľaliové sedlo, niem. Liliensattel, węg. Liliowe-hágó) – położona na wysokości 1952 m łagodna przełęcz w głównej grani Tatr, pomiędzy Beskidem (2012 m) a Skrajną Turnią (2097 m). Przez grań tę przebiega granica polsko-słowacka[1].
Topografia[edytuj | edytuj kod]
Jest to płytka i rozległa przełęcz. Pomiędzy nią a Beskidem Władysław Cywiński wyróżnia jeszcze Liliową Kopkę (ok. 1975 m) i przełączkę Wyżnie Liliowe (ok. 1965 m)[2]. Po polskiej stronie trawiaste stoki Liliowego opadają do górnej części Doliny Gąsienicowej. Po słowackiej stronie spod przełęczy opada do Doliny Cichej żleb, do którego w połowie długości dołącza Żleb Zaremby spod Skrajnej Turni. Żlebami tymi w zimie schodzą duże lawiny[2].
Przełęcz Liliowe stanowi powszechnie uznawaną geologiczną i krajobrazową granicę pomiędzy Tatrami Wysokimi a Zachodnimi. W dół obydwu dolin granica ta biegnie żlebami schodzącymi spod przełęczy.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa przełęczy pochodzi od rośliny pełnik alpejski, przez miejscową ludność zwaną „lelują”, lub od pierwiosnki maleńkiej. Kazimierz Zarzycki, Zofia Zwolińska w 1984 r. pisali: W okresie kwitnienia liliowo od rosnącej tu obficie pierwiosnki maleńkiej[3].
Dawniej przełęcz była znanym miejscem przejścia przez grań główną z jednej strony Tatr na drugą; znajduje się na mapie Filipa Moscheroscha z 1790 r. Była też ulubionym miejscem poety Kazimierza Tetmajera. Pisał on: „Liliowa Przełęcz, z której tylekroć patrzałem do Wierchcichej, do doliny na dole, która wydawała mi się jak cudowny złocisty sen”[3]>.
W 1902 r. planowano budowę kolejki zębatej na tę przełęcz oraz na Świnicką Przełęcz. Projekt ten budził wielki opór miłośników przyrody i Tatr i nie doszło do jego realizacji[3]. Przed II wojną światową istniał dość popularny wśród polskich turystów szlak turystyczny z przełęczy Liliowe przez Zawory do słowackiej Doliny Ciemnosmreczyńskiej (zamknięto go po wojnie)[1].
Przyroda[edytuj | edytuj kod]
Przełęcz Liliowe to szerokie, trawiaste siodło zbudowane z mało odpornych na erozję jurajskich skał wapiennych, margli kredowych i triasowych piaskowców. Występuje w jej rejonie kilka niewielkich zagłębień terenu, w których bujnie rozwijają się, mimo dużej wysokości wysokogórskie ziołorośla[3]. W sierpniu bujnie zakwitają w nich całe kępy: tojadu mocnego, różeńca górskiego, miłosnej górskiej. Z rzadkich roślin w rejonie przełęczy występują ukwap karpacki, babka górska i szarota Hoppego – gatunki w Polsce występujące tylko w Tatrach i to na nielicznych stanowiskach[4].
Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Czasy przejścia podane na podstawie mapy[5].
– czerwony szlak turystyczny z Doliny Kościeliskiej przez Czerwone Wierchy i dalej główną granią Tatr przez Kasprowy Wierch, Liliowe i Świnicką Przełęcz na szczyt Świnicy i dalej w kierunku Orlej Perci.
- Czas przejścia z Kasprowego Wierchu na Liliowe: 20 min, z powrotem tyle samo
- Czas przejścia z Liliowego na Świnicę: 1:20 h, ↓ 1 h
– zielony do Doliny Gąsienicowej. Czas przejścia z przełęczy do Gienkowych Murów i żółtego szlaku Kasprowy Wierch – „Murowaniec”: 35 min, ↑ 50 min
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ a b Władysław Cywiński, Tatry. Kasprowy Wierch, t. 13, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2008, ISBN 83-7104-011-3.
- ↑ a b c d Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirek, Czerwona księga Karpat Polskich, Warszawa: Instytut Botaniki PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000, Warszawa: ExpressMap Polska, 2005, ISBN 83-88112-35-X.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Liliowe, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 231.