Diecezja łucko-ostrogska (unicka)
 Katedra w Łucku (rys. z poł. XIX w.) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data powołania | |
| Data zamknięcia | |
| Wyznanie | |
| Kościół |
Kościół unicki w I Rzeczypospolitej |
| metropolia | |
| katedra | |
| Biskup diecezjalny |
Cyryl Syrotyński (ostatni) |
Diecezja łucko-ostrogska (łac. Eparchia Luceoriensis et Ostrogiensis Ruthenorum) – eparchia (diecezja) Kościoła unickiego, powstała w 1596 r. w wyniku unii brzeskiej, przestała istnieć w następstwie rozbiorów Rzeczypospolitej; na krótko reaktywowana jako eparchia Kościoła greckounickiego w Imperium Rosyjskim (1798–1828).
Diecezja łucko-ostrogska w Rzeczypospolitej
[edytuj | edytuj kod]Unicka diecezja łucko-ostrogska została ustanowiona 23 grudnia 1596 r. przez papieża Klemensa VIII bullą Magnus Dominus. Jeszcze przed uchwałami synodu brzeskiego, bo 2 maja 1594 r., biskup Cyryl Terlecki ogłosił w Łucku, że przyjmuje unię z Kościołem rzymskim. W rzeczywistości na terenie diecezji rozpoczął się konflikt pomiędzy zwolennikami unii a dyzunitami, w którego efekcie obok katolickich biskupów administrujących diecezją łucko-ostrogską funkcjonowała łucko-ostrogska hierarchia prawosławna, początkowo nielegalna, a w l. 1632-1633 zalegalizowana przez sejm i nowego króla – Władysława IV. Obiektem sporu pomiędzy dwoma odłamami chrześcijaństwa była między innymi katedra w Łucku, przejęta przez unitów. Objęcie rządów nad eparchią łucką po śmierci Jeremiasza Poczapowskiego przez prawosławnego biskupa Aleksandra Atanazego Puzynę oznaczało likwidację diecezji unickiej i reaktywację diecezji prawosławnej.
Przyjęcie unii przez biskupa Dionizego Żabokrzyckiego w 1702 oznaczało z kolei likwidację eparchii prawosławnej. Cyryl Szumlański, nominowany nowym biskupem łuckim i ostrogskim, przeszedł jednak na prawosławie. Nie utrzymał się w diecezji i wyjechał do Kijowa (wówczas pod władzą rosyjską), gdzie w 1715 r. otrzymał urząd biskupa perejasławskiego. Rządy nad diecezją objął unicki biskup Józef Wyhowski. Ostatnim biskupem łucko-ostrogskim przed III rozbiorem i likwidacją eparchii był Michał Mateusz Stadnicki.
Diecezja łucka w Imperium Rosyjskim
[edytuj | edytuj kod]Unicka diecezja łucka została reaktywowana przez cesarza Pawła I ukazem z 28 kwietnia 1797 r. Obok archidiecezji połockiej i reaktywowanej brzeskiej tworzyła ona struktury reorganizowanego przez władze carskie Kościoła greckounickiego. W nowych granicach diecezji znalazła się część włodzimierska dawnej diecezji włodzimiersko-brzeskiej. Terytorium jednostki administracyjnej znajdowało się w obrębie guberni kijowskiej, podolskiej i wołyńskiej. Decyzje te zatwierdził papież Pius VI bullą Maximis undique pressi z 15 listopada 1798 r. Ordynariuszem łucko-ostrogskim został mianowany biskup Stefan Lewiński, który na miejsce rezydencji wybrał bazyliański klasztor Zaśnięcia Matki Bożej w Poczajowie.
Diecezja łucko-ostrogska została zlikwidowana w ramach reorganizacji w Kościele unickim w Rosji 22 kwietnia 1828 r. W miejsce dotychczasowych diecezji utworzono dwie: litewską i białoruską. Struktury Kościoła unickiego na „ziemiach zabranych” zostały zlikwidowane podczas synodu połockiego w 1839 r., kiedy to unickie parafie i klasztory wcielono do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Likwidacja Kościoła unickiego na terenie Rosji nie została uznana przez Stolicę Apostolską. Według źródeł watykańskich diecezje łucko-ostrogska i włodzimiersko-brzeska były sufraganiami archidiecezji połockiej rytu grecko-ruskiego[1].
Kontynuacje i nawiązania
[edytuj | edytuj kod]Próbę odrodzenia diecezji podjął w 1914 r. greckokatolicki metropolita halicko-lwowski Andrzej Szeptycki, tajnie wyświęcając Josyfa Bociana na biskupa łuckiego, a Dmytra Jaremkę na biskupa ostrogskiego. Obaj nominowani zostali jednak jako zakładnicy wywiezieni w głąb Rosji.
W okresie międzywojennym, w trakcie próby odbudowy obrządku unickiego na Wołyniu, papież Pius XI mianował Mikołaja Czarneckiego biskupem tytularnym Lebedus oraz wizytatorem apostolskim na Wołyniu, Polesiu i Podlasiu dla wiernych obrządku bizantyjsko-słowiańskiego (1931), jednak ostatecznie wołyńskie parafie neounickie podlegały rzymskokatolickiej diecezji łuckiej.
Tytuł biskupa łuckiego otrzymał także biskup pomocniczy lwowski Wasyl Wełyczkowski, potajemnie wyświęcony w 1963 r. przez metropolitę Josyfa Slipyja.
Łuckie biskupstwo tytularne obrządku greckokatolickiego istniało w l. 1921-1973[2].
Do tradycji unickiej diecezji łucko-ostrogskiej nawiązuje obecnie egzarchat arcybiskupi w Łucku Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-ukraińskiego utworzony 15 stycznia 2008 r.[2]
Biskupi
[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Eparchia wołyńska i łucka (Patriarchat Moskiewski)
- Eparchia rówieńska i ostrogska (Patriarchat Moskiewski)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dmytro Blazejowskyj, "Hierarchy of the Kyivan Church (861-1990)", Romae 1990, passim.
- „Congregationes particulares Ecclesiam Catholicam Ucrainae et Bielarusjae spectantes”, Wyd. A. G. Welykyj, Romae 1957.
- “Documenta pontificum Romanorum historiam Ucrainae illustrantia”, Wyd. A. G. Welykyj, Romae 1954.
- Ks. Kazimierz Dola, "Katalog arcybiskupów i biskupów rezydencjalnych eparchii polskich obrządku grecko-unickiego od Unii Brzeskiej (1596) do roku 1945", [w:] "Historia Kościoła w Polsce" t. II 1764-1945, cz. 2 1918-1945, Poznań-Warszawa 1979, s. 304-311.
- “Epistolae metropolitarum Kioviensium Catholicorum...”, Wyd. A. O. Welykyj, Romae 1959.
- Isydorus Patrylo, „Archiepiscopi-metropolitani Kievo-Halicienses attentis praescriptis M. P. «Cleri sanctitatis»”, Romae 1962.
- Іриней Назарко. "Київські і галицькі митрополити: біографічні нариси (1590-1960)". – Рим, 1960.
- Michał Kowaluk, "Nowy egzarchat UKGK. Krok do odnowienia eparchii greckokatolickiej w Łucku", [w:] "Wołanie z Wołynia" nr 1 (80) ze stycznia-lutego 2008 r., s. 3-4.
- Michał Kowaluk, "Sakra biskupia pierwszego egzarchy wołyńskiego UKGK", [w:] "Wołanie z Wołynia" nr 2 (81)z marca-kwietnia 2008 r., s. 5-6.