Biostratygrafia
Biostratygrafia – dziedzina stratygrafii oparta na badaniu skamieniałości. Celem klasyfikacji biostratygraficznej (rozpoziomowania biostratygraficznego) jest wydzielenie w skałach jednostek na podstawie analizy rozprzestrzenienia stratygraficznego (pionowego) kopalnych taksonów (skamieniałości przewodnich). Klasyfikacja ta jest możliwa w skałach zawierających skamieniałości - a więc w skałach osadowych[1]. Jej wynikiem jest ustalenie wieku względnego osadów (osady starsze i młodsze), natomiast wiek bezwzględny (w milionach lat) poznaje się innymi metodami[2].
Podstawowe pojęcia[edytuj | edytuj kod]
Jednostka biostratygraficzna – skały wyodrębnione spośród skał otaczających na podstawie charakterystycznego zespołu skamieniałości lub nawet jednej skamieniałości[potrzebny przypis].
Poziom (biozona) – jest formalną jednostką biostratygraficzną, obejmującą ciała skalne wyróżniane (definiowane) na podstawie zaniku bądź pojawienia się taksonów w profilu stratygraficznym i rozpoznawane na podstawie obecności tychże taksonów[1].
Rodzaje poziomów biostratygraficznych:
- poziom zasięgu gatunku;
- poziom zespołowy;
- poziom współwystępowania;
- poziom interwałowy;
- poziom filogenetyczny;
- poziom rozkwitu[1].
Skały nie zawierające skamieniałości można wyróżnić jako międzypoziom jałowy lub śródpoziom jałowy[1].
Grupy istotne dla biostratygrafii[edytuj | edytuj kod]
Niektóre grupy organizmów żywych mają większe znaczenia dla biostratygrafii od innych ze względu na szybką ewolucję morfologiczną i szerokie rozprzestrzenienie (paleo)geograficzne. Te właśnie grupy (częściej nektoniczne lub planktoniczne niż bentosowe)[1] dostarczają dobrych skamieniałości przewodnich[2].
Badania biostratygraficzne prowadzono dawniej przede wszystkim na podstawie makroskamieniałości. Były to przede wszystkim:
- w paleozoiku - trylobity, graptolity i goniatyty;
- w mezozoiku - amonity[3].
Obecnie rozpoziomowanie biostratygraficzne wykonuje się częściej na podstawie mikroskamieniałości takich jak:
- otwornice[4];
- konodonty[5];
- kopalne ziarna pyłku, zarodniki i dinocysty (stadia przetrwalnikowe bruzdnic)[6][7], obejmowane zbiorczą nazwą palinomorf i będące przedmiotem badań palinostratygrafii[7];
- gyrogonity[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e G. Racki, M. Narkiewicz, Polskie zasady stratygrafii, Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny, 2006, s. 78, ISBN 83-7372-914-3.
- ↑ a b Henryk Makowski (red.), Geologia historyczna, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1977.
- ↑ R. Wedekind, Einführung in die Grundlage der historischen Geologie. I: Die Ammoniten-, Trilobiten-, und Brachiopodenzeit, Stuttgart: Ferdinand Enke, 1935, viii+109 (niem.).
- ↑ E. Łuczkowska, Mikropaleontologia: Protozoa, Kraków: Wydawnictwa AGH, 1993, s. 302, ISSN 0239-6114.
- ↑ University College London Postgraduate Unit of Micropalaeontology, Conodonts [online], various, 2002 [dostęp 2023-07-15] (ang.).
- ↑ Peter K. Bijl, DINOSTRAT: a global database of the stratigraphic and paleolatitudinal distribution of Mesozoic–Cenozoic organic-walled dinoflagellate cysts, „Earth System Science Data”, 14 (2), 2022, s. 579–617, DOI: 10.5194/essd-14-579-2022, ISSN 1866-3508 [dostęp 2023-07-15] (ang.).
- ↑ a b Kazimiera Chłopek, Sonia Dybova-Jachowicz, Anna Sadowska (red.), Palinologia, Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera. Polska Akademia Nauk, 2003, ISBN 978-83-89648-02-0 [dostęp 2023-07-15].
- ↑ Monique Feist i inni, Treatise on Invertebrate Paleontology, Part B: Protoctista 1, Volume 1: Charophyta, Boulder, Colorado–Lawrence, Kansas: Geological Society of America–University of Kansas, 2005, xvi+170, ISBN 0-8137-3002-3, LCCN 53-12913 (ang.).