Biegus rdzawy
| Calidris canutus[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
.jpg) Szata godowa | |||
 Szata spoczynkowa | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
biegus rdzawy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki[1] | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 Zasięg i trasy migracji podgatunków biegusa rdzawego | |||
Biegus rdzawy[5] (Calidris canutus) – gatunek ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Zamieszkuje wybrzeża wszystkich kontynentów oprócz Antarktydy. Bliski zagrożenia wyginięciem.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae, uznawanej za początek nomenklatury zoologicznej. Autor nadał gatunkowi nazwę Tringa Canutus. Jako miejsce występowania wskazał Europę[3][6]; później miejsce typowe ograniczono do Szwecji[3]. Obecnie biegus rdzawy umieszczany jest w rodzaju Calidris[5][7]. Wyróżnia się sześć podgatunków[2][7].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje w zależności od podgatunku[2][7]:
- Calidris canutus canutus – środkowo-północna Syberia, Półwysep Tajmyr i być może Jakucja. Zimuje w zachodniej i południowej Afryce. W Polsce spotykany w czasie przelotów w kwietniu-maju i lipcu-październiku. Regularnie, a jesienią dość licznie pojawia się na wybrzeżu, zaś w głębi kraju jest rzadki i nieliczny.
- Calidris canutus piersmai – Wyspy Nowosyberyjskie. Zimuje w północno-zachodniej Australii.
- Calidris canutus rogersi – Półwysep Czukocki, być może także obszary dalej na zachód. Zimuje w Australazji.
- Calidris canutus roselaari – Wyspa Wrangla i północno-zachodnia Alaska. Zimuje na Florydzie oraz w południowej Panamie i północnej Wenezueli.
- Calidris canutus rufa – subarktyczne terytoria północnej Kanady, w tym południowy Archipelag Arktyczny. Zimuje w północno-wschodniej i południowej części Ameryki Południowej.
- Calidris canutus islandica – północny Archipelag Arktyczny i północna Grenlandia. Zimuje w Europie Zachodniej.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Wygląd
- Siewkowiec nieco większy od biegusa zmiennego, mniejszy i niższy od krwawodzioba. W upierzeniu godowym ma czarniawy, płowo i szaro plamkowy wierzch ciała. Spód ciała, głowa i szyja rdzawopomarańczowe (pióra płowieją do pomarańczowych w lipcu/sierpniu)[8]. Kuper jasnoszary, prążkowany. Brzuch i pokrywy podogonowe rozjaśnione, niekiedy nawet białe. Ogon szary z ciemnym, poprzecznym prążkowaniem. Prosty dziób i nogi czarne. Samica ubarwiona podobnie, lecz kolor rdzawy jest mniej intensywny. W szacie spoczynkowej wierzch ciała u obu płci jest jednolicie szary z wąskimi, białymi brzegami barkówek, brew biała. Młode w szacie juwenalnej ogółem mają ubarwienie przypominające szatę spoczynkową, ale posiadają jasnobrzoskwiniowy nalot na piersi, koronkowe szaro-białe sierpy na piórach grzbietu i lekkie, szare prążkowanie oraz plamkowanie na bokach ciała[9][8].: C. c. islandica ma jaśniejszy spód, a pióra na wierzchu ciała w szacie godowej są obrzeżone żółtawo. C. c. rogersi jest bledszy, a rozjaśnienie na brzuchu zajmuje większą powierzchnię. C. c. rufa jest najbledszym podgatunkiem o czysto białym brzuchu. C. c. roselaari jest bardziej kontrastowo ubarwiony, z ciemniejszym brzuchem i podogoniem[potrzebny przypis].
Gatunki podobne[8][edytuj | edytuj kod]
Biegus zmienny, biegus wielki, błotowiec, brodziec szary.
- Wymiary średnie[10]
- długość ciała 23–26 cm[8][9]
rozpiętość skrzydeł 47–53 cm[9] lub 45–54 cm[8]
masa ciała 90–220 g[11]
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Kamienista tundra pokryta skąpą roślinnością[11]. Zimą odwiedza muliste i piaszczyste wybrzeża, rzadko przebywa w głębi lądu[8].
- Gniazdo
- Płytki dołek w ziemi wyłożony kawałkami roślin i porostów[11].
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg[11], składając w czerwcu-lipcu 4, rzadko 3 jaja.
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są przez okres około 21 dni przez obydwoje rodziców.
- Pisklęta
- Pisklętami opiekuje się wyłącznie samiec. Młode są w pełni opierzone i osiągają zdolność do lotu po 18–20 dniach od wyklucia. Dojrzałość płciową uzyskują w wieku 2 lub 3 lat[10][11].
- Pożywienie
- Bezkręgowce – mięczaki, w tym ślimaki, owady, pająki, skorupiaki czy robaki[10], ale również pokarm roślinny[11].
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
IUCN od 2015 roku uznaje biegusa rdzawego za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened); wcześniej, od 1988 roku klasyfikowano go jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). W 2015 roku organizacja Wetlands International szacowała liczebność światowej populacji na 891–979 tysięcy osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[4].
W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[12].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Calidris canutus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Van Gils, J., Wiersma, P. & Sharpe, C.J.: Red Knot (Calidris canutus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-18].
- ↑ a b c d e f D. Lepage: Red Knot Calidris canutus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-22]. (ang.).
- ↑ a b Calidris canutus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Arenariinae Stejneger, 1885 (1840) - biegusy (wersja: 2020-11-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-06].
- ↑ K. Linneusz, Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 149 (łac.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-22]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Rob Hume i inni red., Ptaki Europy: przewodnik do rozpoznawania, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 191, ISBN 978-83-7763-608-4 [dostęp 2024-04-15].
- ↑ a b c Lars Svensson i inni, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Wydanie III, poprawione i zaktualizowane, Przewodnik Collinsa, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 152-153, ISBN 978-83-7763-647-3 [dostęp 2024-04-15].
- ↑ a b c N. Bouglouan: Red Knot. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-04-06]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Michał Radziszewski i inni red., Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski: przewodnik ornitologa, Bełchatów : Warszawa: Fenix ; PZWL Wydawnictwo Lekarskie Sp. z o.o, 2022, s. 172, ISBN 978-83-65808-48-6 [dostęp 2024-04-14].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Calidris canutus (Biegus rdzawy). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 53–56. ISBN 83-86564-43-1.