Przejdź do zawartości

Helena Mniszkówna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Helena Mniszkówna
Ilustracja
Imię i nazwisko

Helena Rawicz Radomyska (z domu Mniszek-Tchorznicka, primo voto Chyżyńska)

Data i miejsce urodzenia

24 maja 1878
Kurczyce na Wołyniu

Data i miejsce śmierci

18 marca 1943
Sabnie

Narodowość

polska

Język

polski

Dziedzina sztuki

powieść, romanse

Ważne dzieła

Trędowata
Ordynat Michorowski

Helena Mniszkówna z domu Mniszek-Tchorznicka, primo voto Chyżyńska, secundo voto Rawicz-Radomyska (ur. 24 maja 1878 roku w majątku Kurczyce[1] na Wołyniu, zm. 18 marca 1943 w Sabniach[2]) – polska powieściopisarka. Była autorką romansów z życia wyższych sfer.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]
Helena Mniszkówna

Córka Michała i Marii. Otrzymała gruntowne wykształcenie domowe. Mając 19 lat, wyszła za mąż za Władysława Chyżyńskiego. Wraz z mężem przeniosła się do Platerowa na Litwie. Tam powstał pomysł Trędowatej, powieści osadzonej w świecie arystokracji. Środowisko to pisarka miała okazję poznawać podczas pierwszego małżeństwa. W 1903 roku, po śmierci męża, przyjechała wraz z dwiema córkami do majątku rodziców, do Sabni koło Sokołowa Podlaskiego. Wówczas poznała młodego ziemianina Adolfa Lortscha, w którym zakochała się. Adolf Lortsch stał się później pierwowzorem tytułowej postaci powieści Panicz, wydanej w 1912[3].

Dwa tomy pierwszej powieści, Trędowata, ukazały się w 1909 roku dzięki wsparciu finansowemu ojca Heleny Mniszkówny. Książka szybko zniknęła z księgarń i została dość ciepło przyjęta przez krytykę literacką (nieprzychylne recenzje przyszły później). Rękopis recenzował Bolesław Prus, który był przyjacielem z dzieciństwa stryja Mniszkówny.

Helena Mniszkówna z córkami.

W 1910 roku pisarka wyszła za mąż za Antoniego Rawicz-Radomyskiego i wyjechała do Rogal pod Łukowem, gdzie urodziła córki-bliźniaczki. Tam też powstały kolejne powieści, ale w okolicy znana była również z działalności społecznej: zakładała ochronki, szkółki dla dziewcząt.

Wkrótce przeniosła się do majątku Kuchary w płockiem, koło Drobina, gdzie mieszkała aż do 1939 roku, kiedy została wraz z córkami wyrzucona z majątku przez Niemców. Od ośmiu lat była już po raz drugi wdową. Wróciła do Sabni, gdzie kontynuowała pisanie i gdzie pozostała aż do śmierci. Pochowana jest w miejscowości Zembrów, na rodzinnym cmentarzu Mniszek-Tchorznickich i Moniuszków.

Była przewodniczącą Koła Ziemianek i należała do Przysposobienia Wojskowego.

Imię Heleny Mniszek nadano Zespołowi Szkół (Szkoła Podstawowa i Gimnazjum) w Sabniach. Przed Urzędem Gminy Sabnie ustawiono poświęcony pisarce pomnik, a w herbie Gminy Sabnie znajduje się nawiązująca do jej postaci otwarta książka.

30 września 2009 roku odbyła się uroczystość związana z nadaniem imienia Heleny Mniszkówny Szkole Podstawowej w Celinach (gmina Trzebieszów). Niedaleko ww. wsi znajdują się Rogale – wieś, w której mieszkała Helena Mniszkówna wraz z rodziną.

Wszystkie jej utwory zostały w 1951 roku w Polsce objęte zapisem cenzury, podlegały natychmiastowemu wycofaniu z bibliotek[4].

Dzieła (wybór)

[edytuj | edytuj kod]
Helena Mniszkówna, 1909.

Ekranizacje

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Heleny Mniszkówny.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Kurczyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 892.
  2. Mniszkówna Helena. W: Wielka Encyklopedia PWN. T. 17: Mao – Moholy-Nagy. Warszawa: PWN, 2003, s. 540. ISBN 83-01-13827-0. (pol.).
  3. Tomasz Kalita, Mniszkówna, Unicorn 1993
  4. Cenzura PRL, posłowie Zbigniew Żmigrodzki, Wrocław 2002, s. 28.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]