Béla Kéler

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Béla Kéler
ilustracja
Imię i nazwisko

Albert Paul Keler
(Adalbert Paul von Keler)

Data i miejsce urodzenia

13 lutego 1820
Bártfie

Pochodzenie

węgierskie

Data i miejsce śmierci

20 listopada 1882
Wiesbaden

Instrumenty

skrzypce

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

kompozytor, skrzypek, dyrygent

Aktywność

1844 - 1882

Multimedia w Wikimedia Commons

Béla Kéler właśc. Albert Paul Keler (Adalbert Paul von Keler) (ur. 13 lutego 1820 w Bártfie, zm. 20 listopada 1882 w Wiesbaden)[1] – węgierski kompozytor, skrzypek i dyrygent. Pochodził z górnowęgierskiej szlachty osiadłej w Bardejowie, jednak jego rodzina była niemiecka, a sam muzyk prawdopodobnie nie znał języka węgierskiego[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Początkowo studiował prawo, następnie zgodnie z wolą rodziców ukierunkował się na rolnictwo, aby ostatecznie w wieku 25 lat podjąć decyzję o całkowitym poświęceniu się muzyce. Przeniósł się na 9 lat do Wiednia, gdzie studiował instrumentację i harmonię u Victora Schlesingera oraz kontrapunkt u Simona Sechtera[1][3]. Jednocześnie był pierwszym skrzypkiem w orkiestrze Theater an der Wien[1][3]. Skomponował w tym czasie około 50 utworów[3].

W latach 1854–1855 dyrygował orkiestrą Josefa Gungla w Berlinie, wykonując wiele własnych utworów, głównie walców. Następnie wrócił do Wiednia aby przejąć orkiestrę Lannera po przedwczesnej śmierci stojącego na jej czele Augusta Lannera. Został również kapelmistrzem wiedeńskiego pułku piechoty w 1856 roku oraz pełnił funkcje dyrektora muzycznego orkiestry w Wiesbaden aż do emerytury w 1873 roku[1][3].

Jako dyrygent wiele podróżował. Łącznie dyrygował 366 koncertami, m.in. w Hamburgu, Wrocławiu, Monachium, Zurychu, Manchesterze czy Londynie (w Covent Garden Theatre)[3].

W 1874 otrzymał od króla Szwecji i Norwegii złoty Medal Litteris et Artibus[4].

Zmarł w 1882, został pochowany na cmentarzu w Wiesbaden. Na jego nagrobku zostały wyryte pierwsze takty zapisu nutowego jego walca Am schönen Rhein gedenk ich dein. Cały swój kompozytorski dorobek przekazał rodzinnemu miastu - Bártfie (obecnie Bardejów w północno-wschodniej Słowacji)[3].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Inspirował się twórczością Berlioza i Meyerbeera. Jego pierwsza poważniejsza kompozycja – Overture Romantique – wywarła wrażenie na Franzu von Suppé. Podobnymi sukcesami okazały się jego inne wczesne dzieła jak walc Hoffnungssterne op. 17 czy galop Sturmgalopp op. 12[3]. Taniec węgierski nr 5 Johannesa Brahmsa został oparty na czardaszu Bártfai emlék op. 31 Kélera[1][3].

Najbardziej znaną kompozycją Kéler jest walc Am schönen Rhein gedenk ich Dein op. 83 (Będę o was pamiętał nad pięknym Renem), porównywany swoją maestrią do najsłynniejszego walca Johanna Straussa II Nad pięknym modrym Dunajem[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji Andrew Lamb: Kéler, Béla (Albrecht Pál) [Keler, Adalbert Paul von]. [w:] Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2001-01-20. [dostęp 2020-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-02)]. via Oxford University Press. (ang.).
  2. ↑ Pavel Burdych: Rozšířená biografie a sumarizace díla Bély Kélera (1820-1882) s akcentem na autograf hudebního obrazu Karpaty. Olomouc: 2021, s. 20-21, seria: Praca doktorska.
  3. ↑ a b c d e f g h i Béla Kéler. [w:] Béla Kéler Society [on-line]. [dostęp 2020-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-02)]. (ang. • niem. • słow. • węg.).
  4. ↑ Golden award „Litteris et Artibus“ [w:] muzeumbardejov.sk [dostęp 2022-12-31] (ang.)

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Béla_Kéler&oldid=70749548”