Przejdź do zawartości

Dujker

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dujker
Cephalophus
C.H. Smith, 1827[1]
Ilustracja
Dujker żółtopręgi (C. silvicultor)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

parzystokopytne

Podrząd

przeżuwacze

Infrarząd

Pecora

Rodzina

wołowate

Podrodzina

antylopy

Plemię

dujkery

Rodzaj

dujker

Typ nomenklatoryczny

Antilope silvicultrix Afzelius, 1815

Synonimy
Gatunki

4 gatunki – zobacz opis w tekście

Dujker[7] (Cephalophus) – rodzaj ssaków z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące we wschodniej, środkowej i zachodniej Afryce[8][9][10].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 76–145 cm, długość ogona 8–15 cm, wysokość w kłębie 45–85 cm; masa ciała 17,9–80 kg[9][11]. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony; samice są generalnie nieco większe i cięższe od samców. Rogi o długości 5,4–21,3 cm[9] nie wystają ponad wysokość uszu, u samic trochę krótsze. U przedstawicieli obu płci występują gruczoły policzkowe, których wydzieliną samice zaznaczają swoje młode. U samic występują dwie pary sutków[12]. Wzór zębowy: I C P M (x2) = 32[9].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj (w randze podrodzaju w obrębie Antilope) zdefiniował w 1827 roku brytyjski przyrodnik Charles Hamilton Smith w rozdziale dotyczącym systematyki ssaków w publikacji traktującej o królestwie zwierząt[1]. Smith wymienił jedenaście gatunków – Antilope quadriscopa C.H. Smith, 1827[c], Antilope silvicultrix Afzelius, 1815, Antilope maxwellii C.H. Smith, 1827, Antilope philantomba C.H. Smith, 1827 (= Antilope maxwellii C.H. Smith, 1827), Antilope caerula C.H. Smith, 1827 (= Capra monticola Thunberg, 1789), Antilope perpusilla C.H. Smith, 1827 (= Capra monticola Thunberg, 1789), Capra grimmia Linnaeus, 1758, Antilope burchellii C.H. Smith, 1827 (= Capra grimmia Linnaeus, 1758), Antilope mergens Desmarest, 1816 (= Capra grimmia Linnaeus, 1758), Antilope platous C.H. Smith, 1827 (= Capra grimmia Linnaeus, 1758), Antilope ptoox C.H. Smith, 1827 (= Capra grimmia Linnaeus, 1758) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Antilope silvicultrix Afzelius, 1815[13].

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Cephalophus (Cephalolophus): gr. κεφαλη kephalē ‘głowa’; λοφος lophos ‘grzebień, czub’[14].
  • Terpone (Terphone): etymologia niejasna, Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[3][15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cephalophus longiceps J.E. Gray, 1865 (= Antilope silvicultrix Afzelius, 1815).
  • Potamotragus: gr. ποταμος potamos ‘rzeka’; τραγος tragos ‘kozioł’[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cephalophus melanoprymnus J.E. Gray, 1871 (= Antilope silvicultrix Afzelius, 1815).
  • Cephalophops: rodzaj Cephalophus C.H. Smith, 1827; gr. ωψ ōps, ωπος ōpos ‘wygląd, oblicze’[17]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cephalophus dorsalis J.E. Gray, 1846.

Podział systematyczny

[edytuj | edytuj kod]

Po rewizji taksonomicznej przeprowadzonej w 2022 roku[18] do rodzaju należą następujące gatunki[19][11][8]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[7] Podgatunki[9][8][11] Rozmieszczenie geograficzne[9][8][11] Podstawowe wymiary[9][11][d] Status
IUCN[20]
Cephalophus dorsalis J.E. Gray, 1846 dujker czarnopręgi 2 podgatunki rozłączone populacje w Afryce Zachodniej (od Gwinei Bissau na wschód do Togo) i Środkowej (północno-wschodnia Nigeria, na wschód of rzeki Cross River, Kamerun, południowa Republika Środkowoafrykańska i wschodnia Demokratyczna Republika Konga na południe do północnej Angoli) DC: 76–103 cm
DO: 8,1–12,3 cm
MC: 17,9–24 kg
 NT 
Cephalophus jentinki O. Thomas, 1892 dujker duży gatunek monotypowy Senegal, Liberia i południowo-zachodnie Wybrzeże Kości Słoniowej, graniczy od wschodu z rzeką Niouniourou DC: około 135 cm
DO: około 15 cm
MC: 56–79 kg
 EN 
Cephalophus silvicultor (Afzelius, 1815) dujker żółtopręgi 4 podgatunki południowy Senegal na wschód do południowego Czadu, południowo-zachodniego Sudanu Południowego i zachodniej Kenii, na południe przez Kotlinę Konga to Angoli i Zambii DC: 115–145 cm
DO: 11–18 cm
MC: 45–80 kg
 NT 
Cephalophus spadix True, 1890 dujker tanzański gatunek monotypowy Tanzania (góry Kilimandżaro i Meru oraz łańcuchy górskie Usambara, Uluguru, Udzungwa i Rungwe) DC: 97–140 cm
DO: 8–13 cm
MC: 50–60 kg
 EN 

Kategorie IUCN:  NT gatunek bliski zagrożenia,  EN gatunek zagrożony.

  1. Niepoprawna późniejsza pisownia Cephalophus C.H. Smith, 1827.
  2. Niepoprawna późniejsza pisownia Terpone J.E. Gray, 1872.
  3. Podgatunek Ourebia ourebi.
  4. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b C.H. Smith: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 344. (ang.).
  2. J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 4: Die Nager (zweiter Abschnitt), Bahnlücker, Einhufer, Dickhäuter und Wiederkäuer. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1844, s. 445. (niem.).
  3. a b J.E. Gray. Notes on Busk-bucks (Cephalophoridæ) in the British Museum, with the Description of two new Species from Gaboon. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1871, s. 592, 1871. (ang.). 
  4. Gray 1872 ↓, s. 24.
  5. Gray 1872 ↓, s. 25.
  6. T. Knottnerus-Meyer. Über das Tränenbein der Huftiere. Vergleichend-anatomischer Beitrag zur Systematik der rezenten Ungulata. „Archiv für Naturgeschichte”. 73 (1), s. 46, 1907. (niem.). 
  7. a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 183–184. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  8. a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 372–374. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  9. a b c d e f g C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 761–764. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
  10. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Cephalophus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).
  11. a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 626–627. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  12. H. Komosińska & E. Podsiadło: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.
  13. P.L. Sclater & O. Thomas: The book of antelopes. Cz. 1. London: R.H. Porter, 1894, s. 121. (ang.).
  14. Palmer 1904 ↓, s. 169.
  15. Palmer 1904 ↓, s. 669.
  16. Palmer 1904 ↓, s. 560.
  17. E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 175. (ang.).
  18. E.V. Bärmann, V.G. Fonseca, K. Langen & P. Kaleme. New insights into the taxonomy of duiker antelopes (Artiodactyla: Bovidae) from the eastern Democratic Republic of the Congo, with the formal description of a new genus. „Mammalian Biology”. 102, s. 1793–1809, 2022. DOI: 10.1007/s42991-022-00279-7. (ang.). 
  19. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-06]. (ang.).
  20. Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]