Franciszek Herkules Walezjusz

Franciszek Hercules Walezjusz
	Książę Évreux
Okres	od 1560; do 10 czerwca 1584
	Książę Alençon
Okres	od 1566; do 10 czerwca 1584
	Książę Andegawenii, Berry i Touraine
Okres	od 1576; do 10 czerwca 1584
	Dane biograficzne
Dynastia	Walezjusze
Data i miejsce urodzenia	18 marca 1555 ; Saint-Germain-en-Laye
Data i miejsce śmierci	10 czerwca 1584 ; Château-Thierry
Miejsce spoczynku	bazylika Saint-Denis
Ojciec	Henryk II Walezjusz
Matka	Katarzyna Medycejska
Dzieci	brak
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł od 2010-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Franciszek Herkules Walezjusz (ur. 18 marca 1555 w Saint-Germain-en-Laye, zm. 10 czerwca 1584 w Château-Thierry) – książę Évreux, Alençon i Andegawenii, najmłodszy syn króla Francji Henryka II i Katarzyny Medycejskiej, córki Wawrzyńca II Medyceusza, księcia Urbino. Młodszy brat królów Francji Franciszka II, Karola IX i Henryka III.

Został ochrzczony pod imieniem Herkules. Imię Franciszek przyjął na cześć swojego brata króla Franciszka II podczas bierzmowania. Był ładnym dzieckiem, ale został oszpecony przez ospę, którą przeszedł w wieku 8 lat. Miał również krzywy kręgosłup. Był bardzo ambitny, ale nie dopuszczano go do rządów. Jedynie w 1569 r., podczas nieobecności króla, sprawował władzę w Paryżu.

Jego ojciec zmarł w 1559 r. Od tamtej pory na tronie zasiadali bracia Franciszka Herkulesa, mianowanego w 1560 r. księciem Évreux. Franciszek II zmarł już w 1560 r., Karol IX zmarł bezpotomnie w 1574 r. Jego następcą został Henryk III, który również nie posiadał męskiego potomka. Franciszek Hercules (od 1566 r. książę Alençon i Chàteau-Thierry, hrabia Perche, Meulan i Mantes) został następcą tronu. W 1576 r. otrzymał tytuły księcia Andegawenii, Berry i Touraine.

Jego relacje z Henrykiem III były początkowo poprawne, ale po objęciu przez brata tronu Franciszek zaczął spiskować przeciw niemu, przyłączył się do hugenockiej opozycji i w jej szeregach walczył w wojnie 1574–1576. W 1576 r. podpisał kończący wojnę edykt w Beaulieu. W 1579 r. Wilhelm I Orański zaprosił Franciszka do Niderlandów, by ten objął dziedziczny urząd stadhoudera. 29 września 1580 r. niderlandzkie Stany Generalne (przy sprzeciwie Holandii i Zelandii) podpisały traktat z księciem na zamku Plessis-lès-Tours. Franciszek przyjął tytuł "Obrońcy wolności Niderlandów".

Mniej więcej w tym samym czasie rozpoczęły się zabiegi o małżeństwo księcia Andegawenii z królową Anglii Elżbietą I. Pomimo różnicy wieku (Elżbieta miała 46, a Franciszek 24 lata) nawiązali bardzo bliskie relacje. Franciszek był przez Elżbietę nazywany "żabą". Jednak sprzeciw Anglików i doradców królowej wobec tego małżeństwa przyczynił się do wyjazdu Franciszka z Anglii i jego powrotu do Niderlandów.

W Republice Zjednoczonych Prowincji Franciszek również nie cieszył się wielkim poparciem. Holandia i Zelandia nie uznały jego władzy, a lud Niderlandów patrzył podejrzliwie na francuskiego katolika. Wilhelm Orański był powszechnie krytykowany za swoją "francuską politykę". Franciszek również był rozczarowany niewielkim zakresem swojej władzy. Gdy w 1582 r. do Niderlandów przybyły francuskie posiłki, postanowił zdobyć oporne miasta Antwerpię, Brugię, Dunkierkę i Ostendę.

17 stycznia 1583 r. Franciszek ze swoim wojskiem zjawił się pod Antwerpią. Próbował uśpić czujność mieszczan, prosząc o pozwolenie na przemaszerowanie przez miasto w celu oddania honorów jego mieszkańcom. Obrońcy Antwerpii wyrazili zgodę, jednak kiedy wszyscy Francuzi weszli do miasta, zamknęli bramy i zaatakowali oddział Franciszka. Francuzi zostali zasypani z dachów i okien kamieniami, głazami, a nawet ciężkimi naczyniami. Ogień otworzył również garnizon miasta. Tylko niewielkiej liczbie Francuzów, łącznie z Franciszkiem, udało się uciec. 1500 ludzi zginęło w walkach ulicznych lub zostało powieszonych przez lud Antwerpii.

Masakra w Antwerpii oznaczała upadek militarnej i politycznej kariery księcia Andegawenii. Królowa Elżbieta I oficjalnie zerwała negocjacje, a matka przynaglała go do powrotu. Ostatecznie, pozbawiony oparcia w Niderlandach, Franciszek wycofał się w czerwcu 1583 r. Jego rządy zdyskredytowały również głównego pomysłodawcę powierzenia Franciszkowi władzy, księcia Wilhelma Orańskiego.

Wkrótce po powrocie Franciszek zachorował na febrę lub malarię. W lutym 1584 r. Katarzyna Medycejska przewiozła go do Paryża, gdzie książę spotkał się z Henrykiem III, który nazwał go przy tej okazji "małą małpką" (le petit magot). Franciszek zmarł w czerwcu 1584 r. Nigdy się nie ożenił i nie pozostawił potomstwa. Został pochowany w bazylice Saint-Denis.

Jego śmierć oznaczała, że następcą francuskiego tronu został protestant, król Nawarry Henryk Burbon. Jego kandydatura była nie do przyjęcia dla Ligi Katolickiej. Wkrótce rozpętała się kolejna wojna domowa.

Zobacz też

Walezjusze