Grupa Akrobacyjna Żelazny
 Tomasz Grabowski (Zlín-526F) i Tadeusz Kołaszewski (Zlín-50) na Pikniku Lotniczym w Płocku 2009 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Samoloty |
1 Extra-330LC, 1 Extra-330LX, 2 Zlín Z-50, 2 Zlín Z-526F, 1 MDM-1 Fox |
| Sponsor | |
| Baza macierzysta | |
| Barwy |
Czerwono-białe |
| Data utworzenia | |
| Strona internetowa | |
Grupa Akrobacyjna „Żelazny” – polski, cywilny zespół akrobacji lotniczej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Grupa powstała w 2000 roku z inicjatywy dyrektora Aeroklubu Ziemi Lubuskiej – Lecha Marchelewskiego. W roku 2008 grupa przeniosła się z Zielonej Góry do Poznania na lotnisko Aeroklubu Poznańskiego. Żelazni dają pokazy w Polsce, oglądać ich można było także m.in. w Korei Południowej, Szwecji, Niemczech, Czechach czy na Słowacji. Nazwa „Żelazny” pochodzi od nazwy jej pierwszego sponsora.
Grupa korzysta z czerwono-białych samolotów Zlin Z-526, Z-50 i Extra-330LC. Od sezonu 2012 Grupa dysponuje szybowcem wyczynowym MDM-1 Fox, za sterami którego zasiada wielokrotny mistrz świata w akrobacji szybowcowej - Jerzy Makula.
16 stycznia 2020. Żelazny dołącza do Orlen Team[1], który staje się również sponsorem tytularnym. Wszystkie samoloty zostają przemalowane na nowe barwy[2].
Piloci i członkowie
[edytuj | edytuj kod]- Wojciech Krupa[3] – lider
- Piotr Haberland[3]
- Wojciech Grzechowiak[3]
- Dominik "Dono" Łuczak[3][4]
- Krzysztof "Szopa" Szopiński[3] – prezes i komentator
Byli piloci i członkowie
[edytuj | edytuj kod]- Marek Dubkiewicz[3] – zginął 2 czerwca 2003
- Sebastian Chrząszcz[3] - zginął 2 czerwca 2003
- Lech Marchelewski[3] – lider – zginął 1 września 2007
- Piotr Banachowicz[3] – lewoskrzydłowy – zginął 1 września 2007
- Krzysztof Kossiński[3] – prawoskrzydłowy
- Wojciech Grzechowiak[3] – latał w pokazach w 2017 roku
- Tadeusz Kołaszewski[3] – prawoskrzydłowy lub zamykający - latał w pokazach do 2017
- Paweł Antkowiak[3] – lewoskrzydłowy
- Wojciech Muszyński[3] – prawoskrzydłowy
- Agata Nykaza[3] – solo
Wykorzystywane samoloty
[edytuj | edytuj kod]- Zlin Z-526AFS – zniszczony w wyniku wypadku 1 września 2007.
- Zlin Z-526AFS – zniszczony w wyniku wypadku 1 września 2007.
- Zlin Z-526AFS – po wypadku używany jeszcze w 2008 roku do akrobacji solowych. Obecnie nieużywany.
- Zlin Z-50LA – przekazany 4 listopada 2011 jako eksponat do Muzeum Lotnictwa w Krakowie
- Zlin Z-50LA – używany w pokazach
- Zlin Z-50LS – używany w pokazach
- Zlin Z-50LS – używany w pokazach
- Extra 330LC – używany w pokazach
- Zlin Z-526F – używany do szkolenia pilotów
- MDM Solo Fox – używany w pokazach
- 4 Extra 330LX – nowa nr 4
Skład pokazowy zespołu na Radom Air Show 2017
[edytuj | edytuj kod]- #5 Tadeusz Kołaszewski – zamykający – Zlin-50 SP-AUE
- #6 Wojciech Muszyński – skrzydłowy - Zlin-50 SP-AUC
- #7 Paweł Antkowiak – skrzydłowy - Zlin-50 SP-AUD
- #8 Wojciech Krupa – prowadzący – Extra 330 SP-AUP
Skład pokazowy zespołu na Radom Air Show 2015
[edytuj | edytuj kod]- #6 Wojciech Krupa – skrzydłowy – Zlin-50 SP-AUC
- #7 Piotr Haberland – skrzydłowy – Zlin-50 SP-AUD
- #8 Agata Nykaza – prowadzący – Extra 330 SP-AUP
- #10 Magda Stróżyk – szybowiec
Skład pokazowy zespołu na Radom Air Show 2007
[edytuj | edytuj kod]- Lech Marchelewski – lider – Zlin-526F (nie żyje)
- Piotr Banachowicz – lewoskrzydłowy – Zlin-526 AFS (nie żyje)
- Krzysztof Kossiński – prawoskrzydłowy – Zlin-526 AFS
- Piotr Haberland – lewoskrzydłowy – Zlin-50
- Tadeusz Kołaszewski – prawoskrzydłowy – Zlin-50
- Wojciech Krupa – prowadzący – Zlin-50
Żelaźni w Muzeum
[edytuj | edytuj kod]4 listopada 2011 r. samolot Zlin-50LA "4" o numerze seryjnym 0009 i znakach SP-AUB został doprowadzony lotem na Lądowisko Rakowice-Czyżyny, a następnie przekazany Muzeum Lotnictwa przez przedstawicieli Grupy Akrobacyjnej Żelazny: Artura Haładyna, Wojciecha Krupę oraz Piotra Haberlanda[5].
Wypadki
[edytuj | edytuj kod]2 czerwca 2003
[edytuj | edytuj kod]2 czerwca 2003 roku w czasie lotu treningowego samolotem Let L-200 Morava w okolicach Zielonej Góry doszło do wypadku, w którym zginęło dwóch pilotów grupy: Marek Dubkiewicz i Sebastian Chrząszcz[6]. Michał Wiśniewski z zespołu Ich Troje złożył hołd pilotom, nagrywając dla uczczenia ich pamięci utwór pt. Requiem[7].
1 września 2007
[edytuj | edytuj kod]
1 września 2007 roku o godzinie 15.51 (czasu lokalnego) podczas Radom Air Show doszło do wypadku w trakcie wykonywania akrobacji, podczas którego zginęło dwóch pilotów należących do zespołu: Lech Marchelewski (60 lat, nalot ponad 3352 godziny[8], płk rezerwy, dyrektor Aeroklubu Ziemi Lubuskiej, doświadczony pilot i twórca tej grupy akrobacyjnej), oraz Piotr Banachowicz (25 lat, wylatał ponad 540 godzin), inżynier pilot.
Kolizja nastąpiła w trakcie wykonywania na trzech maszynach pętli z rozejściem u szczytu – tzw. „rozety”. Samoloty miały minąć się w najniższym punkcie manewru w bardzo małej odległości od siebie, jednak samolot Marchelewskiego zderzył się z samolotem Banachowicza. Oba samoloty uległy niemal całkowitemu zniszczeniu, a piloci zginęli w momencie kolizji. Na ziemię spadły już tylko szczątki obu maszyn.
Przyczyny tragedii badały prokuratura i Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych. Jako najbardziej prawdopodobną przyjęły hipotezę o błędzie pilota, Lecha Marchelewskiego[9].
W związku z tragedią w Radomiu i Zielonej Górze wprowadzono trzydniową żałobę. Pożegnanie pilotów miało miejsce 7 września na lotnisku AZL w Przylepie koło Zielonej Góry. W ceremonii uczestniczyli gen. Gromosław Czempiński, a także dowódca Sił Powietrznych gen. Andrzej Błasik, zmarłych lotników pożegnali także członkowie grupy „Biało-Czerwone Iskry” z Dęblina. Piloci zostali pośmiertnie oznaczeni Złotą odznaką pilota.
30 czerwca 2008 Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych opublikowała raport końcowy dotyczący wypadku, w którym stwierdza, że decydujący wpływ na błąd pilota i katastrofę mogło mieć słabe zdrowie lidera grupy, Lecha Marchelewskiego, który przyjmował leki na obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, o czym nie informował w czasie obowiązkowych okresowych badań dla pilotów[10]. Stwierdzono również, że drugi z uczestników kolizji, Piotr Banachowicz, mimo iż był dobrze przygotowany do wykonywanych zadań i nie popełnił błędów, nie posiadał upoważnienia do wykonywania pokazów lotniczych[8].
We wrześniu 2008 Prokuratura Okręgowa w Radomiu umorzyła śledztwo w sprawie katastrofy z powodu śmierci Lecha Marchelewskiego, który zdaniem prokuratury nieumyślnie spowodował zderzenie dwóch samolotów[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ ORLENTeam [online], orlenteam.pl [dostęp 2023-08-09].
- ↑ Orlen Grupa Akrobacyjna "Żelazny" w nowych barwach. Pokaz nad Bydgoszczą [zdjęcia] [online], Express Bydgoski [dostęp 2023-08-09] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Grupa – Grupa Żelazny [online] [dostęp 2019-04-05] (pol.).
- ↑ W rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego piloci Orlen Grupa Akrobacyjna Żelazny zaprezentują symbol Polski Walczącej | dlapilota.pl [online], dlapilota.pl [dostęp 2023-08-09].
- ↑ Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie [online], www.muzeumlotnictwa.pl [dostęp 2019-04-05].
- ↑ Maja Sałwacka: Żona pilota wini aeroklub. Gazeta.pl, 25 lipca 2006. [dostęp 2007-09-01].
- ↑ Michał Wiśniewski: Przyjacielu, żegnaj - Dziennik.pl [online], dziennik.pl [dostęp 2024-05-11] (pol.).
- ↑ a b Raport końcowy – Zdarzenie nr: 383/07. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Piotr Żytnicki, Maja Sałwacka, Monika Firlej: Los ściga lotnika. Gazeta.pl, 10 września 2007. [dostęp 2007-09-11].
- ↑ Pilot wiedział, że zginie. Zdążył jeszcze krzyknąć "Jezu!". Gazeta.pl, 2 lipca 2008. [dostęp 2008-07-02].
- ↑ Śledztwo ws. katastrofy "Żelaznych" umorzone
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- "Los ściga lotnika" – reportaż prasowy (Duży Format, Gazeta Wyborcza)
- Raport końcowy – Zdarzenie nr: 383/07. [zarchiwizowane z tego adresu].
