Dom urzędników Banku Gospodarstwa Krajowego w Katowicach
 nr rej. A/456/15 z dn. 21 września 2015 roku
| |
 Dom od strony ulicy M. Szeligiewicza (2021) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Narcyzów 2, |
| Typ budynku |
dom mieszkalny |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Stanisław Tabeński; Jacek Rybicki |
| Kondygnacje |
3+1 |
| Rozpoczęcie budowy |
1929 |
| Ukończenie budowy |
1930 |
| Pierwszy właściciel | |
| Obecny właściciel |
miasto Katowice i osoby prywatne |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′00,2″N 19°00′53,3″E/50,250056 19,014806
| |
Dom urzędników Banku Gospodarstwa Krajowego w Katowicach – zabytkowy dom mieszkalny w Katowicach, położony przy ulicy Narcyzów 2, na terenie dzielnicy Śródmieście. Budynek zaprojektowany przez Stanisława Tabeńskiego i Jacka Rybickiego został wzniesiony w latach 1929–1930 w stylu funkcjonalizmu.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Projekt domu domu dla urzędników katowickiego oddziału Banku Gospodarstwa Krajowego[1] został opracowany w 1929 roku[2] przez Stanisława Tabeńskiego i Jacka Rybickiego[3]. Kierownictwo budowy przedłożyło 13 maja 1929 roku Policji Budowlanej projekt budynku[1] i jeszcze w tym samym roku rozpoczęła się jego budowa[4] na parceli o powierzchni 1 443 m² zakupionej od Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych w Królewskiej Hucie[1].
Wykonawcą domu została firma Oskara Heincla z siedzibą przy ulicy H. Sienkiewicza 3 w Katowicach, a plany sieci wodno-kanalizacyjnej wykonała firma Karol Dziuk Zakład Instalacyjny Katowice. 13 lutego 1930 roku do Policji Budowlanej wpłynęło pismo z prośbą o wyznaczenie terminu odbioru ukończonego wówczas w stanie surowym domu, którego dokonano 10 września 1930 roku. 24 marca 1931 roku dom otrzymał adres – ulica Narcyzów 2[1].
Budynek w 1935 roku dalej należał do Banku Gospodarstwa Krajowego, a zamieszkany był on wówczas przez rodziny urzędników i prokurentów banku[5]. Około 1944 roku gmach należał do Schlesische Landeskreditanstalt Zweiganstalt Kattowiz (z niem. Śląski Krajowy Zakład Kredytowy Oddział Katowice)[1].
Pod koniec lat 70. XX wieku część pomieszczeń piwnicy domu zaadaptowano na siedzibę Okręgowego Związku Koszykówki[1], w 1984 roku wykonano pomost dla osób niepełnosprawnych, w 2013 roku wyburzono oryginalne ogrodzenie wokół budynku, a rok później wykonano izolację wokół domu i dziedzińca oraz wyremontowano balkony[6].
21 września 2015 roku dom został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych[3].
W 2017 roku budynek przeszedł remont wszystkich czterech elewacji. W ramach tych prac odtworzono oryginalne tynki drapane z dodatkiem miki, a także odtworzono pierwotną kolorystykę budynku[7]. Prace te wykonało przedsiębiorstwo budowlane Konior[8].
W październiku 2023 roku z siedzibą przy ulicy Narcyzów 2 były zarejestrowanych 5 podmiotów w systemie REGON, w tym katowicki oddział Towarzystwa Odpowiedzialnego Rodzicielstwa i wspólnota mieszkaniowa[9].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Dom urzędników Banku Gospodarstwa Krajowego w Katowicach położony jest przy ulicy Narcyzów 2 (róg z ulicą M. Szeligiewicza) w Katowicach[10], na terenie dzielnicy Śródmieście[3]. Jest to obiekt wolnostojący, znajdujący się na działce zbliżonej kształtem do kwadratu, pośród gęstej zabudowy śródmiejskiej[1].
Dom jest murowany z cegły, tynkowany[10] (tynk szlachetny z miką), z żelbetowymi nadprożami[1]. Wzniesiony jest on na planie zbliżonym do kwadratu z wysuniętymi ryzalitowo narożnikami. Gmach podzielony jest na dwie części z odrębnymi wejściami. Wewnątrz domu znajduje się dziedziniec na rzucie zbliżonym do krzyża, w wejściami z klatki schodowej od strony zachodniej i wschodniej[11]. Budynek zwieńczony jest płaskim dachem[10] krytym papą[1]. Liczy 3 kondygnacje nadziemne i 1 podziemną[3]. Powierzchnia zabudowy budynku wynosi 7 29,6 m², a kubatura 9 484,8 m³[1].
Architektonicznie reprezentuje on cechy stylu funkcjonalizmu[10]. Elewacje budynku charakteryzują się następująco:
- Północna (od strony ulicy M. Szeligiewicza) – jest symetryczna, ośmioosiowa, z dwoma skrajnymi ryzalitami, na cokole pionowo-żłobkowanym. Okna na elewacji są prostokątne i ujęte prostymi opaskami. Ryzality na drugiej i trzeciej kondygnacji spięte są balkonami z metalowymi balustradami. Gzyms wieńczący elewację jest w formie wysuniętej bryły, a nad nim znajduje się balustrada z metalowych prętów w układzie poziomym[11].
- Wschodnia – jest symetryczna i siedmioosiowa, a jej części skrajne są ukształtowane w formie uskokowych ryzalitów z oknami w narożach. Część środkowa elewacji (czwarta oś) jest jednoosiowa, cofnięta i wypiętrzona ponad linię okapu. Wewnątrz niej znajduje się klatka schodowa. Na tej samej osi znajduje się wejście ujęte w prostokątnym uskokowym portalu, nad którym znajduje się wydłużone przeszklenie składające się trzech wąskich, wysokich okien na wspólnym, uskokowym obramieniu. Na dachu znajduje się balustrada z metalowych prętów w układzie poziomym[12].
- Południowa – jest symetryczna, ośmioosiowa, z dwoma skrajnymi ryzalitami, na cokole pionowo-żłobkowanym. Okna na elewacji są prostokątne, a w trzeciej i szóstej osi znajdują się drzwi balkonowe. Ryzality na pierwszej, drugiej i trzeciej kondygnacji spięte są balkonami z metalowymi balustradami, przedzielonymi w połowie ścianką murowaną na drugiej i trzeciej kondygnacji. Gzyms wieńczący elewację jest w formie wysuniętej bryły, a nad nim znajduje się balustrada z metalowych prętów w układzie poziomym[12].
- Zachodnia (od strony ulicy Narcyzów) – analogiczna jak elewacja wschodnia[11].
Drzwi zewnętrzne wejściowe są oryginalne, drewniane, prostokątne, trójskrzydłowe i ze skrajnymi skrzydłami węższymi, natomiast drzwi wejściowe na dziedziniec wewnętrzny są stalowe, prostokątne i pełne[1]. Okna w 2014 roku były zachowane w około 50% w oryginale. Oryginalne okna są drewniane, prostokątne, dwuskrzydłowe i o konstrukcji skrzynkowej. Okna na klatce schodowej są pojedyncze, dwuskrzydłowe i z drewnianą stolarką okienną[11]. Posadzki na korytarzach są lastrykowe, jasnoszare z prostokątnym brązowym obramieniem, a w piwnicy są w formie wylewki betonowej. Schody są dwubiegowe powrotne z podestem, z balustradami z prętów metalowych o wzorze geometrycznym opartym na prostokątach i z pochwytem drewnianym[1].
Układ wnętrz jest symetryczny, dwutraktowy od strony zachodniej i wschodniej oraz jednotraktowy od strony północnej i południowej. Od strony zachodniej i wschodniej centralnie umieszczone są dwie klatki schodowe. Układ mieszkań jest symetryczny, a pierwotnie na każdej z kondygnacji były po 4 mieszkania[13] – łącznie 12 mieszkań, a wtórnie jest ich 19[1].
Dom podłączony jest do instalacji elektrycznej, wodno-kanalizacyjnej i gazowej[13].
Teren wokół budynku zagospodarowano ścieżkami i niewielkimi trawnikami z drzewami (klony, kasztanowiec i brzoza) ograniczony obramieniami z piaskowca, na których częściowo zachowały się fragmenty ozdobnych postumentów z kulami[1].
Budynek wpisany jest do rejestru zabytków nieruchomych pod numerem A/456/15. Ochroną objęty jest zarówno budynek, jak i teren wokół obiektu. Dom jest również wpisany do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice, a także objęty jest ochroną na mocy przepisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego[3].
Budynek jest współwłasnością miasta Katowice i osób prywatnych[4].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Caban i Goniewicz 2014 ↓, s. 2.
- ↑ Borowik 2012 ↓, s. 136.
- ↑ a b c d e Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki. emapa.katowice.eu. [dostęp 2023-10-22]. (pol.).
- ↑ a b Caban i Goniewicz 2014 ↓, s. 1.
- ↑ Księga… 1935 ↓, s. 103.
- ↑ Caban i Goniewicz 2014 ↓, s. 5.
- ↑ BUILD-SPORT- TRAFFIC: Galeria nadzorowanych prac przy zabytkach. ziemiankiprojekty.pl. [dostęp 2023-10-22]. (pol.).
- ↑ KONIOR Przedsiębiorstwo Budowlane: REALIZACJE. Narcyzów 2. konior.com.pl. [dostęp 2023-10-22]. (pol.).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Baza internetowa REGON. wyszukiwarkaregon.stat.gov.pl. [dostęp 2023-10-22]. (pol.).
- ↑ a b c d Danilczyk i Kasprzyk 1994 ↓, s. 64.
- ↑ a b c d Caban i Goniewicz 2014 ↓, s. 6.
- ↑ a b Caban i Goniewicz 2014 ↓, s. 7.
- ↑ a b Caban i Goniewicz 2014 ↓, s. 8.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Aneta Borowik, Słownik architektów, inżynierów i budowniczych związanych z Katowicami w okresie międzywojennym, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2012, ISBN 978-83-226-2106-6 (pol.).
- Ewa Caban, Aleksandra Goniewicz, Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków. Dom mieszkalny urzędników Banku Gospodarstwa Krajowego, Katowice: Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, 2014 [dostęp 2023-10-22].
- Leszek Danilczyk, Maria Kasprzyk, Studium historyczno-urbanistyczne Katowic w granicach administracyjnych. Katowice. Tom I tekst. Część II studium konserwatorskie, Opublikowano w: Miejski System Zarządzania – Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki, Kraków: Pracownie Konserwacji Zabytków „ARKONA” Sp. z o.o. Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, 1994 (pol.).
- Księga adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/36 r., Katowice: Dr. E. Kwaśnik, 1935 (pol.).