Dwuskrzydłowate

Dwuskrzydłowate
	; Shorea robusta
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	ślazowce
Rodzina	dwuskrzydłowate
	Nazwa systematyczna
	Dipterocarpaceae Blume; Bijdr.: 222. 20 Sep-7 Dec 1825
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dwuskrzydłowate, dwuskrzydlowate, dwuskrzydlcowate (Dipterocarpaceae) – rodzina roślin z rzędu ślazowców. Obejmuje trzy podrodziny: Dipterocarpoideae z 13 rodzajami i 470 gatunkami, Monotoideae z 3 rodzajami i 30 gatunkami oraz monotypową Pakaraimaeoideae z jednym gatunkiem. Ta ostatnia znana jest tylko z Wyżyny Gujańskiej. Podrodzina Monotoideae obejmuje rodzaj Monotes występujący w równikowej Afryce i na Madagaskarze, Marquesia w tropikalnej Afryce i Pseudomonotes w Kolumbii (Ameryka Południowa). Przedstawiciele podrodziny Dipterocarpoideae odgrywają istotną rolę w lasach równikowych Azji południowo-wschodniej. Drzewa z ostatniej podrodziny, a zwłaszcza Dipterocarpus, Hopea, Shorea i Vatica, są dominującym źródłem drewna egzotycznego dla międzynarodowego rynku drzewnego. Z powodu nadmiernej eksploatacji i niszczenia siedlisk wiele gatunków dramatycznie zmniejsza swoje zasoby i staje się zagrożona. Poza drewnem wiele gatunków jest istotnym źródłem także innych produktów takich jak żywice (damara), kamfora, olejki eteryczne i oleje roślinne pozyskiwane z nasion^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: W większości zimozielone drzewa, w tym osiągające ponad 70 m wysokości, rzadziej krzewy (Pakaraimaea)^[4].
Liście: Skrętoległe, pojedyncze, często skórzaste, całobrzegie^[4].
Kwiaty: Promieniste, obupłciowe, rozwijają się szczytowo lub w kątach liści w gronach i wiechach, rzadziej w wierzchotkach. Działek kielicha jest pięć, są one trwałe i podczas owocowania znacznie się powiększają. Płatków korony jest 5 i są one wolne lub zrośnięte u nasady. Pręcików jest od 5 do wielu. Są one wolne lub częściowo pozrastane u dołu. Często łącznik między pylnikami przerasta główkę pręcika tworząc płonny wyrostek. Zalążnia jest górna lub wpół dolna, powstaje z 3–4 zrośniętych owocolistków wykształcających w poszczególnych komorach od 1 do kilku zalążków^[4].
Owoce: Jednonasienne orzechy lub torebki opatrzone aparatem lotnym lub przynajmniej z zachowanymi, błoniastymi działkami^[4]. Aparatem lotnym są 2, 3 lub 5 skrzydełek powstających ze zrastających się po przekwitnieniu w różnym stopniu działek kielicha^[5].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna i podział według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jedna z rodzin z rzędu ślazowców Malvales, siostrzana dla Sarcolaenaceae w obrębie kladu różowych roślin okrytonasiennych. Z rodziny wyodrębniono dawniej zaliczaną tu monotypową podrodzinę Pakaraimaeoideae z rodzajem Pakaraimaea, który wskazywany jest jako siostrzany względem czystkowatych^[2] lub włączany do tej rodziny^[6].

ślazowce

Neuradaceae

Thymelaeaceae – wawrzynkowate

Sphaerosepalaceae

Bixaceae – arnotowate

Cistaceae – czystkowate

	Sarcolaenaceae

	Dipterocarpaceae – dwuskrzydłowate

	Cytinaceae – morzyczystkowate

	Muntingiaceae – rozcięgowate

Malvaceae – ślazowate

Podział na podrodziny i rodzaje^[7]^[5]

Podrodzina Monotoideae

Marquesia Gilg
Monotes A.DC.
Pseudomonotes A.C.Londoño, E.Alvarez & Forero

Podrodzina Dipterocarpoideae

Anisoptera Korth.
Cotylelobium Pierre
Dipterocarpus C.F.Gaertn. – dwuskrzydla
Dryobalanops C.F.Gaertn.
Shorea Roxb. ex C.F.Gaertn. – damarzyk (w tym Hopea, Neobalanocarpus, Parashorea)
Stemonoporus Thwaites
Upuna Symington
Vateria L. – sąkwiel
Vateriopsis F.Heim
Vatica L.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-10-29] (ang.).
↑ Robert W. Kiger, James L. Reveal: A comprehensive scheme for standardized abbreviation of usable plant-family names and type-based suprafamilial names. [dostęp 2015-12-25].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 130-131. ISBN 1-55407-206-9.
↑ ^a ^b Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 830. ISBN 83-214-1305-6.
↑ Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 397-400. ISBN 978-1-842466346.
↑ List of Genera in DIPTEROCARPACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-10-29] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-10-29] (ang.).

[3] Robert W. Kiger, James L. Reveal: A comprehensive scheme for standardized abbreviation of usable plant-family names and type-based suprafamilial names. [dostęp 2015-12-25].

[heywood-4] Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 130-131. ISBN 1-55407-206-9.

[slownik-5] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 830. ISBN 83-214-1305-6.

[christenhusz-6] Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 397-400. ISBN 978-1-842466346.

[7] List of Genera in DIPTEROCARPACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-10-29] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]