Indeks Eksplozywności Wulkanicznej
Indeks Eksplozywności Wulkanicznej (ang. Volcanic Explosivity Index, VEI) – skala eksplozywności erupcji wulkanicznych, opracowana w 1982 przez Chrisa Newhalla z U.S. Geological Survey i Steve’a Selfa z University of Hawaii.
Skala eksplozywności oparta jest na wartościach objętości wydobywającego się materiału piroklastycznego, wysokość chmury pyłów wyrzuconych do atmosfery oraz opisowych określeniach wybuchu (od łagodnego po megakolosalny). Skala eksplozywności jest otwarta, ale wielkość 8 przypisana jest do największych znanych w historii erupcji wulkanicznych (około 1012 m³ tefry oraz 25 km słup pyłów), podczas gdy erupcje o wartości 0 to erupcje nieeksplozywne (poniżej 104 m³ wyrzuconych materiałów). Każdy punkt na skali VEI oznacza dziesięciokrotny wzrost eksplozywności wybuchu.
Skala eksplozywności[edytuj | edytuj kod]
| VEI | Typy
erupcji |
Opis
erupcji |
Wysokość słupa popiołów |
Objętość wyrzuconych materiałów |
Częstość | Przykład | Liczba wystąpień[2][3] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 0 | hawajska | nieeksplozywna | <100 m | <10 tys. m³ | codziennie | Mauna Loa | wiele |
| 1 | łagodna | 100-1000 m | 10-100 tys. m³ | codziennie | Stromboli (1994) | ||
| strombolijska | |||||||
| 2 | eksplozywna | 1-5 km | 0,1–1 mln m³ | cotygodniowo | Galeras (1993) | 3631 | |
| wulkaniańska | |||||||
| 3 | eksplozywna | 3-15 km | 1–10 mln m³ | corocznie | Nevado del Ruiz (1985) | 924 | |
| subpliniańska | |||||||
| 4 | kataklizm | 10-25 km | 10-100 mln m³ | ≥ 10 lat | Soufrière Hills (1995) | 307 | |
| pliniańska | |||||||
| 5 | kataklizm | >25 km | 1–10 km³ | ≥ 50 lat | St. Helens (1980) | 106 | |
| 6 | kataklizm | >25 km | 10–100 km³ | ≥ 100 lat | Pinatubo (1991) | 46 | |
| ultrapliniańska | |||||||
| 7 | kataklizm | >25 km | >100 km³ | ≥ 1000 lat | Tambora (1815) | 4 | |
| 8 | hiperpliniańska | kataklizm | >25 km | >1000 km³ | ≥ 10 000 lat | Yellowstone (8,99 mln, 8,72 mln, 2,1 mln, 1,3 mln i 640 tys. lat temu) | 5 |
Przykłady erupcji[edytuj | edytuj kod]
| VEI | Wulkan | Rok eksplozji |
|---|---|---|
| 0 | Mauna Loa | 1984 |
| Piton de la Fournaise | 2004 | |
| 1 | Kilauea | 1983-obecnie |
| Nyiragongo | 2002 | |
| Wells Gray-Clearwater | 1500? | |
| Stromboli | 1994 | |
| 2 | Mount Hood | 1865-1866 |
| Kilauea | 1924 | |
| Nazko Cone | 7200 b2k | |
| Tristan da Cunha | 1961 | |
| White Island | 2001 | |
| Usu | 2000-2001 | |
| 3 | Wezuwiusz | 1913-1944 |
| Surtsey | 1963-1967 | |
| Eldfell | 1973 | |
| Nevado del Ruiz | 1985 | |
| Etna | 2002-2003 | |
| Mount Garibaldi | 9300 b2k | |
| Katmai | 1912 | |
| 4 | Montagne Pelée | 1902 |
| Paricutín | 1943-1952 | |
| Hekla | 1947 | |
| Galunggung | 1982 | |
| Mount Spurr | 1992 | |
| Fuego | 2018 | |
| Szywiełucz | 2018-2019 | |
| 5 | Wezuwiusz | 79 |
| Agung | 1963 | |
| Mount St. Helens | 1980 | |
| Mount Meager | 2350 b2k | |
| El Chichón | 1982 | |
| Cerro Hudson | 1991 | |
| 6 | Etna | 8000 b2k? |
| Wezuwiusz | 1660 p.n.e. ± 43 lat | |
| Santorini | 1620 p.n.e. lub 1520 p.n.e. | |
| Ilopango | 450 ± 30 lat | |
| Laki | 934 | |
| Pektu-san | 1000 | |
| Kuwae | 1452 lub 1453 | |
| Huaynaputina | 1600 | |
| Laki | 1783 | |
| Krakatoa | 1883 | |
| Santamaría | 1902 | |
| Novarupta | 1912 | |
| Pinatubo | 1991 | |
| Puyehue | 2011 | |
| 7 | Bennett Lake Caldera | 50 mln lat b2k |
| Yellowstone Caldera | 1,3 mln lat b2k | |
| Long Valley Caldera | 760 tys. lat b2k | |
| Pola Flegrejskie | 37 tys. lat b2k | |
| Laacher See | 10 900 p.n.e. | |
| Jezioro Kurylskie | 6440 p.n.e. ± 25 lat | |
| Jezioro Kraterowe | 4860 p.n.e. | |
| Kikai | 4350 p.n.e. | |
| Taupo | 177, 181 lub 186 | |
| Tambora | 1815 | |
| 8 | La Garita | 27 mln lat b2k |
| Yellowstone Caldera | 2,2 mln lat b2k | |
| Galán | 2,2 mln lat b2k | |
| Yellowstone Caldera | 640 tys. lat b2k | |
| Toba | 73 tys. lat b2k | |
| Taupo | 26,5 tys. lat b2k |
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Eruption Data Criteria. Smithsonian Institution, National Museum of Natural History, Department of Mineral Sciences. [dostęp 2015-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-23)].
- ↑ Liczba erupcji danego typu w ciągu ostatnich 10 tysięcy lat według danych Smithsonian Institution
- ↑ Thomas R. Knott i inni, Discovery of two new super-eruptions from the Yellowstone hotspot track (USA): Is the Yellowstone hotspot waning?, „Geology”, 2020, DOI: 10.1130/G47384.1, ISSN 0091-7613 [dostęp 2020-06-09] (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Newhall, Christopher G., Self, Stephen. The volcanic explosivity index (VEI) an estimate of explosive magnitude for historical volcanism. „J. Geophys. Res.”. 87 (C2), s. 1231-1238, 1982. DOI: 10.1029/JC087iC02p01231.
- Mason, Ben G., Pyle, David M., Oppenheimer, Clive. The size and frequency of the largest explosive eruptions on Earth. „Bull Volcanol”. 66 (8), s. 735-748, 2004. DOI: 10.1007/s00445-004-0355-9.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Definicja VEI na stronie USGS. volcanoes.usgs.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-08)]. (ang.)
- How to Measure the Size of a Volcanic Eruption. talk.workunlimited.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-12)]., The Guardian (ang.)
- The Size and Frequency of the Largest Explosive Eruptions on Earth, artykuł w Bulletin of Volcanology (ang.)
- Lista największych erupcji w holocenie (VEI > 4) na stronie Global Volcanism Program (ang.)