Gołanice
51°53′10″N 16°26′30″E/51,886111 16,441667| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
514[2] |
| Strefa numeracyjna |
65 |
| Kod pocztowy |
64-117[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PLE |
| SIMC |
0376892 |
Położenie na mapie gminy Święciechowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
| 51°53′10″N 16°26′30″E/51,886111 16,441667[1]
| |
Gołanice – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie leszczyńskim, w gminie Święciechowa. Wieś jest położona w odległości 10 km na północny zachód od Leszna, przy drodze do Boszkowa, nad południowo-zachodnim brzegiem jez. Krzycko Wielkie. Nad jeziorem jest kąpielisko strzeżone oraz tereny plażowe.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od pierwszej połowy XV wieku. Wymieniona w 1421 pod nazwą Golnicz, 1432 Golynicza, 1436 Golanycze, Golancza, 1444 Golinicze, 1449 Golanicze, 1450 Golynycze, 1564 Gołanicze[4].
Miejscowość była wsią prywatną należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej: Kotwiczów, a później Gołanieckich. W 1421 stała się siedzibą własnej parafii. W 1450 leżała w powiecie wschowskim Korony Królestwa Polskiego. W 1510 należała do dekanatu Wschowa[4].
W latach 1430-1432 jako właściciel wsi odnotowany został starosta wschowski Henryk Kotwicz z Gołanic herbu Kotwicz. W latach 1443-1447 właścicielem był starosta wschowski Jan Kotwicz posiadający również Machcin i Olbrachcice. W 1469 dziedzicem w miejscowości był wójt kościański Jan. W latach 1488-1497 odnotowano właściciela wsi sędziego wschowskiego Jana Gołanieckiego herbu Kotwicz. Później majętności dziedziczy jego syn Mikołaj Gołaniecki właściciel miejscowości w latach 1504-1524[4].
W 1510 odnotowano we wsi folwark, 6 łanów i 3 pręty osiadłe. Sołtys uprawiał 2 łana oraz pół łana opuszczonego. W miejscowości gospodarowało także 5 zagrodników stała karczma, młyn, a jeden łan należał do miejscowego plebana. W 1531 miał miejsce pobór podatków we wsi z 3,5 łana, sołtys gospodarował na jednym łanie, odnotowano także karczmę. W 1535 pobrano podatki z 3,5 łana. W 1563 pobór odbył się z 4,5 łana, od 2 komorników, karczmy dziedzicznej, wiatraka dziedzicznego. W 1564 pan Gołaniecki miał we wsi 3,5 łana. W 1566 zapłacił on podatki z 4,5 łana, od wiatraka dziedzicznego, wiatraka dorocznego, od 2 komorników, karczmy dorocznej. W 1579 we wsi odnotowano 6 łanów, a sołtys gospodarował na 2 łanach. Było także 6 zagrodników bez roli, 9 komorników, owczarz wypasający 20 owiec, wiatrak oraz młyn doroczny[4].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Kościół z 1782 r. późnobarokowy, został ufundowany przez Stanisława Krzyckiego. W przyziemiu wieży znajduje się portal, a nad nim tablica z piaskowca z napisem fundacyjnym i herbami Kotwiczów-Krzyckich i Pomian-Nieżychowskich. W drzwiach do zakrystii oraz kruchty okładziny zamków i uchwyty rokokowe pochodzące z ok. 1782 r. Na ołtarzu głównym zawieszony jest obraz Chrystusa na Krzyżu z początku XIX w., a na bocznych Matka Boska Różańcowa ze św. Dominikiem i Świętą Rodziną. Ambona, ławki i chrzcielnica pochodzą z końca XVIII w., a kilka obrazów i rzeźb z XVIII w. Są też dwa epitafia piaskowcowe, inskrypcyjne. Przed plebanią stoi barokowa rzeźba św. Jana Neponucena z końca XVIII w.
Przy kościele rosła drobnolistna lipa o obwodzie ponad 450 cm, wycięta w latach 80. XX wieku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 34591
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 322 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d Chmielewski 1987 ↓, s. 528-530.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I (A – H), zeszyt 3, hasło „Gołanice”. Wrocław: Ossolineum, 1987, s. 528-530.
- Bogdan Zgodziński, "Województwo leszczyńskie". Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu.; Poznań: Państ. Wydaw. Naukowe. Oddział, 1989, ISBN 83-01-07676-3;
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Gołanice w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”
- Gołanice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 662.
