Przejdź do zawartości

Czarna (dopływ Wisły)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Czarna Staszowska
Ilustracja
Regulacja koryta Czarnej w obrębie Staszowa
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Rzeka
Długość 61 km
Powierzchnia zlewni

1 358,6 km²

Średni przepływ

5 m³/s (Połaniec)

Źródło
Miejsce strumienie w Górach Świętokrzyskich powyżej Smykowa
Wysokość

od 302 do 408 m n.p.m.

Współrzędne

50°44′34,4″N 20°51′47,9″E/50,742900 20,863300

Ujście
Recypient Wisła
Miejsce

między Winnicą a Zawadą

Wysokość

ok. 154 m n.p.m.

Współrzędne

50°25′37″N 21°19′34″E/50,426944 21,326111

Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „ujście”

Czarna Staszowska (Czarna) – rzeka w południowo-wschodniej Polsce, lewobrzeżny dopływ górnej Wisły. Płynie przez teren województwa świętokrzyskiego, główna rzeka powiatu staszowskiego.

Przebieg

[edytuj | edytuj kod]
Naturalne koryto Czarnej, przed Staszowem

Swoje początki rzeka ma w kilku miejscach. Jedno to torfowisko "Białe Ługi", gdzie wybijają wody spod Góry Kamień, Góry Stołowej i Góry Włochy (na wysokościach 302 - 408 m n.p.m.).

W okolicy Smykowa (na wysokości 246 m n.p.m.) od południa dopływa drugi strumień źródłowy Czarnej, zwany Gwiazdówką, wypływający w tzw. "Wodzienicy" - Kolonia[1], na wysokości 280 m n.p.m. pomiędzy miejscowościami Drugnia i Wierzbie[2].

Po połączeniu Czarna przepływa w pobliżu Rakowa, przez pastwiska stepowe Kotuszowa, Kurozwęk, następnie przez Staszów, gdzie ma charakterystyczne piaszczyste brzegi. Dalej mija Rytwiany, a przy Połańcu (między Winnicą a Zawadą) wpada do Wisły. Ujście rzeki znajduje się na wysokości 154 m n.p.m. w obrębie Niecki Połanieckiej.

Czarna przepływa przez:

Dorzecze

[edytuj | edytuj kod]

Zlewnię Czarnej można podzielić na dwa rejony: dorzecze rzeki Wschodniej (ok. 680 km²) oraz dorzecze właściwe rzeki Czarnej (bez dorzecza Wschodniej, ok. 698 km²).

Na 34. kilometrze Czarnej zbudowany jest zbiornik retencyjny Chańcza. Na odcinku od źródła do Chańczy rzeka niesie wody II klasy, żyją w niej między innymi raki i pstrągi. Wpadająca do zalewu rzeka Łagowica wprowadza wody poza klasowe, co obniża jakość wody w dalszym biegu Czarnej do klasy III. Od lat utrzymuje się w III ogólnej klasie czystości, pod względem fizyko-chemicznym nawet w I i II.

Dopływy

[edytuj | edytuj kod]

Początek

[edytuj | edytuj kod]

Powodzie i regulacja rzeki

[edytuj | edytuj kod]
Czarna Staszowska okolice Mędrowa.

Czarna zbiera wody ze wschodniej części Gór Świętokrzyskich, przez co stwarza zagrożenie powodziowe prawie każdej wiosny w czasie roztopów. Szczególnie narażone są małe miejscowości w górnym biegu rzeki. Dla miejscowości poniżej zalewu Chańcza dodatkowym czynnikiem powodziowym jest upuszczanie nadmiernie nagromadzonej wody ze zbiornika w momencie przepełnienia w czasie powodzi. Od 2004 roku prowadzone są prace regulujące bieg rzeki w obrębie miasta Staszowa.

Przyroda

[edytuj | edytuj kod]
Drzewo nad Czarną nadcięte przez bobry

Czarna Staszowska wykształciła dolinę o płaskim dnie i miejscami o stromych zboczach (okolice Rakowa). Dno rzeki jest piaszczyste, żwirowo-kamienne, przy ujściu muliste. Brzegi średnio wysokie i niskie, przeważnie porośnięte olchą lub lasami sosnowymi.

Rzekę zamieszkuje ok. 20 gatunków ryb z ośmiu rodzin: karpiowate, ciernikowate, szczupakowate, piskorzowate, łososiowate, dorszowate, okoniowate, przylgowate. W środkowym i dolnym odcinku rzeki dominują karpiowate. W górnym odcinku dominuje okoń, pstrąg potokowy, płoć i śliz, stwierdzono także występowanie piekielnicy. Ciekawym okazem ichtiofauny jest bezszczękowy minóg strumieniowy oraz jego krewniak minóg ukraiński jak i hybrydy tych dwóch gatunków. Gatunkiem introdukowanym jest amur biały.

Czarna zamieszkana jest przez bobry, które na zakolach rzeki przed Staszowem zostawiają wiele śladów swojej bytności.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Geoportal.gov.pl [online], mapy.geoportal.gov.pl [dostęp 2018-08-21].
  2. Krzysztof Żołądek, Czarna Staszowska, „swietokrzyskie.org.pl - serwis dla turystów” [dostęp 2018-08-22] (pol.).
  3. Eugeniusz Ciepiela: Ziemia Staszowska. Środowisko. Przyroda. Klimat. W: Almanach Staszowski. T. I. Staszów: Staszowskie Towarzystwo Kulturalne, 1982, s. 66.
  4. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych na ortofotomapie. Geoportal. [dostęp 2015-08-17].
  5. mapa rastrowa. Geoportal.