Grabów (województwo opolskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Grabów
wieś
Ilustracja
Główna ulica we wsi
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

strzelecki

Gmina

Izbicko

Liczba ludności (2022)

75[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

47-180[3]

Tablice rejestracyjne

OST

SIMC

0495473

Położenie na mapie gminy Izbicko
Mapa konturowa gminy Izbicko, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Grabów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Grabów”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Grabów”
Położenie na mapie powiatu strzeleckiego
Mapa konturowa powiatu strzeleckiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Grabów”
Ziemia50°35′01″N 18°07′40″E/50,583611 18,127778[1]

Grabów (dodatkowa nazwa w j. niem. Grabow) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie strzeleckim, w gminie Izbicko.

Grabów oraz przysiółek Grabówek tworzą sołectwo pod nazwą Grabów o powierzchni 185 ha. Miejscowość położona jest na Równinie Opolskiej i przepływa przez nią rzeka Sucha stanowiąca prawobrzeżny dopływ rzeki Chrząstawy[4].

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Nazwa miejscowości pochodzi prawdopodobnie od rosnących tu niegdyś licznie grabów. Możliwe jednak, że pochodzi od nazwiska bądź przydomku (Grab, Grabowy, Grabowski). Po raz pierwszy została odnotowana jako Grabow w dokumencie z 1297. Na mapie z 1809 ujawnił się podział na Gross Grabow (Wielki Grabów) i Klein Grabow (Mały Grabów), którego z czasem zaczęto nazywać Grabówkiem. W 1936 hitlerowska administracja zmieniła nazwę miejscowości z Grabow na Weißbuchen oraz nazwę przysiółka z Grabowek na Klein Buchen. W 1945 ustalono nazwę Grabów, a w 2007 nadano dodatkową nazwę w języku niemieckim – Grabow[5].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Plac rekreacyjny
Łowisko Grabów
Grabówek
Skrzyżowanie we wsi
Krzyż w pobliżu drogi krajowej

W sołectwie Grabów odkryto fragmenty ceramiki i żużel z epoki brązu oraz fragmenty ceramiki kultury przeworskiej okresu wpływów rzymskich[6]. Miejscowość została założona w XIII w. Dla jej rozwoju ważny był fakt, że położona była na ważnym szlaku handlowym z Krakowa do Wrocławia i dalej na zachód[6]. Za datę powstania wsi uznaje się umownie rok 1295[7]. Nazwa miejscowości pojawiła się po raz pierwszy w dokumencie biskupa wrocławskiego Jana III wydanym w 1297 w Ujeździe. Grabów należał wówczas do parafii w Raszowej i stan ten utrzymywał się aż do I poł. XX w. Dokument z 1301 wymienia proboszcza raszowskiej parafii Georga Raschowitz z Grabowa[8]. W dokumencie księcia Bolka II opolskiego z 1316 występuje świadek Adalbert z Grabowa (von Grabow), który prawdopodobnie był zaufanym, wysoko postawionym urzędnikiem i być może właścicielem wsi[8].

Nie ma dostępnych informacji o Grabowie z okresu wojny trzydziestoletniej (1618-1648)[9]. 11 kwietnia 1745 między Nakłem a Grabowem miała miejsce bitwa w ramach II wojny śląskiej między oddziałami pruskimi a oddziałami austriackimi wspartymi jazdą węgierską[10]. Poległych pochowano na górce i najpewniej postawiono krzyż, który z czasem zbutwiał, a o wydarzeniach zapomniano. W 1910, kiedy budowano drogę relacji Opole – Strzelce, zaczęto wydobywać piasek z górki. Ukazały się wówczas szczątki. Władze i archeolodzy stwierdzili, że zapewne pochodzą one właśnie z okresu wojen śląskich. Dziś na tym miejscu stoi krzyż[11].

W 1816 Grabów i Grabówek zamieszkiwało łącznie 68 osób; było 10 zagrodników i folwark[12]. Według danych z 1845 we wsi mieszkało 88 katolików, znajdowało się tu 14 domów, folwark, młyn wodny i tartak[12]. Z końca XIX w. pochodzi informacja, że miejscowość należała do związku sikawkowego, ale nigdy nie powstała w niej jednostka straży pożarnej[13].

W obliczu plebiscytu zaplanowanego na marzec 1921 w krótkim czasie wielu mieszkańców zaczęło organizować się w związki i stowarzyszenia, polskie i niemieckie, które uwypuklały podziały narodowościowe. Spośród 63 głosujących 43 osoby oddały głos za Polską, 19 osób za Niemcami, a 1 osoba oddała głos nieważny. Ostatecznie jednak plebiscyt wygrali Niemcy. W kwietniu 1921 wybuchło III powstanie śląskie. W maju 2 kompania pod dowództwem Franciszka Richtera z 4 baonu strzeleckiego por. Karola Brandysa z podgrupy “Bogdan” zajęła Izbicko, a także Grabów[14]. Młyn w Grabówku spłonął[13]. 31 maja powstańcy wycofali się z Grabowa i jego okolic. Do wsi wkroczyli żołnierze niemieccy, a zaraz po nich francuscy. Życie wsi powoli stabilizowało się, choć problemem były bezrobocie i inflacja[14].

Podczas II wojny światowej do pracy w gospodarstwach rolnych i folwarku w Grabowie hitlerowcy przysłali kilkunastu ukraińskich i polskich robotników przymusowych. Nie wszyscy z nich przeżyli. Na frontach wojny ginęli mieszkańcy wsi i ich krewni[15]. 23 stycznia 1945 Armia Czerwona wkroczyła do Izbicka. Stamtąd żołnierze wyruszyli do Nakła i Grabowa. W Grabowie wojska sowieckie podpaliły chlewy w folwarku. Po pewnym czasie zostały one odbudowane[16].

Pod koniec marca 1945 władzę objęła administracja polska, a Grabów został włączony do gminy Izbicko. W latach 50. i 60. XX w. na miejscu kilkunastu starych chałup wybudowano nowe domy. Zmodernizowano też gospodarstwa rolne[17]. W latach 90. zlikwidowano staw przeciwpożarowy przy dawnym folwarku, wyrównano teren i urządzono plac rekreacyjny[18].

Właściciele miejscowości[edytuj | edytuj kod]

Tablica pamiątkowa ustawiona z okazji 700-lecia Grabowa
Kapliczka pw. św. Mateusza w Grabowie

Ustalenie pierwszych właścicieli wsi jest właściwie niemożliwe. W 1672 właścicielem był Heinrich von Koschitzki. W 1674 sprzedał on Grabów i karczmę w Suchej Georgowi Ernstowi von Schick. W 1687 właścicielem został Balthasar Ludwig von Larisch, posiadający wówczas Kamień Śląski, Chorulę, a w późniejszym czasie Otmęt, połowę Siedlca, połowę Poznowic i inne majątki. Jego syn Carl Ludwig Hyacinth von Larisch (1700–1779) był żonaty z Sophią Gräfin Strachwitz (1726–1799). Para nie miała dzieci[19]. Następnie Grabów należał do rodziny Strachwitzów[12]. Po śmierci Sophii majątkiem do 1808 zarządzał jej brat Ernst Graf Strachwitz. Zgodnie z zapisem w jej testamencie każdym kolejnym właścicielem Kamienia Śląskiego miał być przedstawiciel rodu Strachwitz o imieniu Hyacinth (Jacek). Tradycja ta trwała do 1945[19].

Pieczęć[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza pieczęć sołectwa Grabów pochodzi z II poł. XVIII w., ale nie wiadomo, jak wyglądała. Najstarszy zachowany odcisk pieczęci pochodzi najprawdopodobniej z początku XIX w. W środkowej części umieszczona jest tarcza nawiązująca do tarczy szwajcarskiej, na niej widnieją pionowo ustawione grabie i duża litera “G” od nazwy miejscowości. Tarcza herbowa umieszczona była na płaszczu heraldycznym, co jest bardzo rzadko ma miejsce w herbach wiejskich. Być może chodziło o chęć podniesienia rangi wsi lub pochodziła z niej istotna postać w kręgach szlacheckich, książęcych bądź kościelnych. Herb ten jest obecnie eksponowany podczas imprez wiejskich, a poza tym widnieje na pamiątkowej tablicy umocowanej na głazie obok kapliczki[20].

Religia[edytuj | edytuj kod]

Mieszkańcy byli początkowo związani z kościołem parafialnym w Raszowej, a po wybudowaniu kościoła w Nakle w 1940 zaczęli uczęszczać właśnie tam. Podlegał on pod parafię w Raszowej. Dopiero w 1980 oficjalnie ustanowiono parafię w Nakle[21] i do niej należą obecnie mieszkańcy Grabowa. W Nakle znajduje się także szkoła podstawowa, do której uczęszczają tutejsze dzieci[22].

Jedną z najważniejszych imprez w miejscowości jest noc świętojańska. Było to pierwotnie pogańskie święto Słowian nazywane nocą Kupały, które zostało zasymilowane przez tradycję chrześcijańską jako wigilia św. Jana. Proboszcz nakielski dokonuje poświęcenia ognia z ogniska, a następnie uczestnicy zapalają od niego pochodnie. Zapala się 12 słupów symbolizujących 12 apostołów. Organizowany jest też konkurs wianków z naturalnych materiałów, które po poświęceniu są rzucane w nurt rzeki Suchej[23].

Obiekty we wsi[edytuj | edytuj kod]

Jaz na rzece Sucha w Grabówku

Wzmianka o pierwotnym młynie na rzece Sucha na terenie dzisiejszego Grabówka występuje już w dokumencie księcia strzeleckiego Alberta z 1361. Później wybudowano murowany młyn z kamienia wapiennego. Stał na miejscu dzisiejszego mostu nad rzeką Suchą. W 1953 władze zdecydowały się wysadzić zniszczony młyn w celu wybudowania nowej drogi z Nakła przez Grabówek do Raszowej[24]. W celu uzyskania możliwości regulowania poziomu wody w rzece i stawie zbudowano nowy betonowy jaz w 1976[25].

W poł. XVIII w. założono w Grabowie folwark. Należał on do rodu Larisch z Kamienia Śląskiego. Na przełomie XIX i XX w. był on częścią majoratu kamieńskiego (Majoratsherrschaft Gross Stein). Wg stanu z 1912 należało do niego 169,5 ha gruntów i młyn wodny. W styczniu 1945 wojska sowieckie ograbiły folwark i podpaliły chlewy. Latem 1945 władze polskie rozparcelowały część gruntów między miejscowych rolników, a z pozostałości utworzono rolniczą spółdzielnię produkcyjną. Następnie gospodarstwo rolne należało do technikum rolniczego w Izbicku, a potem do Fabryki Maszyn Rolniczych Agromet w Strzelcach Opolskich[26].

Kapliczka pw. św. Mateusza z II poł. XIX w. została prawdopodobnie ufundowana przez rodzinę Grafów Strachwitz z Kamienia Śląskiego. Oprócz funkcji sakralnej, stanowiła także miejsce spotkań, a bicie dzwonu, obok wezwania na modlitwę, mogło alarmować mieszkańców o zagrożeniu[27].

W Grabowie nie ma sklepów, zakładów pracy ani poczty. Mieszkańcy korzystają z placówek handlowych i instytucji publicznych w pobliskim Nakle i Izbicku. We wsi nie działa też żadna forma transportu publicznego. Najbliższy przystanek autobusowy znajduje się przy drodze krajowej 94 i obsługuje także mieszkańców Nakła[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 37625
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 336 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 9–12.
  5. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 14.
  6. ↑ a b Smykała 2017 ↓, s. 19–21.
  7. ↑ a b Smykała 2017 ↓, s. 45.
  8. ↑ a b Smykała 2017 ↓, s. 22–23.
  9. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 25.
  10. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 27.
  11. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 85–86.
  12. ↑ a b c Smykała 2017 ↓, s. 29.
  13. ↑ a b Smykała 2017 ↓, s. 32.
  14. ↑ a b Smykała 2017 ↓, s. 34–35.
  15. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 38.
  16. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 41.
  17. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 42–43.
  18. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 47.
  19. ↑ a b Smykała 2017 ↓, s. 59–63.
  20. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 17.
  21. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 77–79.
  22. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 48.
  23. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 75.
  24. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 52–53.
  25. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 55.
  26. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 56–57.
  27. ↑ Smykała 2017 ↓, s. 82.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Piotr Smykała, Grabów, Opole: Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża, 2017, ISBN 978-83-7342-572-9.
Gmina Izbicko
Wsie
Kolonia
Integralne
części wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grabów_(województwo_opolskie)&oldid=72653370”