Cynomorium szkarłatne

Cynomorium szkarłatne

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	Saxifraganae
Rząd	skalnicowce
Rodzina	cynomoriowate
Rodzaj	cynamorium
Gatunek	cynomorium szkarłatne
Nazwa systematyczna
Cynomorium coccineum L. Sp. Pl. 970 1753

Cynomorium szkarłatne (Cynomorium coccineum) – gatunek pasożytniczej byliny występującej na suchych terenach, także na pustyniach i półpustyniach od wysp Kanaryjskich, poprzez wybrzeża Morza Śródziemnego po Azję południowo-zachodnią (Afganistan, Iran).

Morfologia

Rośliny są bezzieleniowymi pasożytami korzeniowymi. Nad powierzchnię ziemi wystawiają tylko maczugowate, ciemnoczerwone kwiatostany wyrastające na mięsistych trzonach okrytych łuskowatymi, skrętoległymi liśćmi. Kwiaty są drobne i mają prostą budowę, przy czym w kwiatostanie obserwowano wymieszane zarówno kwiaty męskie, żeńskie jak i obupłciowe. Okwiat składa się z 4 do 6 (rzadziej z 1 do 8) wąskich listków. Pręcik, jeśli występuje to pojedynczo. Zalążnia jest dolna, niepodzielona na komory z pojedynczym zalążkiem. Słupek prosty, pojedynczy, w kwiatach męskich zredukowany jest do miodnika. Owocem jest orzeszek.

Pod ziemią znajdują się kłącza rosnące poziomo. Poprzez korzenie boczne łączy się ono z korzeniami żywiciela. Korzenie wnikają do wnętrza rośliny żywicielskiej podłączając się do jej wiązek przewodzących. W miejscu połączenia po kilkuletnim okresie wzrostu rozwijają się zawiązki pędów kwiatonośnych.

Biologia i ekologia

Cynomorium szkarłatne spotykane w obszarze śródziemnomorskim i na Bliskim Wschodzie pasożytuje na różnych gatunkach roślin, w tym na mirtach (Myrtus), tamaryszkach (Tamarix), pistacjach (Pistacia), zatrwianach (Limonium), wiechlinowatych, astrowatych i szarłatowatych (głównie komosach (Chenopodium), na janowcach.

Zastosowanie

Cynomorium szkarłatne zwane w języku arabskim "tarthuth" zbierane było przez Arabów i Beduinów na terenach pustynnych Afryki północnej i Bliskiego Wschodu od tysięcy lat. Młode pędy kwiatowe były spożywane, a ze starszych sporządzano napary stosowane przy leczeniu kolki i choroby wrzodowej. Pędy były też suszone i stosowane jako przyprawa do potraw mięsnych. Zastosowania leczniczego tej rośliny nauczyli się od Arabów szpitalnicy z Jerozolimy i praktykowali jej stosowanie po utracie Palestyny przez krzyżowców i przeniesieniu się na Maltę. Tu cynomorium rosło na Grzybiej Skale (Fungus Rock) i stało się pilnie strzeżonym skarbem szpitalników. Za kradzież rośliny groziło uwięzienie lub los niewolnika na galerach. Roślina stała się słynna jako „grzybek maltański” (Fungus melitansis) i była szeroko stosowana przy leczeniu udarów, chorób wenerycznych, nadciśnienia krwi, przy wymiotach, nieregularnej miesiączki, także jako środek antykoncepcyjny i pasta do zębów. Szerokie zastosowanie rośliny wynikało z nauki o sygnaturach – ponieważ przypominała narządy i krew ludzką odpowiednio do tego stosowano ją w lecznictwie.

Współczesne badania potwierdziły aktywność biologiczną wyciągów z tych roślin. Cynomorium szkarłatne wpływa na działanie przysadki i wydzielanie gonadotropin. W efekcie stwierdzono wpływ na rozwój jąder i najądrzy u szczurów.

Niezależnie od wąskiego zakresu oddziaływań potwierdzonych naukowo, cynamorium jest często oferowanym preparatem ziołowym zalecanym przez sprzedawców do leczenia impotencji oraz schorzeń nerek i jelit.

Zagrożenia i ochrona

Ze względu na biologię tych roślin, praktycznie nic nie wiadomo o możliwościach ich uprawy. W efekcie rośliny stosowane do produkcji preparatów leczniczych pozyskiwane są z natury. Powoduje to coraz rzadsze występowanie tych roślin, lokalnie stało się przyczyną ich wymarcia.

Cynomorium szkarłatne i Biblia

Gatunek ten nie został w Biblii wymieniony z nazwy, jednak według większości badaczy roślin biblijnych jest on rozwiązaniem problemu tkwiącego w cytacie z Księgi Hioba (30,4). W Biblii Tysiąclecia przetłumaczono go tak: „Żywią się malwą i liśćmi krzewów. Chlebem ich – korzeń jałowca”. Tłumaczenie to jest błędne, użyte w oryginale hebrajskim słowo rotem oznacza janowiec. Jego korzeń jest jednak niejadalny, podobnie jak, dodatkowo trujący, korzeń jałowca. Jednakże pasożytujący na korzeniach janowców Cynonomorium coccineum jest jadalny i połączony z nimi grubym pędem. Według badaczy roślin biblijnych ta roślina kryje się pod biblijnym określeniem „korzenie janowca”.