Giedroyciowie herbu Hippocentaurus

Herby Giedrojciów

Giedrojciowie herbu własnego, również Giedroyciowie – polski ród książęcy, pochodzenia wielkolitewskiego^[1].

Etymologia nazwiska

Jedna z etymologii nazwiska rodu Giedrojciów oparta jest na legendzie (patrz sekcja: Tytuł książęcy). Według niej Giedrojciowie mają wywodzić swoje nazwisko od legendarnego Giedrusa (brata wielkiego księcia litewskiego Trojdena)^[1].

Nazwisko Giedrojciów ma charakter odmiejscowy. Pochodzi ono od miejscowości Gedrojcie (dziś Giedrojcie), wokół której znajduje się kilka innych miejscowości o podobnej nazwie. Ich nazwą pierwotną była „Kgedrojt” skąd wziął się przymiotnik „Kgedroitski”, z czasem spolszczony na Gedrojc^[2].

Tytuł książęcy

Legenda

Według legendy podanej przez Kronikę Litewską, uzupełnioną przez Wojciecha Kojałowicza (ur. 1609) i Macieja Stryjkowskiego (ur. 1547) – Giedrojciowie mają pochodzić od mitycznego Dowsprunga z rodu Centaurów^[3], który przybył z Palemonem w X wieku na Litwę, gdzie stał się protoplastą dynastii z czasem panującej (patrz: Palemonowicze). Jego potomek, żyjący w XIII w., książę wielkolitewski Romont (Romund, Rowmund), miał pozostawić pięciu synów. Pierwszy z nich, Narimonta, przez syna Lizdejkę, miał być protoplastą Radziwiłłów, Ościkowiczów, Narbutów Dziewałtowskich, Komajewskich itd. Drugi zaś, Dowmont ma być protoplastą Siesickich i Świrskich. Holszana natomiast, protoplastą Holszańskich i Dubrowickich, a Giedrus protoplastą Giedrojciów. Piątym synem był Trojden – ostatni wielki książę wielkolitewski z tej dynastii, którego potomstwo wygasło na dzieciach^[2].

Z nich Giedrus miał założyć wspomnianą wcześniej miejscowość Giedrojcie i przezwać się księciem (kniaziem) Giedroitskim. Jego syn, Ginwił, był ojcem Hurdy, Binojny i Bubety. Hurda pozostawił syna Dowmonta, ten zaś Wojtkasa i Pietrasa, z których pierwszy miał być ojcem Bartłomieja, a dziadem kniazia Mateusza Bartłomiejewicza Gedrojca (marszałka hospodarskiego, zmarłego w 1563 roku). Od Giedrusa mają pochodzić jeszcze Ginwiłowie, Jamontowiczowie, Jurahowie, a także wiele innych rodzin^[2].

Badania

Od II połowy XVI w. część Giedrojciów zaczęła używać przydomku „Dowmont” na pamiątkę swojego rzekomego przodka, co jednak niewiele ma wspólnego z prawdą. Według polskiego historyka, Józefa Wolffa, Giedrojciowie pochodzą od udzielnych książąt litewskich, a konkretniej od dynastii poprzedzającej dynastię Giedyminowiczów^[2].

Historia

Pierwsza współczesna wzmianka o tym rodzie pochodzi z 1399 roku, kiedy to wielki książę Witold sądził sprawę tzw. „kniaziów Gedroitskich” z ówczesnym biskupem wileńskim, Jakubem Plichtą^[2]. W 1413 roku podczas unii horodelskiej doszło do przyjęcia przez polskie rodziny szlacheckie bojarów wielkolitewskich wyznania katolickiego (tzw. adopcja herbowa). Jednym z ważniejszych dowodów tamtego wydarzenia jest istniejący do dziś dokument, do którego przyczepione są pieczęcie z wizerunkami herbów szlacheckich^[4].

Do rodu Porajów adoptowany został wówczas niejaki Bylimin, wraz z jego bliżej nieznanym potomstwem^[5]. Wywodził się on z książąt Giedrojciów, który jako jeden z nielicznych rodów kniaziowskich^[a] wydał z siebie gałąź bojarską^[4], podczas gdy pień nadał zachował kniaziostwo (sami Giedrojciowie). Analogiczną sytuację możemy zaobserwować w przypadku Sunigajła, wywodzącego się od książąt Świrskich^[5].

Znani członkowie rodu

Uwagi

↑ Słowiański odpowiednik księcia.

Przypisy

↑ ^a ^b Tomasz Lenczewski: Genealogie rodów utytułowanych w Polsce. T. t. 1. Warszawa: 1996-1997, s. 15-40, fot. 4-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Wolff 1895 ↓, s. 65.
↑ JoannaJ. Orzeł JoannaJ., Przeszłość Litwy w księgach Silva Rerum XVIII wiek .
↑ ^a ^b Semkowicz 1921 ↓, s. 51.
↑ ^a ^b Semkowicz 1921 ↓, s. 52.

Bibliografia

WładysławW. Semkowicz WładysławW., Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie. 1920, t. V, Lwów: Towarzystwo Heraldyczne we Lwowie, 1921, s. 137 .
JózefJ. Wolff JózefJ., Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1895, s. 724 .

[6] Słowiański odpowiednik księcia.

[:0-1] Tomasz Lenczewski: Genealogie rodów utytułowanych w Polsce. T. t. 1. Warszawa: 1996-1997, s. 15-40, fot. 4-9.

[CITEREFWolff189565-2] Wolff 1895 ↓, s. 65.

[3] JoannaJ. Orzeł JoannaJ., Przeszłość Litwy w księgach Silva Rerum XVIII wiek .

[CITEREFSemkowicz192151-4] Semkowicz 1921 ↓, s. 51.

[CITEREFSemkowicz192152-5] Semkowicz 1921 ↓, s. 52.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]