Gołąbek chmurny
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek chmurny |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula parazurea Jul. Schäff. Z. Pilzk. 10(4): 105 (1931) | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
Gołąbek chmurny (Russula parazurea Jul. Schäff.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1931 r. Julius Schäffer i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1]. Synonimy:
- Russula ochrospora (Nicolaj ex Quadr. & W. Rossi) Quadr. 1985
- Russula palumbina subsp. parazurea (Jul. Schäff.) Konrad & Maubl. 1935
- Russula parazurea f. dibapha Romagn. 1962
- Russula parazurea f. purpurea Singer 1935
- Russula parazurea var. ochrospora Nicolaj ex Quadr. & W. Rossi 1984[2].
Polską nazwę podała Alina Skirgiełło w 1991 r.[3] Łacińska nazwa parazurea oznacza „prawie niebieski”[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 3,2–8 cm, dość mięsisty, początkowo wypukły, następnie rozszerzający się i na koniec w środku zagłębiony, czasami nawet pępówkowaty. Brzeg dość gwałtownie zwężający się, wcale lub prawie nie bruzdowany (rzadko dość wyraźnie i tylko u starych okazów). Powierzchnia początkowo ciemno zielonoszara, oliwkowoszara, czasem z brązowymi odcieniami w środku, ochrowymi lub fioletowawymi plamami. Po ugotowaniu skórka zmienia kolor na różowy lub liliowy[5].
Średnio gęste, dość grube, często rozwidlone tu i ówdzie lub dwudzielne u nasady, z przy brzegu ostre, umiarkowanie szerokie (3,5–9 mm), kruche, początkowo białe, potem bladokremowe lub żółtokremowe, z blaszeczkami[5]
Wysokość 3–5,5 cm, grubość 0,7–1,8 cm, niemal cylindryczny lub lekko rozszerzony pod blaszkami, rzadziej nieco pogrubiony u nasady, czasem zakrzywiony, początkowo pełny, później gąbczasty, czysto biały, tylko czasami u nasady z kilkoma brązowymi lub żółtawobrązowymi plamami;. Powierzchnia bardzo delikatnie oprószona, błyszcząca, gładka lub drobno pomarszczona[5].
Kruchy, dość zwarty, ale nigdy bardzo twardy, biały, tylko pod skórką nieco zabarwiony jak kapelusz. Ma bardzo słaby zapach, niezbyt wyczuwalny na świeżo, smak słodki lub lekko pikantny po długim żuciu. FeSO4 wybarwia go na brudno brązowaworóżowo, zwykle dość szybko[5].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki (32)–40-57 × 7–11 µm, 4-zarodnikowe. Bazydiospory 5,7–8,5 × 5–6,5 µm, brodawkowate, oddzielne lub połączone grzbietami, wyraźnie siateczkowate lub lekko prążkowane; brodawki zaokrąglone, o wysokości do 0,5 µm i szerokości 0,7 µm, często słabo amyloidalne; łączniki drobne, kręte; wyrostek wnęki stożkowy, dość ostry, 1,5–1,4 µm, nad nim drobne hilum. Cystydy wrzecionowate, 57–90 × 7–13 µm, tępe lub spiczaste, czasami z wyrostkiem, w sulfowanilinie niektóre optycznie puste, inne szarzejące lub czerniejące tylko w górnej części. Skórka zbudowana ze zwartych strzępek z wystającymi z niej, włoskami z przegrodami, na szczycie rozwartymi lub nieco zwężonymi. Strzępki mniej lub bardziej rozgałęzione, czasami kręte, o szerokości 3,7–7,7 µm. Dermatocystydy cylindryczne lub lekko zwężone, 65–80 × 3,7–8 µm, mniej więcej szarawe lub w sulfowanilinie z refrakcyjnymi wtrąceniami. Wokół wakuoli ziarna pigmentu[5].
Kremowy[4].
- Gatunki podobne
Makroskopowo podobne są Russula atroglauca, Russula anatina[6] i gołąbek zielonawofioletowy (Russula cyanoxantha)[7]. Ten ostatni ma często bardzo podobną barwę, ale odróżnia się białym wysypem zarodników i niezwykle giętkimi blaszkami (w porównaniu z innymi gołąbkami). Gołąbek lazurowy (Russula azurea) ma bardziej błękitny kolor i rośnie głównie w górskich lasach pod świerkami[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji. Najwięcej stanowisk podano w Europie i jest tu szeroko rozprzestrzeniony[8] i dość częsty[5]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył trzy stanowiska z uwagą, że jego częstość występowania i stopień zagrożenia nie są znane[3]. W późniejszych latach podano następne stanowiska[9], a najbardziej aktualne podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[10].
Naziemny grzyb mykoryzowy występujący w lasach liściastych i mieszanych pod drzewami liściastymi[3], głównie dębami, brzozami, grabami i lipami[5].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Jest smacznym grzybem jadalnym, istnieje jednak duże ryzyko pomylenia go z grzybami trującymi, z tego powodu wykorzystanie do celów kulinarnych zaleca się tylko doświadczonym grzybiarzom[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-02-10] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-02-10] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 609, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Russula parazurea Jul. Schäff. – Powdery Brittlegill [online], FirstNature [dostęp 2024-02-08] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Russula parazurea J. Schaeff. [online], Mycobank [dostęp 2024-02-08] (fr.).
- ↑ A. Einhellinger, Russula atroglauca spec. nov. und Galerina dimorphocystis Smith et Singer, zwei bemerkenswerte Blätterpilze aus dem Murnauer Moor, „Hoppea Denkschrift der Regensburgischen Naturforschenden Gesellschaft”, 39, Mycobank, 1980, s. 101–106 [dostęp 2024-02-08] (łac.).
- ↑ Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 42, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Występowanie Russula parazurea na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-02-08] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-10] (pol.).
- ↑ Aktualne stanowiska Russula parazurea w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-08] (pol.).